BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III - Deneme Sınavı - 10

Hipoklorit sıvı ve katı olarak oldukça geniş kullanım alanına sahip dezenfektan formlarıdır. Hipoklorit, geniş spektrumlu bakterisidal aktiviteye sahiptir. Ucuz ve hızlı etkilidir. Yüksek konsantrasyonlarda metal yüzeylerde koroziv etkinliği vardır, organik maddeleri inaktive edebilmektedir, kumaşların renklerini attırabilmektedir, amonyak ve asit ile birleştiğinde toksik gazlar oluşturabilmekte ancak çevre kirliliğine yol açmamaktadır. Hipoklorit, içme suyu dezenfeksiyonu için kullanılır.

Kuru ısı sterilizasyonu (Pasteur Fırını): Mikroorganizmaların ölümü oksidasyon yolu ile hücre proteinlerinin yapısının bozulmasısüreci içinde ve yavaşça gerçekleşir.Kontrol parametrelerinin güvenilir olmaması, kuru ısı sterilizatörlerinde ısının homojen dağılımını sağlamanın kolay kontrol edilememesi, işlemin uzun sürmesi ve yüksek ısının aletlere zarar vermesi gibi nedenlerden ancak buhar sterilizasyonu mümkün olmayan ünitelerde kullanılabilir. Kuru sıcaklık sterilizasyonu sıcaklık dereceleri ve süreleri; 150^o C’de 2,5 saat, 160^oC’de 2 saat, 170^oC’de 1 saattir.
Zehirli değildir, çevre için emniyetlidir, tozlar, vazelin ve gliserin için uygundur. Ancak uzun süre çok yüksek sıcaklık gerekmesi, büyük materyallerde sıcaklığın içeriye işlemesinin uzun zaman alması, kumaş ve lastik malzemeler için uygun olmaması dezavantajlarıdır.

Flaş programla sterilizasyon: Yıkanmış, dekontamine edilmiş, kurulanmış ancak paketlenmemiş hâldeki aletlerin hemen kullanımı için buhar otoklavlarında özel bir program kullanarak (kısa sürede) steril edilmesi işlemidir. 132^oC’de 3 dk. paketlenemeyen malzemenin sterilizasyonu sağlanır. Steril edilen cihazlar derhâl kullanılmalıdır. Lümenli cihazlar, ortopedik implantlar, vidalar kesinlikle bu yöntemle steril edilmemelidir. Sterilize edilecek alet dekontaminasyonu, eksternal kontaminasyon, sterilizasyonun mekanik, kimyasal ve biyolojik kontrolü yapılmalıdır.

Tindalizasyon ile sterilizasyon; sıvı maddelerin, belli bir ısı derecelerinde ısıtılıp birkaç gün tutularak yapılan sterilizasyon işlemidir. İlk günkü ısıtmada, vejetatif bakterilerin (sporsuz) çoğu ölür, sporlar canlı kalır. Bir gün oda ısısında bekletilmekle bu sporlar açılıp vejetatif hâle döner. İkinci gün tekrar yarım saat ısıtma ile vejetatif hâle gelen sporsuz bakteriler de ölür. Üçüncü gün ise ortamda kalmış olan sporlardan oluşan vejetatif bakteriler ölür. Tindalizasyon, benmari denilen aletlerle yapılır. Bu sterilizasyon işlemi, serum vb. ısıya dayanıksız maddeler için kullanılır.

Yüksek sıcaklıkta sterilizasyon yöntemleri, buhar sterilizasyonu, flaş programla sterilizasyon, kaynatma ile sterilizasyon ve tindalizasyon ile sterilizasyondur. Etilen Oksit (EO) sterilizasyonu düşük sıcaklıkta yapılan bir sterilizasyon yöntemidir.

Etilen Oksit (EO) Sterilizasyonu: EO renksiz, kokusuz, havadan biraz daha ağır, yanıcı ve patlayıcı, zehirli bir gazdır. Birçok tıbbi malzeme ile uyumlu olup sıcaklığa duyarlı malzemelerde tercih edilen bir yöntemdir. EO sterilizasyon için sürenin, nemin ve ısının belli seviyelerde olması gerekmektedir. EO gazı kolayca penetre olduğu için steril malzemeler üzerindeki gaz artıklarını uzaklaştırmak amacı ile sterilizasyon sonunda malzemeleri havalandırmaya ihtiyaç vardır. 
Avantajları: ısıya ve neme hassas malzeme ve aletler, sentetik, fiberoptik ve PVC malzemeler steril edilebilir. Uygulanması ve takibi kolaydır. Medikal aletlerin çoğunluğu ile uyumludur. Lümenli aletlerin sterilizasyonu için uygundur. Lümen uzunluk ve çap sınırlaması yoktur.
Dezavantajları: Sterilizasyon ve havalandırma süresi uzundur. Sıvılar steril edilemez. Kazan hacmi küçüktür. Paketleme materyali olarak kumaş kullanılamaz. Çevre, hasta ve sağlık çalışanları için güvenlik riski vardır. Yanıcı ve patlayıcı bir gazdır. Zehirli artık bırakabilir. Birinci sınıf kanserojendir. Buhar sterilizasyon yöntemine göre pahalıdır.

Hidrojen Peroksit Gaz Plazma: Plazma maddenin dördüncü hâlidir. Plazmalar çok yüksek veya düşük ısılarda elektromanyetik alanlarda üretilir. Plazma reaktif iyon, elektron ve serbest radikallerin bulutlarından oluşur. Plazmada bulunan serbest radikaller hücre membranları, nükleik asitler ve enzimler ile etkileşime girerek hücre aktivitelerinde bozulma ve mikroorganizmaların ölmesine neden olur. H2O2 gaz plazma sterilizasyon sisteminin mikrobiyolojik sterilite etkinliği etilen oksit ile aynı saptanmıştır. Yapılan bir çalışmada bu yöntemin etilen oksit ile sterilizasyon yöntemine göre çok daha avantajlı olduğu bildirilmiştir.
Avantajları: Isıya ve neme duyarlı malzemeler için etkin bir yöntemdir. Koroziv etkisi yoktur. Zehirli kalıntı bırakmaz. Hızlı sterilizasyon sağlar. Personel için güvenlidir. Çevre için güvenlidir (su ve oksijen açığa çıkıyor). Kurulumu ve kullanımı kolaydır. Tüm parametreler bir mikroprosesöre kaydedilir. Parametrelerden biri standart değerin dışında ise otomatik iptal edilir.
Dezavantajları: Kumaş, selüloz içeren malzemelerin, sıvıların ve tozların sterilizasyonu için uygun değildir. Özel paket malzemesi gereklidir. Pahalıdır. Endoskopik aletlerde etkisi kesin değildir. Lümen çapı > 3 mm, uzunluğu < 40cm olan metal lümenli aletler için FDA onaylıdır.

Epidemiyolojik açıdan önemli mikroorganizma ile kolonize veya enfekte hastaya bakım veren personel hastadan veya hastanın çevresinden diğer hastalara ve çevresine epidemik özelliği olan mikroorganizmayı taşımamak için önlük giymelidir. Giyilen önlükler özelliği olan hastanın odasından ayrılırken mutlaka çıkarılmalı ve özel toplama kaplarına yerleştirilmelidir. Önlük çıkartıldıktan sonra eller temizlenmelidir. Bazı özel durumlarda örneğin ciddi yanığı ve yarası olan olguların bakımı verilirken veya örtü kıyafetleri değişilirken steril önlük giyilebilir. Bunun dışında rutin temizlenmiş önlükler yeterlidir.
Önlük giyerken önlük malzemesi uygulanacak işleme göre seçilmelidir. Uygun tip ve boyut seçilmelidir. Arkadan bağlanmalıdır. Eğer çok küçük ise biri önden, diğeri arkadan olacak şekilde iki tane önlük giyilmelidir. Önlük çıkarılırken omuz kısımlarından tutulmalıdır. Kontamine dış yüz içe doğru çevrilmelidir. Yuvarlayarak katlanmalıdır. Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir.

Galoş giyme: Galoş kullanımı ile hastane enfeksiyonlarının azaldığını, önlendiğini gösteren bilimsel veri yoktur. Ameliyathanede galoş giyilmesinin cerrahi alan enfeksiyonları ve zemindeki bakteri yoğunluğu üzerine etkisinin olmadığı gösterilmiştir. Ameliyathanede galoş giyilmesi daha çok toz kontrolü ve kan/vücut sıvılar ile kirlenmeye karşı korunma sağlamak açısından önem taşır.

Kontaminasyon: Bir mikrobun, hastalığın ya da bir bakteri veya virüsün diğer bir canlıya dağılması/bulaşmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Et-tavuk-balığın protein miktarı 30-35 gr dır. Doğru cevap "E" dır.

Süt ürünlerinin protein miktarı 3-4 gr dır. Doğru cevap "A" dır.

Vücuttan her gün 2,5 l su atılır. Doğru cevap "D" dir.

Yaşlılar için beslenme ilkeleri:
• Yaşlıların günlük beslenmeleri 4 temel besin grubunu mutlaka içermelidir (et/et ürünleri, yağı azaltılmış süt/süt ürünleri, sebze-meyve ve tahıllar),
• Günde 3 ana öğün, 3 ara öğün olmalıdır,
• Posa miktarı yüksek tahıllar içermelidir,
• Sıvı alımı 1.5-3 litre (30mL/kg/gün) olmalıdır,
• Izgara tercih edilmelidir,
• Sodyum içeriği yüksek gıdalar minimal alınmalı ya da hiç tüketilmemelidir (turşu, salamura, vb.).
• Balık haftada 2 kez tüketilmelidir (omega 3 açısından),
• Asitli içecekler azaltılmalı, sigara ve alkol kullanılmamalıdır. Doğru cevap "C" dir.

Yaşlı bireylerde gözlenen yutmayı etkileyen bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır.
• Dudakları kapayamama,
• Dili hareket ettirememe,
• Lokma oluşturamama ya da yönlendirememe,
• Yüz kaslarının zayıf olması dolayısıyla yiyeceğin tek bir yanakta birikmesi,
• Ağız duyu organlarının hissinin azalması (lokma belirlemede, lokma oluşturmada ve yutağa transferinde zorluk oluşur),
• Yutma refleksinin gecikmesi (yutma olaylarındaki sıralamayı etkileyerek aksamalara sebep olabilir),
• Yutmayı sağlayan kaslardaki koordinasyonsuzluk (lokmanın buruna ve/veya akciğere kaçmasına sebep olabilir ya da gırtlakta birikmesini önleyemez),
• Hastanın yutma için yeterli bilişsel düzeyde olmaması,
• Trakeostomi (nefes borusunun açılması işlemi) tüpünün takılı olması
• İleri derecede ağız kuruluğu (kullanılan ilaçlara bağlı olabilir). Doğru cevap "B" dir.

Yaşlıların yeme ve beslenme davranışıyla ilgili yaşlıların şu noktalara dikkat etmesiönerilmektedir:
• Lokmaları yeterince çiğnemeden yutmayın.
• Yemek zamanında stres etkenlerini uzakta tutmaya özen gösterin.
• Açlık hissetmeden çok fazla yemeyin ve bir miktar doyduğunuzu hissettiğinizde yemeyi bırakmayın.
• Sık sık ve az miktarda yemek yiyin (3 ana 3 ara öğün); her öğünde 4 temel besin grubundan besin olmasına ve öğün atlamamaya dikkat edin.
• Günün erken saatlerinde yemeye, geç saatlerinde daha az yemeye özen gösterin.
• Beyaz un, pirinç pilavı ve rafine edilmiş şekerden olabildiğince uzak durun.
• Sebze ve meyveleri daha fazla tüketin, öğüne sebzelerle ve daha hafif yiyeceklerle başlayın.
• Trans yağlardan (ör, kızarmış patates, cips) ve doymuş yağlardan (ör, kırmızı et) kaçınmaya özen gösterin. Zeytinyağı, çiçek yağı gibi doymamış yağ oranı yüksek yağları kullanmayın. Bu yağları sıcakta ve doğrudan güneş ışığı altında bırakmayın.
• Yediklerinizin içeriğine, protein, yağ ve karbonhidrat oranına, kalori miktarına dikkat edin (balık ve kuru baklagilleri, kırmızı et ve yumurtayı tercih edin).
• Gereksiz vitamin takviyesinden kaçının. Doktorunuz ve diyet uzmanınızın tavsiyelerine göre vitamin ve ek besin tüketiminizi planlayın.
• Parlak sebzeleri ve taze mevsim meyvelerini tüketin.
• Koyu renkli ekmekleri (örn. çavdar ekmeğini) tercih edin (kabuk ve öz kısımları ayrılmamış tahıllar diyette posa açısından önemlidir).
• Sigara ve alkol tüketimini sınırlandırın; mümkünse tamamen bırakın.
• Katkı maddesi içeren gıdaları (hazır çorba, bulyon gibi) kullanmayın.
• Aşırı tuz ve baharat tüketiminden kaçının.
• Bilinçli bir beslenme alışkanlığı edinmeye özen gösterin.
• Bütün bunların yanı sıra düzenli yapılan fiziksel aktivite (günde 30 dakika, haftada
3-5 kez) ve uykunun (en az 6-8 saat), stresle basa çıkma yetileri, sosyal çevre ve aile desteğinin kaliteli bir yaşam sürecini sağladığını unutmayın. Doğru cevap "D" dir.

Enfeksiyon etkeninin hastalık oluşturması aşağıda verilen koşullara bağlıdır:• Mikroorganizmanın sayısı• Mikroorganizmanın hastalık yapabilme gücü• Bireyin (konağın) vücut direnci (MEB 2011a) Doğru cevap D'dir.

Mantarlar: Tek veya çok hücreli canlılardır (Ay, 2011). Mantarlarla oluşan hastalıklara, mikoz veya fungal enfeksiyonlar denmektedir (MEB 2011a). Doğru cevap B'dir.

Yaşlılık döneminde beslenme konusunda üçüncül korunma yaklaşımının amacı, semptomların kronikleşmeden tedavisinde rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmak. Doğru cevap "A" dır.

Doğada her yerde bulunan bakteriler, dış ortam şartlarına dayanıklıdır. Bakteriler, doğada saprofit (çürümüş organik artıklarla beslenen bitkisel organizma) halde bulunur. Saprofit bakteriler, canlı organizmaya girip uygun ortam bulduklarında hastalık yapabilecek hale gelir. Doğru cevap A'dır.