BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III - Deneme Sınavı - 5

Solunum sisteminin anatomik yapısı, bir ağaca benzetilebilir. Ana gövdeyi oluşturan soluk borusu (trakea), çapı giderek küçülen dallara (bronş ve bronşiol) ayrılarak akciğerlerdeki küçük hava keseciklerinde (alveol) sonlanır. Doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Yaşlılarda sindirim sistemi ile ilgili en sık görülen yakınmalar sindirim güçlüğü ve kabızlıktır. Sıradan gibi görünen bu yakınmaların ya da ishal, dışkı kaçırma, reflü gibi daha dikkat çekici durumların kronik özellik kazandığı bireylerde, altta yatan bozukluklar açısından yapılacak değerlendirmeler yaşlı sağlığı açısından önem taşımaktadır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

İnkontinansın azaltılmasına yönelik olarak ilaçlar dışında, yaşlının bireysel özellikleri elverdiği takdirde uygulanabilecek genel önlemler şöyle sıralanabilir:

• Günlük sıvı gereksinimi (yaklaşık 2 litre) mutlaka karşılanmış olmak koşulu ile ak- şamdan sonra bir miktar sıvı kısıtlaması yapılabilir.

• Alkollü ve kafeinli içeçeceklerden uzak durulmalıdır.

• Ikınmaya ve karın içi basıncının artmasına neden olan kabızlık durumu, lifli yiyecekler ve düzenli egzersizlerle önlenmelidir.

• Düzenli olarak birkaç saat aralıklarla tuvalete gitme alışkanlığı geliştirilmeli, mesane kapasitesini arttırma egzersizleri yapılmalıdır.

• Gereksinim duyulduğunda tuvalete kolay, güvenli ve hızlı bir şekilde ulaşmayı sağlayan düzenlemeler yapılmalıdır.

• Tuvalette uğraştırmayan, kolay çıkartılabilen pratik giyecekler tercih edilmelidir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Aşağıda sıralanan genel ilkeler uygulanırken kronik hastalıklı yaşlının ki- şisel koşulları öncelikli olarak dikkate alınmalıdır.

1. Hastalığın ve yaşlının özelliklerine uygun bir bakım planı yapmak

2. Yaşlılıkta oluşan fiziksel, ruhsal ve sosyal değişiklikleri dikkate almak

3. Yaşam alanının uygun hâle getirilmesini sağlamak

4. Güvenli ilaç kullanımı ilkelerine titizlikle uymak. 

İlacın saklanma koşulları, verilme zamanı, yolu ve yöntemi mutlaka bilinmeli, ilacın gerektirdiği kurallar ve kısıtlamalara uyulmalıdır. Enjeksiyon gibi özel uygulamalar, yetkili sağlık mensupları tarafından yapılmalıdır. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Bağımlı yaşam bekletişi: Bir kişinin günlük yaşatışı içinde yer alan aktivitelerin çoğunda, başkalarının yardımına mutlak bir gereksinim oluşturan durumlara ilişkin beklentidir. Örneğin, yatağa bağımlı bir hasta için bağımlı yaşam beklentisi, hastanın yaşama süresine eşittir. Doğru cevap A'dır.

Kalp-damar hastalıları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşlılık döneminde en sık görülen ölüm ve engellilik nedenidir. Yetişkinlik döneminde geçen her on yıl, kalp-damar hatalığı riskini 2-2,5 kat arttırmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bol ve sık sık idrara çıkma (poliüri), aşırı susama duygusu ve sıvı alımında aşırı artış (polidipsi) ve çok yemeye neden olan belirgin iştah artışı (polifaji), diyabetin iyi bilinen 3 klasik belirtisidir. Doğru cevap C'dir.

Tipik olmayan göğüs ağrısı, karı ağrısı, genel yorgunluk, solunum güçlüğü, bulantı, kusma ve senkop gibi yakınma belirtilerin yaşlılarda KKH habercisi olabileceği unutulmamalıdır. Doğru cevap D'dir.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOHA) solunum yollarından havanın geçişini zorlaştıran tıkayıcı bir hastalıktır. Bronşların dralması sonucu solunum yollarında yeterli ve rahat bir hava akışı olmaz. Doğru cevap A'dır.

Sıvı ya da besinlerden oluşan mide içeriğinin geriye doğru yemek borusuna kaçarak tahrişe bağlı yanma, tıkanma ve gıcık hissi, bulantı ve ses kısıklığı gibi yakınmalara yol açan rahatsızlığın adı reflü. Doğru cevap B'dir.

Böbreklerdeki süzme işlemi nefron adı verilen filtrasyon elemanları aracılığı ile yapılmaktadır. Yaşlanma sürecinde böbreklerde milyonlarca bulunan nefronlar azalmakta ve 25-85 yaşları arasında %30-40 kadarı kaybedilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Günlük sıvı gereksinini (yaklaşık 2 litre) mutlaka karşılanmış olmak koşulu ile aksamdan sonra ancak bir miktar sıvı kısıtlaması yapılabilir. Doğru cevap E'dir.

Yaşam süresinin uzaması, insan sağlığı açısından olumlu bir gelişmedir. Ancak yaşlı nüfus artışının kaçınılmaz bir sonucu da birden fazla kronik hastalığın birlikte bulunduğu multimorbiditenin ortaya çıkmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Tanı gecikmesi ya da tedavi düzensizliğine yol açan hipertansiyonla ilgili bazı yanlış değerlendirmelerdir. Tansiyonu yüksele kişi, bunu hemen fark eder,Tansiyon ilaçları, tansiyon yüksekliğinde alınır,Yalnızca sinirli ve gergin insanlarda hipertansiyon gelişir ve Hipertansiyon her zaman şiddetli baş ağrısı, yorgunluk, çarpıntı gibi yakınmalara neden olur, hipertansiyon ile ilgili bilinen yanlış değerlendirmelerdir. Doğru cevap D'dir.

Aynı bireyde 3 yada daha fazla hastalığın birlikte bulunmasına multimobidite denir.

Kronik hastalıkların birlikteliğini araştıran çalışmalar, benzer mekanizmalarla oluşan farklı hastalıkların ya da apayrı mekanizmalarla gelsen ve farklı sistemler tutan hastalıkların, yaşlılıkta azımsanamayacak bir sıklıkta birlikte görülebildiğini ortaya koymaktadır. Alzheimer hastalığı olan yaslılarda ek olarak kalp yetmezliği (%28), KOAH (%27), diyabet (%22) ve kanser (%20) gibi farklı hastalıklara rastlanması da bunun bir örneğidir. Yüzdelik oranlarına bakıldığında en çok görülen hastalık kalp yetmezliğidir.

Metabolik sendrom; kan şeker yüksekliği (diyabet), kan basıncı yüksekliği (hipertansiyon), yağ dokusunun diğer dokular aleyhine giderek artması (ileri şişmanlık, obezite), kanda kolesterol yüksekliği (hiperkolesterolemi ) ve kan yağlarında artış (hiperlipidemi) şeklinde sıralanan bağımsız risk faktörlerinden en az 3’ünün aynı bireyde bir arada bulunması hâlidir. Kitapta verilmekte olan bu bilgiye göre ilk 3 madde metabolic sendromda var olabilecek hastalıklardır.

Yaş, cinsiyet ve genetic yatkınlık metabolic sendromda önlemeyen risk faktörlerindendir. Diyabet, obezite, hipertansiyon ve kandaki kolestrol ve yağ oranı yüksekliği önlenebilen faktörler arasındadır.

Farklı günlerde yapılan en az iki ölçümde açlık kan şekerinin 126 mg/dL’nin üzerinde bulunması ile diyabet tanısı konulmaktadır.

Bol ve sık sık idrara çıkma (poliüri), aşırı susama duygusu ve sıvı alımında aşırı artış (polidipsi) ve çok yemeye neden olan belirgin iştah artısı (polifaji), diyabetin iyi bilinen 3 klasik belirtisidir.