BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III - Deneme Sınavı - 21

Kronolojik yaş, takvim yaşıdır; doğumdan başlayarak geçen zaman aralığı olarak hesaplanır. Buna göre doğru cevap C’dir.

Fizyolojik yaşlanma; vücut bileşimi, kalp ve damar sistemi, böbrekler, karaciğer, hormon sistemi, beyin ve diğer sistemlerde görülen yetersizliklerdir. Kişi fizyolojik olarak erken de yaşlanabilmektedir.

Psikolojik yaşlanma; çeşitli yoksunluklar, kronolojik ve fiziksel hastalıklar, yetersizlikler, depresyon psikolojik yaşlanmayı hızlandırmaktadır.

Sosyokültürel ve sosyal yaşlanma; kişinin, toplumun yaşlılığa bakışını, kişinin kayıplarla başa çıkmasını, emekliliğe, hastalığa ve ölüme olan bakışını belirlemektedir. Toplumun yaşlılık alanındaki değerlerini, gelenekleri, tutumları, rolleri ortaya çıkarmaktadır.

Ekonomik yaşlanma; emeklilik, üretim dışı kalmak, toplumda statü kaybını belirlemektedir. Bu dönem ‘kayıplar dönemi’ olarak da anılmaktadır.

Toplumsal yaşlanma; ‘doğumda beklenen yaşam süresi’, ‘ortalama yaşlanma’ gibi konuları değerlendirir. Nüfus grupları içinde yaşlıların payı yükseliyorsa ‘Toplumsal Yaşlanma’dan bahsedilebilir. Son yıllarda tüm toplumlarda toplumsal yaşlanma artma eğilimindedir. Nüfus piramitleri değişmiştir. Yaşlı grubun tüm nüfus içindeki oranı artma eğilimindedir.

Bu açıklamalara göre doğru cevap A’dır.

Orta yaşın sonlarından başlayarak görülen vücut değişiklikleri yaşlılık döneminde daha açık olarak kendini gösterir. Kalp, karaciğer, sindirim sistemi, iç organların çalışma ahengi kaybolmaya başlar. Pek çok fiziksel yetenek azalmaya başlar. Kaslarda ve dokularda güç kaybı oluşur, boy kısalır, hareketler yavaşlar, deri kırışıklıklarla dolmaya başlar, cinsel ilgi azalır ve/veya idrar ve dışkı kaçırma eğilimi artar.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Pek çok fiziksel yetenek artmaya başlar.’’ ifadesi yanlış olduğundan doğru cevap B’dir.

Bilişsel bozukluğu olan yaşlı düşünme ya da hatırlama güçlüğü çeker. Bunun yanı sıra konuşmada da güçlükler baş gösterir. Söyleyeceğini sık sık unutur. Bazı hâllerde konuları karıştırdığı görülür. Daha ileri aşamalarda bunama veya demansdan bahsedilebilir. Bu açıklamalar Bilişsel Değişiklikleri anlattığından doğru cevap C’dir.

Yaşlı istismarı; yaşlı bireyi korkutma, fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan zarar verme olarak tanımlanabilir. Mali istismar (çalma); sahte belge imzalatma, mallarını alma, eşyalarını yok etme olarak tanımlanabilir. Kısaca; saygısız olma ve yaşlıdan izinsiz yaptırımlarda bulunma hatta bunları sağlamak için zor kullanma hâlidir. Duygusal istismar ise hakaret etme, tehdit etme, saygısızlık, kişiliğe hakaret, ailenin dışlaması, davet, yemek vb. törenlere dâhil edilmeme gibi örneklerle açıklanabilir. Toplumda sıkça görülen bir durum da yaşlılara karşı yapılan yaş ayırımcılığıdır (ageism). Yaşlıları eski moda bulmak, onları bunak gibi değerlendirmek, sosyal aktivitelere katmamak sıkça görülen davranışlardandır. Yaşlılar bu durumlardan psikolojik olarak etkilenmektedirler.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında doğru cevap A’dır.

Yaşlıların psikolojik durumlarını iyileştiren en önemli anahtar olabildiğince ‘aktif yaşlanma’ ile sağlanabilmektedir. Yaşlılarda yaşama aktif katılım, çalışma azmi ve gönüllü hizmetlerde rol alma, siyasal, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılma, bunlara zaman ayırma talepleri azalmıştır. Bu yüzden elden geldiğince yaşlıları sosyal sorumluluk projelerine katmak, bahçe ve spor faaliyetlerine sokmak, kendi yaş akranları ile kabul ve oyun günlerine iştiraki sağlamak aktif yaşlanmak için olumlu önerilerdendir.

‘’Siyasal, sanatsal ve sportif faaliyetlerden uzak kalma.’’ olumlu öneriler arasında yer almadığından doğru cevap B’dir.

Çağımız üretici ve tüketici esasına göre şekillenmekte ama yaşlılar bu ilişkilerin dışında kalmaktadır. Genellikle bu konuda yeterince eğitim alamadıkları için de teknolojik gelişmelerden geri kalmaktadırlar. Bankamatiklerden para çekememek, para yatıramamak, cep telefonu kullanamamak, bilgisayar kullanamamak, metroya binememek, akıllı ev araçlarını yönetememek ve bunun gibi bu alanlarda gençlerle aynı çağı paylaşamamak yaşlıları toplumdan kopuk hâle getirmektedir.

Seçeneklerde yer alan tüm bilgiler doğru olduğundan doğru cevap E’dir.

Beyin, omurilik ve çevresel (periferik) sinirlerden oluşan sinir sistemi organizmanın yönetim ve kontrol merkezidir. Sinir sisteminin yapısal ve işlevsel temel birimi ‘nöron’ adı verilen sinir hücresidir. İçsel ve dışsal çevrenin algılanması, elde edilen verilerin işlenmesi, gerçekleştirilecek göreve ilişkin yürütücü sinyallerin nöron bağlantılarından oluşan büyük iletişim ağı sayesinde gerekli bölgelere iletilmesi, diğer sistemlerin çalışmalarının düzenlenmesi ve işleyişle ilgili geri bildirimlerin alınması gibi hemen hemen tüm canlılık işlevlerinin yöneticisi sinir sistemidir. Yürüme, denge, konuşma, anlama, hissetme, algılama, akıl yürütme, öğrenme, anımsama gibi tüm istemli ve bilişsel işlevler yanında, iç organların ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları da sinir sistemi tarafından düzenlenmektedir.

İç organlar ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları sinir sistemi tarafından düzenlenir kendileri sinir sistemini oluşturmadığından doğru cevap C’dir.

Yürüme, denge, konuşma, anlama, hissetme, algılama, akıl yürütme, öğrenme, anımsama gibi tüm istemli ve bilişsel işlevler yanında, iç organların ve salgı bezlerinin istem dışı çalışmaları da sinir sistemi tarafından düzenlenmektedir.

Anılma sinir sistemi tarafından düzenlenen bir durum olmadığından yanlıştır. Doğru cevap B’dir.

Evrensel olarak kabul gören tanımlamalara göre önemli hastalık, en çok öldüren ve en çok engellilik oluşturan hastalıktır. Yaşlılıkta en sık görülen ve günlük aktiviteleri en fazla kısıtlayarak yaşam kalitesini en çok bozan nörolojik hastalıklar İnme, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve ALS’dir.

Her bir nöronun diğer nöronlarla binlerce bağlantı anlamına gelen Sinaps bu hastalıklar arasında yer almaz. Buna göre doğru cevap D’dir.

İnme sonrası ortaya çıkan bozukluklar, beynin hangi alanlarının ne ölçüde hasarlandığı ile ilgilidir. Bu nedenle inme sonrası oluşan fiziksel ve bilişsel bozuklukların tipi ve şiddeti, hastadan hastaya farklılıklar gösterebilir. İnmeye bağlı bozukluklar; felç, dil ve konuşma bozuklukları (afaziler), algı, düşünme ve bellek sorunları, duygudurum bozuklukları, ağrı ve diğer duyu bozuklukları olarak gruplanabilir. Hipertansiyon inme sonrası ortaya çıkan bir durum değil, aksine inme’ye sebep olan bir durum olabileceğinden yanlıştır. Buna göre doğru cevap B’dir.

Demans, belirli bir hastalık adı değil zihinsel yetilerde günlük yaşamı bozacak düzeydeki azalmayı, bozulmayı tanımlayan genel bir terimdir. Unutkanlığın ön planda yer aldığı bir klinik tablo olan demans, birincil (primer) olarak beyin hücrelerinin ilerleyici kaybına (dejenerasyon) bağlı bir hastalık şeklinde ya da başka bir hastalık nedeniyle gelişen ikincil (sekonder) bir durum olarak görülebilmektedir. tanımlanan terim demans olduğundan doğru cevap A’dır.

Primer dejeneratif bir demans olan Alzheimer hastalığı; tam olarak bilinmeyen mekanizmalarla beyinde biriken plak ve yumakçıkların yol açtığı, ilerleyici hücre kaybı ile seyreden ve en sık görülen demans türüdür, doğru cevap C’dir.

Parkinson hastalığı, öncelikli olarak hareket sistemine ilişkin bozukluklarla seyreden, ilerleyici ve kronik bir nörodejeneratif hastalıktır. Esas olarak bir yaşlılık dönemi hastalığı olup, yaş ilerledikçe görülme sıklığı da artar. Hastalık belirtileri, Parkinsonluların ancak %10 kadarında 40 yaşından önce ortaya çıkar. Toplumda 65 yaş üzerindekilerin %1’inde, 85 yaş üzerinde ise %2-3’ünde Parkinson hastalığı görülür. Doğru cevap E’dir.

En önemli iki bozukluk olan yutma ve solunum güçlüğü yanında kas krampları ve spazmlar, yorgunluk hissi, ses ve konuşma bozuklukları, yutkunma yetersizliği nedeniyle tükürük ve salya artışı, hareketsizliğin yol açtığı toplardamar sorunlarına bağlı el ayak şişmeleri, idrar tutmada zorluk, kabızlık, uyku bozuklukları ve kaygı ALS’de sık görülen klinik sorunlardır. III. seçenekte yer alan ‘’Enerjik olma hissi’’ yanlış olduğundan doğru cevap  E’dir.

Aspirasyon: Yiyecek, içecek, tükrük salgısı ya da mide içeriği gibi materyallerin solunum yollarına kaçması anlamına gelir. Buna göre doğru cevap D’dir.

Yaşlanma sürecinde üretkenliğin, fiziksel yeteneklerin, becerilerin, sosyal statülerin bozulması, arkadaş ya da eş kaybı, emeklilik, yalnızlık, ekonomik ve sosyal zorluklar gibi etkenler, duygudurum bozukluğuna yatkınlık oluşturmaktadır. Üretkenliğin artması duygudurum bozukluğuna yatkınlık oluşturmadığından doğru cevap B’dir.

Kişinin günlük yaşam kalitesini bozan, kalıcı tedavisi olmayan ve uzun süreli tıbbi izlem gerektiren bozukluklar ‘kronik hastalık’ olarak tanımlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütünün analizlerine göre, 2010’larda 524 milyon olarak tahmin edilen dünyamızdaki 65 yaş ve üstündeki nüfus, 2050’lerde 1,5 milyara ulaşacaktır. Yaşlı nüfus, ülkemizde de giderek artmakta ve yaşlıların %90’lara varan bir bölümünde, bir ya da daha çok kronik hastalık bir arada bulunmaktadır. Tedavilerinde belli sınırlılıklar bulunan, sürekliliği olan ve genellikle yaşla birlikte ilerleyicilik gösteren kronik hastalıklar, yaşlılardaki engellilik ve ölüm nedenleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Kronik hastalıkların neden olduğu işlevsellik kaybı, ağrı ve hareket kısıtlılığı gibi durumlar, birçok yaşlı için günlük yaşantıyı bağımsız olarak sürdürmeyi oldukça güçleştirmesi bakımından önemlidir. Kronik hastalıkların diğer bir önemi de sağlık sorunlarına ek olarak, bireye ve topluma büyük ekonomik ve sosyal yükler getirmesidir.

III. seçenekte yer alan ‘’Tedavilerinde belli sınırlılıklar bulunan, sürekliliği olan ve genellikle yaşla birlikte ilerleyicilik gösteren kronik hastalıklar, yaşlılardaki engellilik ve ölüm nedenleri arasında son sırada yer almaktadır.’’ ifadesi esasen birinci sırada yer almaktadır olacağından yanlıştır. Doğru cevap D’dir.

İşlevselliğin bozulması, yaşlılığın ve kronik hastalıkların kaçınılmaz bir sonucudur. Ancak gelişmiş ülkelerde yapılan sağlık taramaları, günümüzde çok yönlü önlemler sayesinde yaşlı nüfus işlevselliğinin daha uzun süreler korunabildiğini göstermektedir. Kronik hastalıkların daha etkili tedavi edilmesi, daha bilimsel bakım hizmeti sağlanması, fiziksel sınırlılıkları aşarak hareket yeteneğini sürdürmeyi amaçlayan yardımcı düzenlemelerin geliştirilmesi ve kendi sağlığını yönetebilmeyi kolaylaştıran yeni programların uygulanması gibi güçlü önlemler, yaşlılık dönemine ilişkin bağımlı yaşam beklentisini azaltmaktadır. III. seçenekte yer alan ‘’fiziksel sınırlılıkları aşarak hareket yeteneğini kısıtlayan düzenlemelerin geliştirilmesi.’’ ifadesi yanlış olduğundan doğru cevap C’dir.

Aynı bireyde 3 ya da daha fazla kronik hastalığın birlikte bulunması durumuna multimorbidite denir. Multimorbidite ya da “çoklu kronik hastalık” yaşlılıkta günlük yaşam ve bakım kalitesini belirgin olarak ve doğrudan etkileyen bir durumdur. Doğru cevap B’dir.