BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III - Deneme Sınavı - 19

Yaşlılık döneminde bireyin sağlık davranışları, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılımı, üreticiliği, kişiler arası ilişkileri birçok diğer faktörden de etkilenmektedir ve yaşam kalitesini azaltabilmektedir. Örneğin, politik faktörler; ulusal politika ve kararlar yaşlı sağlığı ve yaşam kalitesini etkilemektedir (Öztürk ve Oran 2004). Sosyal faktörler yani yaşlının barınma koşulları, ekonomik yetersizliği, ulaşım zorlukları, sosyal ağda daralma ve kişilerarası ilişkilerde bozulma, öz-bakım gücünde azalma ve ihmal-istismar yaşam kalitesini etkilemektedir. Emeklilik ya da evin geçimini sağlayan bireyin ölümü gibi ekonomik faktörler; yaşlıların yaşam kalitelerini etkileyen diğer faktörlerdir (Keister ve Blixen 1998). Doğru cevap A.

Psikolojik göstergeler: Bu göstergenin kapsamında yaşlının genel mutluluk ve doyum duygularının yer aldığı görülür. Yaşlı bireyler açısından aile, akraba ve arkadaş çevresi dediğimiz sosyal çevresinden aldığı doyum, kendi sağlık durumundan duyduğu memnuniyet, kısaca yaşamından aldığı doyum gibi faktörler akla gelir. Dopru cevap C.

Yaşlanma ile birlikte hareket becerisindeki gerileme, düşmeleri de beraberinde getirmektedir (Pınar ve Çınar 2001). Yaşlıda hareket sorunlarına bir de görme sorunları eklendiğinde düşmeler fazlalaşmakta ve sonucunda da yaşam kalitesinin azalmasına yol açmaktadır. Yaşlı nüfusun yarısından fazlasını etkilemekte ama cinsiyete göre de farklılık göstermektedir. Düşme ve sakatlıkların kadınlarda erkeklere göre daha fazla olduğu belirlenmiştir (Dönmez, Gökkoca ve Dedeoğlu 2005). Yaşlılıkta düzenli egzersizlerin yaşam kalitesini arttırdığı belirtilmektedir. Doğru cevap E.

Yaşlılıkta, kas etkinlerinde kısıtlılıkların gelişmesi, kemik kütlesinde azalma, kemik dokusunun yapısında bozulma eklem ve kemik yaşlanması ve kırılganlıkta artış östrojen hormonunun azalması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C.

Kas kütlesinde azalma, şişmanlık, kalp-damar hastalıkları, zihinsel işlevlerde azalma, osteoporoz, hipertansiyon, zayıflık, denge bozukluğu, enfeksiyona yatkınlık, ve diyabet yaşlılıkta beslenme ile ilgili sorunlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla ortaya çıkan bu sorunlar da yaşlının yaşam kalitesini azaltabilmektedir. Doğru cevap D.

aşağıda belirtilenler bireysel düzeyde yapılması önerilen uygulamalardır: 1. Düşmelerin önlenmesi 2. Bedensel etkinliğin artırılması 3. Bağışıklama hizmetlerinin sunulması 4. Kişisel bakım ve evde bakım hizmetlerinin sistematik olarak sunulabilmesi 5. Sağlık çalışanlarının geriatrik ve gerontolojik açıdan kapasitelerinin geliştirilmesi. Doğru cevap E.

Sağlanacak hizmetler şu şekilde sınıflandırılabilir: Sağlığın geliştirilmesi (temel sağlık hizmetleri, bağışıklama, taramalar, birinci basamak sağlık hizmetleri, ağız ve diş sağlığı hizmetleri ve göz sağlığı hizmetleri), kamu hizmetleri (semt bakım evleri, ev ziyaretleri ve evde bakım), sosyal servisler (gündüz bakım evleri, seyyar aşevleri, geçici bakımlar, komşu desteği projeleri, başkasının bakımı altına girme, tatil aktiviteleri ve iş-uğraşı terapisi) ve hastane (acil tıbbi bakım, acil psikiyatrik bakım, erken taburculuk programları, özel birimler inme, ortogeriatri vb. rehabilitasyon, ev ziyaretleri ve gündüz poliklinikleri). Doğru cevap B.

Yaşlılarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi ile ilgili görüş birliği yoktur.doğru cevap D.

EQ5D ölçeğinin içeriği

1-Hareket edebilme 2- Kendi kendine bakabilme 3- Olağan işler 4-Ağrı/Rahatsızlık

5-Endişe/Moral bozukluğu Doğru cevap A.

Mali istismar (çalma); sahte belge imzalatma, mallarını alma, eşyalarını yok etme olarak tanımlanabilir. A şıkkı bu kapsama girmektedir. Diğer şıklar ise duygusal istismar kapsamındadır.

Nüfus grupları içinde yaşlıların payı yükseliyorsa ‘Toplumsal Yaşlanma’dan bahsedilebilir.

Boy kısalması, kadınlarda göbek bölümünde görülen kalınlaşma, erkeklerde vücudun kamburlaşması sıkça görülen fiziksel değişikliklerdendir. Yüzde, elde ve vücutta görülen lekelenmeler, saçların dökülmesi, tırnaklardaki sertleşmeler fiziksel değişiklikler olarak dikkat çekmektedir. Uyku bozuklukları ise psikolojik değişiklikler arsında yer almaktadır.

Hücre, doku, organ ve tüm biyolojik, psikolojik sistemlerde onarılamaz yapısal ve fonksiyonel bozukluğa sahip kişi ‘yaşlı’dır. Yaşlılıktaki yapısal ve fonksiyonel bozuklukların dolaylı olarak E şıkkında daha belirgin olduğu görülmektedir. Diğer şıklarda ise, yaşlılık tanımı dışında da oluşabilecek durumlar olduğu görülmektedir.

Yaşlılığın tıbbi sorunları ile uğraşan bilime Geriatri bilim adı verilir.

Yaşlanma Türleri

Fizyolojik yaşlanma; vücut bileşimi, kalp ve damar sistemi, böbrekler, karaciğer, hormon sistemi, beyin ve diğer sistemlerde görülen yetersizliklerdir. Kişi fizyolojik olarak erken de yaşlanabilmektedir.

Psikolojik yaşlanma; çeşitli yoksunluklar, kronolojik ve fiziksel hastalıklar, yetersizlik- ler, depresyon psikolojik yaşlanmayı hızlandırmaktadır.

Sosyokültürel ve sosyal yaşlanma; kişinin, toplumun yaşlılığa bakışını, kişinin kayıp- larla başa çıkmasını, emekliliğe, hastalığa ve ölüme olan bakışını belirlemektedir. Toplu- mun yaşlılık alanındaki değerlerini, gelenekleri, tutumları, rolleri ortaya çıkarmaktadır.

Ekonomik yaşlanma; emeklilik, üretim dışı kalmak, toplumda statü kaybını belirle- mektedir. Bu dönem ‘kayıplar dönemi’ olarak da anılmaktadır.

Toplumsal yaşlanma; ‘doğumda beklenen yaşam süresi’, ‘ortalama yaşlanma’ gibi konuları değerlendirir. Nüfus grupları içinde yaşlıların payı yükseliyorsa ‘Toplumsal Yaşlanma’dan bahsedilebilir. Son yıllarda tüm toplumlarda toplumsal yaşlanma artma eği- limindedir. Nüfus piramitleri değişmiştir. Yaşlı grubun tüm nüfus içindeki oranı artma eğilimindedir.

Bilişsel bozukluklar en çok 80 ve üzeri yaşta kendini gösterir.

Kuşaklararası iletişimin kurulduğu en temel birim ailedir.

YAŞLILIK VE İLETİŞİM

İletişim Becerileri

Dil ve konuşma ile iletişim kurabilme yetisi her yaştan insan için çok önemli bir özelliktir ve hasarlanması durumunda bireyin tüm hayatı etkilenebilir. Özellikle yaşlıların iletişim becerileri onların hayatla olan temel bağlarındandır. Ne yazık ki bireylerin dış dünya ile iletişim kurmalarını sağlayan ses ve işitme organlarında yaşlandıkça gerileme görülmektedir (Doğan, 2007). Ses, işitme ve bazı hastalıklara bağlı olarak konuşmanın kaybedilmesi ise kişinin içe dönmesine, toplumdan koparak karamsar bir yapıya bürünmesine sebep olabilmekte, iletişim ve ilişki kurma çabaları giderek azalan yaşlı sosyal yaşantısını da köreltmektedir.

Bir başka açıdan, iletişim becerileri yaşlılar açısından teknoloji ve onun verdikleriyle uyum sağlamaktır. Çağımız bilgi ve enformasyon çağıdır. Televizyon, bilgisayar, radyo, telefonlar ve diğerleri teknolojik gelişmelerin hızından çok etkilenmektedir. Yaşlılar açısından asıl sorun modern dünyanın onlara göre tasarlanmamış olmasıdır. Çağımız üretici ve tüketici esasına göre şekillenmekte ama yaşlılar bu ilişkilerin dışında kalmaktadır. Genellikle bu konuda yeterince eğitim alamadıkları için de teknolojik gelişmelerden geri kalmaktadırlar. Bankamatiklerden para çekememek, para yatıramamak, cep telefonu kulla- namamak, bilgisayar kullanamamak, metroya binememek, akıllı ev araçlarını yönetememek ve bunun gibi bu alanlarda gençlerle aynı çağı paylaşamamak yaşlıları toplumdan kopuk hâle getirmektedir.

Yaşlıların psikolojik durumlarını iyileştiren en önemli anahtar olabildiğince ‘aktif yaş- lanma’ ile sağlanabilmektedir. Yaşlılarda yaşama aktif katılım, çalışma azmi ve gönüllü hizmetlerde rol alma, siyasal, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılma, bunlara zaman ayırma talepleri azalmıştır. Bu yüzden elden geldiğince yaşlıları sosyal sorumluluk projelerine katmak, bahçe ve spor faaliyetlerine sokmak, kendi yaş akranları ile kabul ve oyun günle- rine iştiraki sağlamak aktif yaşlanmak için olumlu önerilerdendir.