BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME II

Bası yaralarının oluşmaması için en önemli faktör noktasal basınçların önlenmesidir. Bakım hizmeti verenler yatağa ya da tekerlekli sandalyeye bağımlı bireyi düzenli olarak pozisyonlama yaparak, noktasal basınçların en aza inmesini sağlamalıdır. Bu bağlamda, bakım hizmeti verenlerin bireylerin cildine alkol veya kolonya sürmemeleri gerekmektedir.

Banyolar amaçlarına göre, temizleyici, tedavi edici ve ilaçlı banyolar olmak üzere üçe ayrılır. Temizlik amaçlı yapılan banyolar; tam yatak banyosu, kısmi yatak banyosu ve duşta/ küvette yapılan banyodur. Tam yatak banyosu; bireyin bütün vücudunun yatakta yıkanma­sıdır. Kısmi yatak banyosu ise, yatağa bağımlı olan engelli bireyin boyun, eller, perine gibi vücudun belirli bölgelerinin temizliğinin yapıldığı banyo şeklidir. Duş şeklinde ve küvette yapılan banyo çeşidi ise bireyin ayakta, tabure üzerine oturarak veya küvette yıkanmasıdır.

Günümüzde yatağa bağımlı bireylerin rahatlığı açısından, yatak banyoları tercih edil­mektedir. Bu tür bir banyoda genellikle iki kişi yardımcı olmalıdır. Yardımcılardan biri vücudun bir bölümünü yıkarken, diğeri hemen kurulamalıdır. Banyoya yüz bölgesinden başlamak daha doğru olur. Daha sonra sırayla boyun, kulaklar, kollar, göğüs, karın, ka­sık bölgeleri ve ayaklar yıkanır.

El tırnakları yarım ay biçiminde, ayak tırnakları düz olarak kesilmelidir.

Bireyin dişleri protez ise, günlük olarak düzenli bakımlarının yapılması, dişetinde ge­lişebilecek enfeksiyonların önlenmesi ve ağız hijyeninin sağlanması için önemlidir. Bakım hizmeti verenler protezlerin fırçalanması öncesinde ellerini yıkamalı ve eldiven giymeli­dir. Protezleri temizledikten sonra eldiveni çıkarmalı ve ellerini yıkamalıdır. Protez diş ta­kılmadan önce birey ağzını çalkalamalı ve ilk olarak üst dişleri takıldıktan sonra alt dişleri yerleştirilmelidir. Ayrıca yemeklerden sonra, bireyin ağzını deniz suyu gibi bir solüsyonla çalkalaması da sağlanmalıdır.

Protezlerin, protez için kullanılan diş fırçası ile temizlenip özel solüsyonda sterilize edilmesi ve koruyucu kutuda saklanması gerekmektedir. Ayrıca protezlerin ağızda sabit durması için özel yapıştırıcılar da kullanılabilir.

Yukarıda belirtilenler dışında engelli bireyin kendisi ya da bakım hizmeti veren birey, diş fırçalamak için çok fazla diş macunu kullanmamalı (leblebi tanesi kadar kullanmalı) ve birey ağzını çalkalamalıdır. Diş macunu sadece fırçalamayı kolaylaştıran ir ajandır. Bu nedenle dişler diş fırçası ile doğru olarak fırçalanmalıdır. Eğer engelli birey ağzını çalka­lamada ve çalkaladığı suyu tükürmede zorlanıyorsa, dişleri özel bakım süngeri ile de te­mizlenebilir. Ayrıca diş fırçası kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda ağız sağlığı için ağız bakım süngeri kullanılması da mümkündür.

Meniere hastalığı, işitme ve denge mekanizmasını etkileyen bir iç kulak sorunudur. Kulakta çınlama, hafif bir uğultu, inleme ya da cayırtı, geçici veya kalıcı işitme kaybı, has­tanın kendisinin veya etrafındaki her şeyin döndüğünü hissetmesi, kulakta basınç ya da doluluk hissi bu hastalığın önemli belirtileridir. Hastalık genellikle 40-60 yaşları arasında­ki kişilerde meydana gelir. Kadınları da erkekleri de etkiler.

Bakım hizmeti verenlerin yatak sürgüsünün kullanımı sırasında yapması gerekenler ise şu şekilde sıralanabilir:

Kateterizasyon sıklığı mesane hacmine, sıvı alımına, mesane bo­şaltımı sonrası kalan idrara ve mesane uyumu ve basıncına bağlıdır. Genel olarak, günde en az 4 kez yapılmalıdır.

Görme Engelli Bireylere Sunulacak Uyarlanmış Teknoloji Ürünleri:

Ekran büyütücüler, bilgisayar ekranında görüntülenmiş grafik büyütücüleri, ekran okuyucu yazılımlar ve Braille girdi- çıktı donanımlarıdır.

İşitme Engelli Bireylere Sunulacak Uyarlanmış Teknoloji Ürünleri:

İşitme engelliler için iletişim cihazı, ses ve konuşma çeviricileri, yazılı yayın, ses yükselticiler, frekans ayarlayıcılar, sinyal sistemleri.

Cildin sağlıklı kalması için bakım hizmeti verenlerin yapması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

1.Bireyi güneşin zararlı etkilerinden korumalı

2.Bakım sırasında bireyin yanında sigara içmemeli ve bireyi sigara içilen ortamda bulundurmamalı

3.Bireye düzenli olarak günlük cilt bakımı yapılmalı

4.Bireyin sağlıklı bir diyet uygulamasını ve sıvı tüketmesini sağlamalı

5.Engelli bireyin stres ve aşırı üzüntü kontrolü için ailesinden ve yakın çevresinden destek almasına yardımcı olmalı

6.Günlük bakım sırasında, bakmakta olduğu engelli bireyin cildini kesikler, yaralar ve morarmalara karşı devamlı kontrol etmeli

Doğru yanıt B’dir.

Bakım hizmeti verenler, engelli yetişkin bireyin engelinin türüne göre özellikle bası yarasının vücudun hangi bölgelerinde oluşabileceği ve bası yaralarının evreleri konusunda bilinçli olmalıdır. Bu bağlamda bakım hizmeti verenler, bası yaralarının omuz üzerinde, yan yatarken kulaklarda, omuzun yan tarafında, leğen kemiğinin yan bölgelerinde, kalçada, dizde, ayak bilekleri ve yan çıkıntılarında; otururken kuyruk kemiğinde, kalçada, kaba etlerde, omuz kürek kemikleri üzerinde, dirseklerde ve topukta; sırt üstü yatarken başın arka tarafında, omuz kürek kemikleri üzerinde, kalçada, dirseklerde, kuyruk kemiği üzerinde, topukta, ayak parmaklarında oluşabileceğini bilmelidir. Doğru yanıt C’dir.

Bakımı üstlenilen engelli yetişkin bireyin cilt sağlığı ve bakımı açısından bası yaraları dışında üzerinde durulması gereken bir diğer konu ise kesik ve morarmalardır. Kesikler genelde düzgün ve çizgi halindedir ve genellikle bıçak veya benzeri kesici aletler nedeniyle oluşurlar. Kesiğin üzerine temiz bir gazlı bezle baskı yaparak kan akımı durdurulabilir. Kesilen bölgeyi su ve sabunla yıkayarak enfeksiyon önlemleri alınmalıdır. Deri eğer sert bir yüzeye sürtünüp soyulduysa, bu duruma sıyrılma adı verilir. Morarmalar ise genellikle ani ve sert bir çarpma sonucu oluşan travmaya veya kullanılan ilaçlara bağlı olabilir. Bazı durumlarda morarmanın nedeni bir iç kanama da olabilir. Ancak bazı morarmalar ihmal edilmemeli ve bu tür durumlarda hastanın aile hekimi bu konuda bilgilendirilmelidir. Doğru yanıt D’dir.

Banyo yapmanın engelli birey açısından yararları şu şekilde sıralanabilir;

Doğru yanıt A’dır.

Ayak bakımı, “diyabet” (şeker hastalığı) olan bireylerde daha da önemlidir. Diyabetik ayak, diyabetin en ciddi ve en ağır komplikasyonlarından biridir. Kan şekerinin çok yüksek ve düzensiz seyretmesi sonucu damarlarda oluşan kan dolaşımı bozukluğu ayaklarda problemlere neden olur. Yeterli kan ulaşmayan organlarda işlev bozuklukları meydana gelir. Kan şekeri yükseldiğinde, ayaklardaki sinirlerde de hasar oluşur. Sinirler hasara uğradığı zaman ayak ve parmak uçlarında his kaybı meydana gelebilir. Bu nedenle, basınç, ağrı, kesik, yanık ve yaralanmalar hissedilmeyebilir ve bu kesikler, yanıklar ve yaralar ilerleyen süreçte ayak ülserlerine yol açabilir. Bakteri ve mantarlar da şekerli ortamda daha kolay çoğalırlar. Bu nedenle diyabetli bireylerde bakteri ve mantar enfeksiyonu deri bütünlüğünü bozar ve yine yara oluşumuna yol açar. Tedavisiz bırakıldığında, kangrene neden olabilir ve hatta hasar görmüş bölgenin kesilmesi dahi söz konusu olabilir. Doğru yanıt B’dir.

Ayakkabı satın almak için en iyi zaman günün geç saatleridir. Çünkü günün bu saatleri ayakların biraz şiş olduğu zamanlardır. Ayakların en şiş haliyle rahat edilmişse, doğru bir seçim yapılmış olunur. Doğru yanıt D’dir.

Engelli yetişkin bireylerde görülen işitmeyle ilgili iki önemli sorun Meniere ve Vertigo’ dur. Meniere hastalığı, işitme ve denge mekanizmasını etkileyen bir iç kulak sorunudur. Kulakta çınlama, hafif bir uğultu, inleme ya da cayırtı, geçici veya kalıcı işitme kaybı, hastanın kendisinin veya etrafındaki her şeyin döndüğünü hissetmesi, kulakta basınç ya da doluluk hissi bu hastalığın önemli belirtileridir. Hastalık genellikle 40-60 yaşları arasındaki kişilerde meydana gelir. Kadınları da erkekleri de etkiler. Vertigo (baş dönmesi), sık görülen bir yakınmadır. Hastalar baş dönmesini “etrafımda her şey dönüyor”, “yer altımdan kayıyor” gibi sözcüklerle anlatırlar. Baş dönmesine hemen her zaman eşlik eden bulantı, kusma, yürümede zorluk eşlik eder. Dengeyi sağlayabilmek ve korumak için egzersizlerin düzenli yapılması odyoloji uzmanı ya da kulak burun boğaz uzmanı tarafından önerilir. Her bir egzersize yavaşça başlanmalı, zamanla egzersiz süresini kademeli olarak uzatılmalı veya yapma tekrarları arttırılmalıdır. İlk başlandığında düşme ihtimaline karşı birey, egzersizleri yalnız başına yapmamalıdır.  Doğru yanıt E’dir.

Vücut mekaniği özellikle bel ve sırt sağlığı için önemlidir. Bakım hizmeti verenlerin sırt sağlığını koruması için yürürken yapması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

Düzenli egzersiz yapmalı, dik durmalı ve dikkatli yürümeli; yürürken çene ileri doğru, boyun anatomik pozisyonda, kollar iki yanda gevşek ve rahat bir şekilde sarkık olmalı, ayak parmakları çene ile aynı doğrultuda olup ağırlık ayakların dış kenarlarında olmalı. Doğru yanıt B’dir.

Engelli yetişkin bireylerin kişisel ve günlük bakımı açısından bakım hizmeti verenlerin dikkat etmesi gereken hususların başında ellerin yıkanmasına ilişkin sağlık kuralları gelmektedir. Bakım hizmeti verenlerin uymak zorunda olduğu söz konusu kurallar şunlardır:

Doğru yanıt C’dir.