BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME II - Deneme Sınavı - 9

Otistik özellikler gösteren bireyler göz teması kurmaktan kaçınırlar. Bu nedenle duygusal bağ kurmaları zordur. Dokunulmayı sevmezler ve isimleriyle seslenildiğinde dahi tepki vermeyebilirler. Nedensiz gülme ve ağlamalar, korkular gibi bazı duygusal tepkiler gözlemlenebilir, duyusal uyaranların bazılarına aşırı duyarlı tepkiler gösterip, bazılarına duyarsız kalabilirler.

Bakım hizmeti verenlerin otistik özellikleri gösteren bireylerle iletişim kurarken dikkat etmesi gereken hususlar şu şekilde sıralanabilir: Otizmli bireyle konuşurken onun göz seviyesini inin ve ona bakarak konuşun, kısa ve net cümleler kurun, İletişim kurarken çevrede dikkatini dağıtacak şeylerin olmamasına dikkat edin, iletişimi siz başlatın ondan iletişimi başlatmasını beklemeyin, somut ve sade ifadeler kullanın, başarılarını takdir edin ve onu övün.

İletişim temel olarak bir insanın bir bilgiyi/durumu kısacası bir “mesajı” bir başkasına aktarma sürecidir ve insan yaşamında en az beslenme kadar önemlidir. Dil (lisan) insanların iletişimi sağlamak için gerekli olan bir sosyal anlaşma aracıdır. Dil, nesnelerle, olaylarla ve ilişkilerle ilgili kavramları temsil eden ve toplumca paylaşılan sembollerdir. Konuşma ise kısaca dili iletme yoludur, sözel dilin seslerle ifade edilme biçimidir. Etkileşim karşılıklı olarak birbirini etkileme işidir. Dinleme ise gelen iletiyi doğru bir biçimde algılama, anlama, yorumlama ve değerlendirme sürecidir.

İletişimin temel unsurları hedef, kaynak, ileti, ortam, dönüt ve araç olarak sayılabilir. Uzlaşma bunlardan birisi değildir.

İnsanların bir diğerine ya da diğerlerine mesaj iletirken (iletişimde) kullandığı, temel kanal konuşmadır. Konrot’a göre konuşma, “düşüncelerimizi ifade etmek aracı olarak kullandığımız sembolik bir araç olan sözel dilin (sözel lisanın), akciğerlerden gelen havanın boğaz, ağız ve burun yoluyla şekillenmesi sonucunda oluşan seslere dönüştürülerek karşımızdaki insan(lar)ın kulakları tarafından alabilecekleri bir biçime dönüştürülmesi işlemidir, eylemidir” (Konrot, 2005: 194). Başka bir deyişle, konuşma, karşımızdakine iletmek istediğimiz düşünceyi beynimizde planlayıp, konuşmada kullandığımız yapı ve organlar (akciğerler, ses telleri, küçük dil, damak, dil, dişler, dudaklar, vb) yardımıyla üretip şekillendirmektir. Bu açıklama dikkate alındığında yukarıdaki maddelerin hepsinin iletişim için gerekli öncüller olduğu söylenebilir.

Empati, bir başka insanın duygularını ve düşüncelerini sezebilmek, fark edebilmek, algılayabilmek yeteneği olarak tanımlanabilir.

Bireylere engeli hakkında soru sormak belli bir samimiyet düzeyini gerektirir. Aksi takdirde bireye engeliyle ilgili sorulacak sorular rahatsız edici olabilir.

Otizm beynin ve sinir sisteminin farklı yapısından ya da işleyişinden kaynaklanan ve 3 yaş öncesi çocuklarda ortaya çıkan nörobiyolojik bir bozukluktur. Otistik özellikler gösteren bireyler göz teması kurmaktan kaçınırlar. Bu nedenle duygusal bağ kurmaları zordur.

"Kişinin bildiği kelimeleri kullanarak konuşmak" şıkkındaki kişinin bildiği kelimelerle konuşarak yeni kelimeler kullanmamak kelime dağarcığının gelişmesini engelleyeceğinden doğru değildir. Yukarıdaki diğer seçenekler işitme engelli bireylerin konuşma becerilerini desteklemek için dikkat etmesi gereken hususlardan birisidir.

Otizmli bireylerin dikkatini toplamasını sağlamak için abartılı tonlama ve mimikler yapılması önerilmektedir. I. madde doğrudur. Ancak otizmli birey iletişim kurmakta zorlandığı için iletişimi onun başlatmasını bekletmek doğru değildir. II. Madde yanlıştır. Otizmli bireyler deyim ve yan anlam taşıyan ifadeleri anlamakta zorluk çekerler. III. Madde de yanlıştır.

Görsel bir dil olan işaret dili, işitme engelli bireylerin iletişim amaçlı el-kol hareketleri ve mimiklerinden oluşur. Her ülkenin kendi işaret dili, her işaret dilinin de kendine özgü bir yapısı vardır ve işaret dili de sözlü diller gibi erken yaşta daha kolay öğrenilir. Türkiye’de kullanılan işaret diliyle (Türk İşaret Dili) Amerika’da kullanılan işaret dili birbirlerinden İngilizce ve Türkçe kadar farklıdır. Ayrıca bir işaret dili çevrede kullanılan sözlü dilden etkilenirse de dilbilgisi yapısı o dilden farklıdır. Bu demek oluyor ki Türkçe ile Türk İşaret Dili arasında kesin bir benzerlik şartı yoktur.

Yukarıdaki tanım alternatif ve destekleyici iletişim sistemlerinin tanımıdır.

İletişim, kısaca karşısındaki kişi ya da kişilere mesaj vermektir. Mesaj sözel ya da sözel olmayan biçimlerde olabilir. Mesajı gönderen istek, duygu ve düşüncesini yani mesajı karşı tarafa aktarmak isteyen taraf, mesajı alan da iletilen mesajı alması istenen taraftır. İletişimde kanal, ortam, 1 geri bildirim de çok önemli olmakla birlikte en temel unsurlar sorulmuştur.

Bakımı üstlenilen engelli bireyde herhangi bir biçimde iletişim, dil ve konuşma sorunu varsa, söz konusu engelli bireyi öncelikle görmesi gereken kişi dil ve konuşma terapistidir. Dil ve konuşmada sorun ve/veya bilişsel işlevlerinde yetersizlik yasayan kişiye bu alanlarda destek ve terapi/tedavi vermek temel olarak dil ve konuşma terapistlerinin görevleri arasında yer alır.

Aile ve/veya bakım hizmeti verenlerin 1-3 yaş çocuğun Kendi üzerinde ya da oyuncak bebek üzerinde vücut kısımlarını göstermesi istenmelidir. Çocukla birlikte kitap okuyarak resimleri hakkında konuşmalı ve sayfaları onun çevirmesine fırsat verilmelidir. Bir buçuk yaşından sonar kitaplara bakarken “hangisi kuş?, ağaç nerede?, çocuğu göster” gibi sorular sorulmalıdır. Bol bol konuşup, sorduğu soruları cevaplandırılmalıdır. Nesnelerden bahsederken nesnelerin adı söylenmelidir. Şıklardaki diğer maddeler daha küçük yaş gurubu bebeklerin dil gelişimini desteklemek için uygun davranışlardır.

Engelli bir bireyle iletişim halindeyken diğer herkesle iletişim kurarken olduğu gibi belirli bir saygı ve kibarlık içinde hareket etmek gerekir. Engelli birey küçük bir çocuk değilse, bakım verenin asla engelli birey yerine karar vermemesi gerekir.

Zihinsel engelli bireye, sevgi ve şefkat ile yaklaşarak, bilgileri tam olarak anlaması ve algılamasına izin vermek, teşvik etmek, yavaş kararlar almaları konusunda sabırlı olmak, anlattıklarınızı örneklerle desteklemek, yapmasını istediklerinizi basit bir dille anlatmak, kendi kendilerine bir şeyler başarabilmelerini desteklemek, bakım verenlerin zihinsel engellilere karşı en temel sorumluluklarındandır.

Otistik özellikler gösteren bireyler göz teması kurmaktan kaçınırlar. Bu nedenle duygusal bağ kurmaları zordur. Dokunulmayı sevmezler ve isimleriyle seslenildiğinde dahi tepki vermeyebilirler. Nedensiz gülme ve ağlamalar, korkular gibi bazı duygusal tepkiler gözlemlenebilir, duyusal uyaranların bazılarına aşırı duyarlı tepkiler gösterip, bazılarına duyarsız kalabilirler.
Otistik özellikler gösteren bireylerin en belirgin özelliklerinden biri iletişim becerilerinde gösterdikleri sınırlılıklardır. Otizmli bireylerde genellikle sözel ve sözel olmayan iletişim, oyun ve sosyal ilişki güçlüğü gibi gelişimsel sorunlar görülmektedir. Anlatma ve söyleneni anlamada güçlükler yaşayabilirler.

Otizmli bireyle göz teması kurarak konuşmalı, “yanıma gel”, “buraya otur” gibi komut ifadeleri vurgulanmalı, iletişim kurarken çevrede bireyin dikkatini dağıtacak nesnelerin ve kişilerin olmamasına dikkat etmeli, iletişimi bakım veren başlatmalı, sevdiği veya ilgi duyduğu konulardan başlanmalıdır.

Bakım veren, işitme engelli bireylerin dudak hareketlerini ve mimiklerini takip etmesini sağlamalı, Normal bir ses tonuyla konuşmalı, dudak hareketlerini abartmamalı, etraftaki nesne ve yapılan işler tanıtılmalı, İyi bir dinleyici olmalı ve konuşmaya cesaretlendirilmeli, konuşmalarına karşılık verilmeli, Dikkat dağıtan vücut hareketlerinden kaçınılmalıdır. Yani abartılmış dudak ve vücut hareketleri işitme engellilerin konuşma becerilerini olumsuz etkiler.