BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME II - Deneme Sınavı - 6

Yakıcı maddelerin alındığı ve hasta yaralınının ne yiyip içtiğinin bilinmediği durumlarda hastanın kusturulmaması gerekliliği zehirlenme durumlarında bakım elemanının bilmesi gereken ilk yardım kurallarındandır.
İntestinal tüplerin tespiti yapılırken cildi tahriş etmemek enteral beslenmede bakım elemanını dikkat etmesi gerekenlerden biridir.
Diğer seçenekler de çeşitli hastalıklardan kaynaklı yutma bozukluklarında dikkat edilmesi gerekenlerdir.

İnsan vücudu; kaslar, eklemler ve kemiklerin şekillendirdiği bir oluşumdur. Bu oluşuma, vücuttaki birçok sistemle işbirliği halinde çalışmasını öğreten bilime, Vücut Mekaniği Bilimi denir.

Bir cismin kaldırılmasında vücut mekaniğini doğru kullanmak için, kaldırılacak cismin ağırlık merkezinin, kaldıran kişinin ağırlık merkezine yakın olması gerekir. Böylece iki ağırlık merkezi arasındaki uzaklık kısalır ve cisim daha rahat kaldırılır. Vücut yüzeyinin küçültülerek ağırlığın geniş kaslara verilmesi, taban yüzeyinin genişletilmesi, cismin kaldırılmasını kolaylaştırır.

Bir cismin hareket ettirilmesinde çekme, itme, yuvarlama hareketleri kaldırma hareketinden daha sağlıklıdır.
Cismin hareketi ister kaldırma, ister çekme veya itme şeklinde olsun, sırt daima dik tutulmalıdır.
Bir cismin taşınmasında ya da yüksek bir yerden alınmasında ağırlık, her iki kola eşit olarak bölünmelidir.
Eğilme, kalkma ya da kaldırma hareketlerini sıklıkla kullanan sağlık bakım profesyoneli, bu hareketleri yaparken; ayak tabanlarını açıp, dizlerini bükerek, bel, sırt ve boyun kaslarına ağırlık yüklemeden, bütün kuvvetini kalça ve bacaklardaki geniş kaslara vermelidir.

"Kasın uzun süre kullanılmaması" seçeneği ise kasların doğru kullanılması ile ilgili bir seçenektir. Uzun süre kullanılmayan bir kasın tonusunu kaybederek hipotoni veya atoni ile sonuçlanması kaçınılmazdır. Daha ileri dönemlerde ise, kas incelerek görevini yapamaz ve atrofi gelişir.
Diğer seçenekleri daha çok eklemlerin hareketi ile ilgilidir. Eklemlerdeki hareket; eklemin şekline, ligamentlerin gevşek veya gergin oluşuna, koruyucu kasların koordinasyonuna bağlıdır.

İyi duruş sergileyebilmek için;
(1) baş dik, çene ile aynı doğrultuda,
(2) göğüs dik ve kalkık,
(3) omuzlar geride,
(4) karın düz,
(5) sırt normal kıvrımında, ve
(6) ayak parmakları ileride ve ağırlık ayakların dış kenarında olması gerekir.
Kötü duruşun tanımı ise şu şekildedir:
(1) baş öne doğru eğik,
(2) göğüs düz veya içe dönük,
(3) omuzlar öne doğru kıvrılmış,
(4) karın öne doğru çıkmış,
(5) sırt normal kıvrımını kaybetmiş, ve
(6) ayak parmakları içe veya dışa doğru ve ağırlık ayakların iç kenarındadır.

Vücut mekaniğine uygun oturuş̧; baş dik, çene ileride, boyun hafifçe öne kavis yapmış̧, ayak tabanları yere tamamen temas etmiş̧ durumdadır. Sırt ve bel iskemleye dayanmalıdır, gerekirse desteklenmelidir. Diz ve kalça 90 derece olmalıdır. Sandalye ne alçak olup kalçanın aşırı bükülmesine, ne de yüksek olup bireyin aşağı doğru kaymasına izin vermemelidir.

Uyku kalitesinde ve süresinde artma ve bilişsel fonksiyonlarda düzelme nöro-fizyolojik sağlık açısından; kötü kolesterolde azalma metabolizma açısından; kasların gücünü ve esnekliğini artırma ise kas iskelet sistemi açısından düzenli bir egzersiz programının faydaları arasındadır. Düzenli bir egzersiz programının vücut içeriği açısından faydaları ise kas kütlesinde artma, pozitif nitrojen dengesi ve karında bulunan yağ dokusunda azalma şeklindedir.

Aort darlığı, ani kalp yetmezliği, kontrolsüz hipertansiyon ve ciddi kalp ritim bozukluğu kesin riskli durumlar arasındadır. Kalp büyümesi ise rölatif (göreli) risk durumları arasındadır.

Solunum kaslarının ve büyük kasların çalıştırıldığı sürece ısınma dönemi adı verilir. Bu dönem vücudun dinlenmeden aktiviteye geçişini sağlar. Başlangıç kalp hızına dönmenin hedeflendiği süreç ise soğuma dönemidir. Bu dönemde düşük tempoda aktiviteler yapmak gerekir. Asıl aktivitelerin yapıldığı süreç eğitim dönemidir ve yaklaşık 20-30 dakika sürer.

Bir cismin kaldırılmasında vücut mekaniğini doğru kullanmak için, kaldırılacak cismin ağırlık merkezinin, kaldıran kişinin ağırlık merkezine yakın olması gerekir. Böylece iki ağırlık merkezi arasındaki uzaklık kısalır ve cisim daha rahat kaldırılır. Vücut yüzeyinin küçültülerek ağırlığın geniş kaslara verilmesi, taban yüzeyinin genişletilmesi, cismin kaldırılmasını kolaylaştırır. Bir cismin hareket ettirilmesinde çekme, itme, yuvarlama hareketleri kaldırma hareketinden daha sağlıklıdır. Cismin hareketi ister kaldırma, ister çekme veya itme seklinde olsun, sırt daima dik tutulmalıdır. Bir cismin taşınmasında ya da yüksek bir yerden alınmasında ağırlık, her iki kola eşit olarak bölünmelidir.

Bir kişinin; ayakta dik duran, yüzü bize dönük, alın önde, baş ve gövdesi dik, kolları yanlarda aşağıya sarkık, avuç içi karşıya bakar, ayaklarının birleşik ve paralel olduğu pozisyona anatomik duruş denir. Tüm yönler ve pozisyonlar anatomik duruşa göre tanımlanır.

Yatağa bağımlı bireyde pozisyonlama yapılmadığı veya yanlış yapıldığında; metabolizma hızında azalma, doku ve kaslarda atrofi, kemiklerde deminerilizasyon, kan akımında yavaşlama, akciğer ventilasyonunda azalma, trombus oluşumu, eklemlerde kontraktürler, osteoporoz, konstipasyon, deri bütünlüğünde bozulma (dekübitüs ülserleri) gibi istenmeyen durumlar gelişebilir.

En fazla basınç altında kalan kısımlar başın arkası, kürek kemiklerinin üzeri, ayak tabanları ve topuklardır.

Bakım hizmeti veren kişi, yüzünü ve gövdesini yatağa çevirir, yataktan destek aldığı eliyle bireyin arkadan omzu kavranarak sırtı desteklenir. Diğer elle hastanın dizlerinin altından tutarak kendisine doğru çevirir. Hastanın ayakları yataktan sarkıtılır. Birey, bir süre yatak kenarında oturtulur. Karsıya bakması söylenir. Bu arada bireye bas dönmesi, göz kararması, bulantı, baygınlık hissi olup olmadığı sorulur ve gözlenir. Bireyin tansiyon ve nabzı kontrol edilir. Eğer bu belirtiler var ise birey ayağa kaldırılmaz. Tekrar yatağa yatırılır. Birey yatağın kenarına oturtulur. Yatağın kenarında hasta bir süre oturduktan sonra bakım elemanı, hastanın önünde durur. Bireye omuzlarını tutmasını söyler, bakım hizmet i veren kişi bakımını üstlendiği bireyin koltuk altlarından ve sırtından kavrayarak bireyi ayağa kaldırır.

Egzersizin amacına ulaşması için dikkat edilmesi gereken hususlar: başlamadan önce, mutlaka doktor kontrolünden geçmelidir, egzersiz öncesi kalp hızı ve kan basıncı mutlaka bilinmelidir, egzersiz öncesi ve egzersiz sırasında sıvı alınmalıdır, yaz aylarında özellikle yoğun egzersizlerden kaçınılmalıdır, aşırı yorgunluk, solunum sıklığı, bayılma hissi, bacaklarda kramp egzersizi sonlandırma için kıstas olmalıdır.

Reçetelendirmede, egzersizin süresi, yoğunluğu, sıklığı önemlidir. Kişi bu egzersiz re-çetesini zorlanmadan başardığında süre ve şiddeti yavaş yavaş arttırılmalıdır. Bireyler için egzersiz reçetesi düzenlerken dört kıstas dikkate alınmalıdır: Egzersiz süresi, egzersiz şiddeti, egzersiz frekansı ve egzersiz tipi.

Egzersizin beklenen hedefine ulaşması için dikkat edilmesi gereken hususlar su şekilde sıralanabilir: Kişiye özel olmalı, program bireyin mevcut hastalıklarına, yaşam tarzına uygun olmalı, birey tarafından onaylanmalı, kolay anlaşılabilmesi ve takibi için yazılı ve görsel materyallerle zenginleştirilmeli, kişisel programlar yanında grup programlarını da içermeli, mevcut hastalıklara uygun değişiklikler yapılmalıdır.

Ergonomi; günlük hayatta kullandığımız materyallerin bireyin vücut yapısına uyarlanmasıdır.

Kontraktür; eklemi direkt etkileyen ya da o eklemde harekete neden olan kas ile antagonist kas arasındaki kuvvet dengesizliğinden kaynaklanan, eklemin hareketsiz kalma durumudur.