BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME I

Bireylerin bir sakatlığı ya da kronik bir hastalığı yoksa ve birey çağdaş sağlık anlayışı çerçevesi içinde bir yaşam sürmüşse bu, o kişinin yaşlılıkta da en iyi düzeyde işlev görerek uzun ve sağlıklı bir yaşlılık ge­çireceği anlamına gelir. Yaşlı nüfusun yaşam süresinin uzun olması, yaşlının bilgelik, olgunluk ve iç görü far­kını kullanarak kuşaklar arası çatışmanın azalmasını ya da ortadan kalkmasını sağlayabilmektedir. Böylece, insanların daha köklü kuşaklar arası ilişkiler kurmala­rına, gelişimsel krizlere dayanıklı güçlü bağlar oluştur­malarına yol açabilmektedir. Geleneksel toplumlarda yaş­lılardan bilgelikleri nedeniyle yararlanılmakta ve yaşlının sosyal statüsünün daha yük­sek olduğu gözlenmektedir. Doğru yanıt E’dir.

Yaşlı birey için aile, başlıca duygusal ve sosyal destek sistemidir. Toplumsal değişimle birlikte bireyselleşme artmış, akrabalık bağları zayıflamış­tır. Ancak bireylerde aile bağları ile ilgili sevgi ge­reksinimi yaşamın tüm gelişimsel süreci için de geçerlidir. Bu gereksinim yaşlılık döneminde de çocukluk döneminde de uygun şekilde karşılan­malıdır. Yaşlılıkta böyle bir gereksinimin olmadığı yaklaşımı yaşlıyı daha çok yalnızlığa ve depresyo­na iter. Yaşlanma ile birlikte aile içi ilişkilerin ye­niden düzenlenmesi gerekebilir. Çoğu zaman yaşlı bireyin özellikle eşin kaybından sonra yaşamının geri kalan kısmını nerede ve kimlerle geçireceği konusu gündeme gelebilir. Bu kararı verirken yaş­lı bireyin tercih hakkını kullanması, yetişkin çocukların anne-babalarının yaşamıyla ilgili ebeveyn rolüne geçmemesi çok önemlidir. Doğru yanıt A’dır.

Yalnızlığın sosyal ve duygusal izolasyon ol­mak üzere iki ayrı boyutu söz konusudur. Sos­yal izolasyon, bireyin toplumda kabul edilen bir yerinin olmaması, duygusal izolasyon ise bireyin yaşamında sevgi objesinin bulunmaması biçiminde kavramlaştırılabilir. Sosyal izolasyon boyutu, bireyin toplumda tanınan sosyal rol eksikliği, duygusal izolasyon boyutu ise sosyal ve duygusal ilişki eksikliğini içerir. Doğru yanıt B’dir.

Sevgisizlik sorunu: Eski sevdiklerinin ya ölmüş olmaları ya da çeşitli nedenlerle çev­resinden uzaklaşmaları dolayısıyla yaşanan sevgi boşluğu olarak açıklanmaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Nüfus grupları içinde yoksul ve yoksulluğa yakın olanlar arasında yaşlılar oldukça önemli bir yer almaktadır. Yoksul yaşlıların, ge­lirlerinin büyük bir bölümünü temel gıda, temel ihtiyaçlar ve sağlık harcamalarını karşılamak ama­cıyla kullanmak zorunda kalmaları, onların sü­rekli olarak yetersiz beslenme, yetersiz barınma ve sağlık ihtiyaçlarının ihmal edilmesi riski ile karşı karşıya kalmalarına neden olmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Engelli bireyler ayrı tutulduğu için genel eğitim okulları hiçbir zaman tüm çocukları kapsayan bir sorumluluk hissetmemiştir. Bireysel olarak genel eğitim okuluna başvuru da tek başına yeterli ol­mamakla birlikte ihtiyaçları da karşılamamakta­dır. Entegre eğitim sistemi sadece hafif düzeyde engelli bireylere hitap etmektedir. Aşağıdaki ne­denlerden dolayı engelli çocukların eğitimine öncelik verilmesi gerekmektedir. Bu nedenler:

Rehabilitasyon çok genel olarak, yitirilen bir yete­neğin yeniden kazandırılması, yerine başka bir ye­teneğin ‘ikame edilmesi” demek­tir. Herhangi bir sebeple engelli hâle gelen birey önceden var olan işini artık yapamıyorsa ya o işi yapabilmek için “yeniden yeteneklendirilmesi = rehabilite edilmesi” gerekmektedir ya da, yapabi­leceği yeni bir iş için beceri kazanması (eğitilmesi) gerekmektedir. Engelli bireyin topluma ve ailesine yük olmaması için bir rehabilitasyon sürecinden geçmesi gerekmektedir. Rehabilitasyon programı; eğitim, danışmanlık, bireysel kapasitenin arttırılması, değerlendirme, rehberlik gibi konuları içermelidir, ailelerin katılımı desteklenmelidir. Uygulanan rehabilitasyon programlarının değer­lendirilmesinde engellilerin, ailelerinin ve örgüt­lerinin görüşleri ön planda tutulmalıdır. Doğru yanıt B’dir.

Yaşlılık, yaşlanmanın doğal sonucu olarak onların yetersizliklerinin çoğunu oluşturduğu kabul edilmektedir. Güvende hissetmeme ve depresyon; iletişim ve harekete dair yetersizlikten kaynak­lanmakta ve yaygın olarak görülmektedir. Ayrı­ca bu duygular sosyal izolasyona yol açmaktadır. Yaşlılıktaki yetersizlikler ve engellilik durumuna, gelir ve statüdeki değişiklikler yüzünden sosyal stres, yaşlı ile ailesi arasındaki sorunlar ve mimari/ çevresel engeller genellikle eşlik etmektedir. Stres hasarın ve yetersizliğin (özellikle zihinsel sağlık sorunları gibi durumlarda) etkilerini arttırabil­mektedir. Doğru yanıt D’dir.

Sosyal sağlık, sosyal boyuttaki iyilik durumu, insanın sosyal boyutlu sorunlarının yaşanmaması ve sosyal çalışma müdahaleleriyle çözülmesi durumu olarak tanımlanmaktadır. İnsanın, yaşlının sosyal iliş­kiler temelinde kendisini sağlıklı, başarılı, doyumlu, hazlı hissetmesi durumudur. Doğru yanıt D’dir.

Sosyal boyuttaki sorun­lar neler olabilir? İnsanın çevresiyle, ailesiyle, dostla­rıyla, akrabalarıyla iletişiminin kopması, olmaması bir sosyal sorundur; sosyal hastalık durumudur. Yapmak istediği herhangi bir etkinliği yapması karşısında en­geller varsa bu sosyal hastalığa çağrıdır, davetiyedir. Okula gidemiyorsa eğitim istiyor alamıyorsa, sağlık sorunlarının çözülmesinde engeller varsa, bir sorunu­nun çözülmesi için nereye başvuracağını bilemiyorsa, çözüm için kendi kendisini ikna edemiyorsa tam tersine kendisi lehine yapılan hizmetleri ve destekleri reddediyorsa istemiyorsa, boş zamanını nasıl geçire­ceğini bilemiyorsa insan için bu düzeyine göre ya bir sosyal rahatsızlık ya da bir sosyal hastalık durumudur. Yalnızlaşmak ve yalnızlık, eğer bunu insan bir ama­cıyla ilgili ve geçici olarak, kendi iradesiyle istemiyorsa bir sosyal hastalıktır. İnsanlarla etkileşim kurmada, dost bulmada güçlükler yaşanıyorsa bu da sosyal has­talık durumudur. Sosyal hizmetler bu tür sosyal has­talıkları ortadan kaldıracak o bireye özel düzenlenmiş tüm hizmetlerdir. İnsanın sosyal çevresinde, sosyal iletişimlerinde, sosyal etkileşimlerinde tıkanma, iş­lemezlik gibi sorunlar varsa onların giderilmesi, yok edilmesi demektir. Doğru yanıt E’dir.

Bireylerin bir sakatlığı ya da kronik bir hastalığı yoksa ve birey çağdaş sağlık anlayışı çerçevesi içinde bir yaşam sürmüşse bu, o kişinin yaşlılıkta da en iyi düzeyde işlev görerek uzun ve sağlıklı bir yaşlılık ge­çireceği anlamına gelir. Yaşlı nüfusun yaşam süresinin uzun olması, yaşlının bilgelik, olgunluk ve iç görü far­kını kullanarak kuşaklar arası çatışmanın azalmasını ya da ortadan kalkmasını sağlayabilmektedir. Böylece, insanların daha köklü kuşaklar arası ilişkiler kurmala­rına, gelişimsel krizlere dayanıklı güçlü bağlar oluştur­malarına yol açabilmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Genellikle 65 + üzeri yaş kategorisini oluşturan bireyler, toplumdan olumlu ya da olumsuz anlamda farklı mesajlar aldıklarından bir kısmı sosyal etkinlik­ler içinde kendilerine yer edinirken bir kısmı da top­lumdan uzaklaşma duygusu içine girebilir. Özellikle emekliye ayrılmak bu bakımdan sorun oluşturabilir. Çünkü emeklilik, artık önceki işlerini yapamaması anlamını taşır. Bazı bireylerin 65 yaşına gelmeden daha önce emekli olması belki bu duygunun yaşa­masını engelleyebilir. Hatta kendisine yeni hobi alanları yaratarak emekliliğe hazırlık yapabilir. Bu bakımdan bireyin sosyal yaşamındaki aktifliği devam edebilir. Fakat 65 yaşında emekli olanlar açısından durum biraz farklılaşabilir, kendine yeni bir uğraş alanı ayarlamamış ya da eski uğraşlarını de­vam ettirme isteğini yitirmiş olanlar sosyal anlamda aktiflik özel­liği göstermemektedir. Doğru yanıt A’dır.

Yaşlı birey için aile, başlıca duygusal ve sosyal destek sistemidir. Toplumsal değişimle birlikte bireyselleşme artmış, akrabalık bağları zayıflamış­tır. Ancak bireylerde aile bağları ile ilgili sevgi ge­reksinimi yaşamın tüm gelişimsel süreci için de geçerlidir. Bu gereksinim yaşlılık döneminde de çocukluk döneminde de uygun şekilde karşılan­malıdır. Yaşlılıkta böyle bir gereksinimin olmadığı yaklaşımı yaşlıyı daha çok yalnızlığa ve depresyo­na iter. Yaşlanma ile birlikte aile içi ilişkilerin yeniden düzenlenmesi gerekebilir. Çoğu zaman yaşlı bireyin özellikle eşin kaybından sonra yaşamının geri kalan kısmını nerede ve kimlerle geçireceği konusu gündeme gelebilir. Bu kararı verirken yaşlı bireyin tercih hakkını kullanması, yetişkin çocukların anne-babalarının yaşamıyla ilgili ebeveyn rolüne geçmemesi çok önemlidir. Doğru yanıt D’dir.

Yaşlıların sosyal hizmetler kapsamına giren, sosyal rahatsızlık yaratan, eksikliklerinin ya da varlıklarının bir ölçüyü aşması durumunda sosyal hastalık aşamasına gelen gereksinimleri, sorunları ve sıkıntılarını içeren başlıklar aşağıdaki gibi grup­landırılmıştır:

Ekonomik, sosyal, psikolojik, cinsel, kültürel sorunlar, yalnızlık, iletişimsizlik, sevgisizlik, sağlık, kuşak, umutsuzluk,  can sıkıntısı ve zaman geçirememe, ev işlerini yapmada kendine yetememe, toplumsal hizmetlere ulaşmakta güçlük yaşanması sorunları.

Doğru yanıt C’dir.

Umutsuzluk sorunu: Derdini tam anlamıy­la anlatamama, ağrılarının geçmeyeceğinin, gözlerinin artık daha iyi görmeyeceğinin, kulaklarının daha iyi duymayacağının bilin­cinde olması ve bunun yarattığı sorunlardır.  Doğru yanıt B’dir.

Engellilerin genel olarak toplumla bütünleşmesinin önündeki engellerden birisi ve belki de en önemlisi yoksulluktur. Engellilik nedenleri açısın­dan bakıldığında çoğunlukla yoksul kesimler bu açıdan dezavantajlı grup arasında yer almaktadır. Ayrıca engellilik, işsizliğin de başlıca nedenleri arasında sayıldığı için yoksullukla arasında bir neden-sonuç bağlantısı bulunduğu söylenebilir. Engellilerin topluma kazandırılmala­rının önündeki en ciddi sorunlardan birisi, için­den geldikleri sosyoekonomik kesimin bir bütün olarak yaşadığı yoksulluk sorunudur.

En önemli sosyalleşme araçlarından birisi de eğitimdir. Engelli çocuğun küçük yaşlardan itiba­ren özel eğitim alması, engelini aşması ve bağım­sız yaşam becerilerini geliştirmesi açısından son derece hayati öneme sahiptir. Özel eğitim engelli bireyin hem akademik ve öz bakım becerilerini geliştirmesine yardımcı olur hem de sosyalleş­mesini sağlar. Engelli bireyin normal çocuklarla birlikte eğitim görmesi en tabi insan hakkı olarak kabul edilir. Engellilerin toplumla bütünleşmesinin önün­deki bir diğer engel de eğitim konusunda karşı­laştıkları sorunlardır.  

Temel çevresel engeller de mimari ve iletişim engelleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Engelli bireylerin karşılaştığı diğer büyük engel ise bilgi eksikliğidir. Binalardaki mimari engeller arasında rampaların, korkuluk­ların, Braille yazısının, yeterli boşluğun, kayma­yı engelleyen zeminlerin, erişilebilir tuvaletlerin, sandalyelerin, anahtarların, rafların, lavaboların ve telefonların erişilebilir yükseklikte olmaması yer almaktadır. Bu tür yapısal düzenlemeler engelli bireylere yardımcı olmaktadır ve rutinlerini yardımsız ya da en az yardımla gerçekleştirebil­melerine olanak tanımaktadır.  

Rehabilitasyon ihtiyacının yeterince karşılanamaması da engellilerin toplumla bütünleştiril­mesinin önündeki en büyük engellerden birisidir.

Toplumla bütünleşme yolundaki önemli ihti­yaçlardan biri de engellinin özel yaşamıyla ilgilidir. Engelli bireyin fiziksel yetersizlikleri yüzünden ha­reket becerileri sınırlanması özel yaşamına da bazı sınırlılıklar getirmektedir. Özellikle kurumlarda bakım altındaki engelli bireylerin özel yaşamları neredeyse yoktur. Engellilerin kendilerine ait bir ortamlarının (oda vb.) olmaması ve benzeri du­rumlar özel yaşamı ortadan kaldırmaktadır. En­gellilerin evlenip aile kurmaları, engelli olmayan bireylere göre daha güçtür. Bu da engellilerin top­luma katılımları yolunda çok önemli bir engeldir.

Engellilerin toplumla bütünleşmesinin önündeki diğer önemli engel ise istihdam so­runudur.  Doğru yanıt C’dir.

Rehabilitasyon ihtiyacının yeterince karşılanamaması da engellilerin toplumla bütünleştirilmesinin önündeki en büyük engellerden birisidir. Rehabilitasyon çok genel olarak, yitirilen bir yete­neğin yeniden kazandırılması, yerine başka bir ye­teneğin ‘ikame edilmesi” demek­tir. Herhangi bir sebeple engelli hâle gelen birey önceden var olan işini artık yapamıyorsa ya o işi yapabilmek için “yeniden yeteneklendirilmesi = rehabilite edilmesi” gerekmektedir ya da, yapabi­leceği yeni bir iş için beceri kazanması (eğitilmesi) gerekmektedir. Engelli bireyin topluma ve ailesine yük olmaması için bir rehabilitasyon sürecinden geçmesi gerekmektedir. Rehabilitasyon programı; eğitim, danışmanlık, bireysel kapasitenin arttı­rılması, değerlendirme, rehberlik gibi konuları içermelidir, ailelerin katılımı desteklenmelidir. Uygulanan rehabilitasyon programlarının değerlendirilmesinde engellilerin, ailelerinin ve örgüt­lerinin görüşleri ön planda tutulmalıdır. Doğru yanıt A’dır.

Her bireyin yapabileceği bir işin olduğu varsayımından yola çıkacak olursak, engelli bireyin yeter­sizliği ne olursa olsun yeterli ve uygun bir eğitim aldıktan sonra istihdam edilip toplumda üretken bireyler haline gelebilir. Engel­lilerin istihdamı konusunda gerek ulusal gerekse uluslararası düzenlemeler var olmasına rağmen bu alandaki asıl sorun toplumdaki engelliye yönelik olumsuz tutumlardır.

Bu engellerin arkasındaki gerçek neden ise toplumun yetersizliklere yönelik katı tutumları yatmaktadır. Yasaların insanların zihniyetini değiştirmede ve engelli bireyleri kabul etme ve saygı gösterme gönüllüğü göstermede çok etkisi olma­maktadır. Toplumda engelli bireylerin yapabile­cekleri ya da güçlü yönleri ile ilgili tutumlardan çok, yetersizlikleriyle ilgili tutumlar daha ön plan­dadır. Toplum her zaman tüm farklılıkları kabul edebilecek düzeyde ve yeterince dinamik yani de­ğişime açık olmalıdır. Aynı toplumda yaşadığı en­gelli bireylerin bireysel ve yaşamsal haklarına saygı göstermek toplumun her bir üyesinin görevidir. Toplumun engelli bireyler için onların haklarını ve katkılarını göz ardı etmeyen eşit olanakları sağlamak adına doğal eğilim oluşturması gerekmek­tedir. Doğru yanıt D’dir.