BAHÇE TARIMI II

Genellikle kurutulmuş, sert bir kabuğu ve kabuğun içinde yenilebilir tohumu bulunan, yağ oranı yüksek, çok besleyici ve lezzetli meyvedir. Bu meyve türleri antepfıstığı, badem, ceviz, pikan cevizi, fındık, kaju (cashew) ve Brazil nut’tır. Lüks meyveler olarak bilinirler ve kilogram fiyatları diğer meyve türlerine göre yaklaşık 5-10 kat daha yüksektir. O nedenle tüketimleri fazla değildir. Kestane ise yüksek oranda nem ve karbonhidrat içermesi ile diğer sert kabuklu meyvelerden ayrılır. Doğru yanıt C’dir.

Ülkemizde kurak koşullarda, taşlık ve hatta kayalık arazilerde ekonomik olarak yetiştirilebilen birkaç türden biridir. Antepfıstığı türlerinden 7 tanesi değişik bölgelerde yabani olarak yetişir. Bunlardan atlantik sakızı (P. atlantica), buttum (P. khinjuk) ve melengiç (P. terebinthus) anaç olarak kullanılmaktadır. Antepfıstığı üretiminin %92.2’si Güney Doğu Anadolu Bölgesinde gerçekleştirilir. En fazla üretim Gaziantep ilinde (75.298 ton) yapılır. Şanlıurfa (48.106 ton), Adıyaman (18.758 ton), Siirt (6.713 ton), Kahramanmaraş (6.124 ton), Diyarbakır (2.224 ton) ve Kilis (2.183 ton) diğer önemli üretici illerdir. Antepfıstığının periyodisite gösteren bir tür olması ve pek çok yerde sulama yapılamaması nedeniyle üretimde yıldan yıla önemli dalgalanmalar görülmektedir. Üretimimizin büyük kısmı ülke içinde tüketilmektedir. ihracat miktarı oldukça düşük olup 2015 yılında 5.087 ton olarak gerçekleşmiştir. Doğru yanıt E’dir.

Antepfıstığı ağaçları dioik çiçek yapısına sahip olup erkek ve dişi çiçekler farklı ağaçlardadır. Dişi çiçek tomurcukları daha koyu renklidir ve bu nedenle karagöz adı verilmektedir. Dişi ve erkek çiçekler bileşik salkım şeklindedir. Çiçek salkımları meyve salkımlarına dönüşür ve cumba olarak isimlendirilir. Meyveler botanik anlamda drup (eriksi) meyve tipindedir. Meyvenin dışında ekzokarp ve mezokarptan oluşan etli bir kabuk bulunur. Endokarp (tohum kabuğu) sert ve krem rengindedir. Olgunlaşan meyvenin dıştaki etli kabuğu genellikle kırmızı renk alır ve sert kabuktan kolaylıkla ayrılır. Meyvelerin çoğunda çıtlama görülür. Bazen fıs meyvelere rastlanır. Doğru yanıt A’dır.

Antepfıstığında boş (fıs) meyve oluşumu önemli bir sorundur. Şiddeti çeşide, anaca, iklim koşullarına ve kültürel uygulamalara göre değişir. Döllenmenin gerçekleşmemesi ve buna bağlı olarak partenokarpik meyve tutumu ile yetersiz döllenme sonucunda görülen embriyo aborsiyonları önemli nedenleridir. Yapay tozlama yapılarak sorun giderilebilir ancak kalıcı çözüm için bahçe içinde 8-10 dişi ağaca bir erkek ağaç olacak şekilde tozlayıcı dikilmelidir. Doğru yanıt C’dir.

Badem bahçeleri aşılı fidanlar ile tesis edilir. Dikimde çıplak köklü veya tüplü fidan kullanılabilir. Fidan sökümü sırasında kazık kök kesildiği için, saçak kökleri az olan çıplak köklü fidanlarla yapılan dikimlerde tutma oranı düşüktür. O nedenle tüplü fidanlar tercih edilir. Tüplü fidanlar yıl boyu dikilebilirse de yaz sıcaklarının gelmesinden önce dikilmiş olmalıdır. Dikimde, genellikle zayıf gelişen anaçlar için 3x3 m, 3x6 m, badem çö¤ürü için 5x5 m ve GF677 gibi kuvvetli geliflen anaçlar için 6x6 m dikim aralıkları uygulanır. Doğru yanıt E’dir.

Ceviz genel olarak toprak isteği bakımından çok seçici değildir. Derin kök yapısına sahip olduğu için derin, süzek, besin maddelerince zengin, tınlı, kumlu-tınlı topraklarda iyi yetişir. Killi ve ağır toprakları sevmez. Toprak derinliği en az 1.5- 1.8 m olmalıdır. Yüksek taban suyuna karşı hassastır. Toprak pH’sının 6-7.5 aras›nda olmasını ister. Yüksek pH’larda kloroz görülür. Tuzluluğa karşı hassastır. Doğru yanıt B’dir.

Fındık Betulaceae familyasının Corylus cinsi içinde yer alır. Genel olarak kabul edilen 12 tür vardır. Doğal yayılma alanı kuzey yarı kürenin ılıman bölgeleridir ve geniş bir alana yayılmıştır. Ekonomik anlamda yetiştiriciliği yapılan tür kültür fındığı veya Avrupa fındığı olarak bilinen Corylus avellana’dır.

Fındık, basit ve tepe daldırmayla, çelikle veya aşıyla çoğaltılabilir. Ülkemizde genellikle komşu fındık bahçelerinden köklü olarak sökülen dip sürgünleri fidan olarak kullanılmaktadır. ABD’de doku kültürü ile üretim aşamasına geçilmiştir. Burada, ayrıca dip sürgünü vermeyen ve ağaç formunda yetişen C. colurna (Türk fındığı, Bolu fındığı) sınırlı da olsa anaç olarak kullanılmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Modern bahçeler aşılı fidanlarla kurulur. Dikim aralıkları belirlenirken cevizde bodur anaç olmadığı ve büyük taç oluşturduğu dikkate alınarak 8x8 m, 10x10 m gibi aralıklar kullanılmaktadır. Son yıllarda yurt dışında özellikle yan tomurcukları verimli olan Chandler gibi çeşitlerde büyüme sınırlı kaldığı için 7x5 m veya 7x3.5 m gibi aralıklar sık dikim yapıldığı görülmektedir. Ülkemizde az sayıda da olsa böyle bahçeler kurulmuştur. Ancak dallar birbirine değmeye başladığı zaman (10-15. yaşlar) aradaki bir sıranın sökülmesinin gerektiği unutulmamalıdır. Doğru yanıt D’dir.

Kestane ağaçlarına doğal gelişmelerine uygun olması açısından doruk dallı veya goble şekli verilir. Pek çok yerde toprak işlemesi yapılmaz. Kestaneliklerin büyük kısmı meyilli arazilerde bulunduğu için erozyon tehlikesine karşı ağaç altları kışın otlu bırakılır. Sulama özellikle ilk dikim yılında önemlidir ve fidanlar 2-3 defa sulanmalıdır. Özellikle kurak geçen yaz aylarında sulama yapılması önerilir. Toprak veya yaprak analiz sonuçlarına göre gübreleme yapılır. Doğru yanıt D’dir.

Karadeniz bölgesinin pek çok yerinde eğimden dolayı yabancı ot mücadelesi ve toprak işleme daha çok el aletleri ile yapılır. Düz arazilerde makineli işleme yapılabilir. Yağışlı dönemde erozyonu önlemek için bahçe otlu bulundurulmalı, yağışın olmadığı dönemlerde ise çapalanarak yabancı otlardan arındırılmalıdır. Karadeniz bölgesinde sulama yapılmaz. Ancak fındığın kuraklığa hassas olduğu unutulmamalı ve yağışın az olduğu yerlerde veya zamanlarda sulama yapılmalıdır. Doğru yanıt A’dır.

Kuzey Avrupa

45-50 gün

Arı

-25^oC

650 kalori

Ağustos

20-25 metre

Aşılı fidan veya doğal yetişenlerin aşılanması

Ağaçlar çırpılır meyveler yerden toplanır

Kestane iç kurdu