Yazlık ve Kışlık Kabaklar, Hıyar, Kavun, Karpuz ve Enginar Yetiştiriciliği

Dünyada en fazla üretim, en fazla nüfusa da sahip olan Çin’de (7 241 409 ton) gerçekleşmektedir. Çin’i sırasıyla Hindistan (4 987 123 ton), Rusya (1 232 162 ton), Ukrayna (1 104 550 ton) ve ABD (863 460 ton) izlemektedir. Ülkemiz ise 393 530 ton kabak üretimiyle dünyada 13. sırada yer almaktadır.

Yazlık kabaklar orta derin, kışlık kabaklar derin köklü sebzeler arasındadır. Yazlıklarda etkili kök derinliği 30-40 cm iken, kışlıklarda bu rakam 60-70 cm’e ulaşır. Kökler 1-1.5 m derinliğe kadar ulaşabilir.

Kabaklar gelişme dönemlerinde ılıman iklimleri sevmekle birlikte, meyveye yatma döneminde sıcak iklimlerden hoşlanmaktadır. Kavun ve karpuza göre düşük sıcaklığa daha toleranslıdır. Optimum sıcaklık isteği 20-27 °C’dir. 18-37 °C’ arasında iyi gelişir. Çimlenme için toprak sıcaklığının minimum 10-12 °C’ olması gereklidir.

Kabaklar toprak bakımından çok seçici olmamakla birlikte; ağır ve hafif topraklar yetiştiricilik için elverişli değildir. Organik maddece zengin, kumlu-tınlı topraklar yetiştiricilik için en iyi topraklardır. Optimum pH isteği 5.5-7.2’dir.

Doğrudan tohum ekiminde 800-1200 g/da tohum ekilir. Sıra arası 80-120 cm, sıra üzeri 50-80 cm’dir. Kışlıklar kol attığı için sıra arası 2-3 metre bırakılmalıdır.

Yazlık kabakların, çok hızlı büyüdükleri ve günlük aralıklarla hasat edildikleri için su ihtiyaçları çok fazladır. Çekirdek kabakları ile kışlık kabaklar susuz da yetiştirilebilir. Damla sulama idealdir, yoksa yüzey sulama yapılabilir.

Kabak yetişitiriciliğinde karşılaşılan çok sayıda hastalık ve zararlı bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları külleme, kurşuni küf, Fusarium solgunluğu, kabak sarı mozaik virüsü, gümüşlenme, nematod, yaprak biti, beyaz sinek ve kırmızı örümcektir.

Hıyarın ana vatanı Hindistandır?

Tohumlar uygun koşullarda canlılıklarını 4-5 yıl muhafaza edebilirler. Hıyar tohumlarının optimum çimlenme sıcaklığı 20-22 °C’dir. 10-12 °C’den düşük ve 40 °C’den yüksek sıcaklıklarda çimlenme yeteneği azalır.

Hıyar, ılıman iklimlerden hoşlanan bir sebzedir. Kabakgiller içerisinde yüksek ve düşük sıcaklıklara en fazla tepki verenidir. Hafif donlardan bile etkilenen hıyar bitkisi, 0.5-5 °C’ler arasında üşür, -2 °C’de donar. Tohum çimlenmesi 10-12 °C’de başlar, optimum çimlenme sıcaklığı 20-22 °C’dir. Yetiştirme sıcaklığı, gündüz 20-24 °C, gece 18-20 °C’dir. Gece sıcaklığının 18 °C’nin üzerine çıkması, bitki boyunu arttırır ve boğum aralarının uzamasına sebep olur.

Hıyar, besin maddelerince zengin, kaba yapılı, iyi drene edilmiş, su tutma gücü yüksek, sıcak ve havadar toprakları sever. Toprak tuzluluğuna son derece duyarlıdır. Nötr ya da hafif asit topraklar elverişlidir.

Hıyarlar çok hızlı büyüdükleri ve günlük aralıklarla hasat edildikleri için su ihtiyaçları çok fazladır. Hıyarın; yapraklarının geniş ve terlemesinin fazla, meyvelerinin su içeriğinin yüksek ve kök gelişimi zayıf olduğu için sulama çok önemlidir. Damla sulama idealdir, yoksa yüzey sulama yapılabilir. Yağmurlama sulama önerilmemektedir. Sık sık, azar azar sulama yapılmalıdır.

Kavun bir sıcak iklim sebzesi olduğu için yüksek sıcaklıktan hoşlanan bir türdür. Kavun bitkisi en iyi gelişmeyi 20-30 °C sıcaklıklarda göstermekle birlikte, bitkinin gelişme dönemlerine göre sıcaklık isteği farklı olabilmektedir. En fazla sıcaklık isteği meyve olgunlaşma ve kuru madde biriktirme döneminde olmaktadır. 10 °C’nin altında bitkide gelişme olmaz ve 40 °C’ye kadar bitkilerde zararlanma meydana gelmez.

Kavun bitkisi; derin, geçirgen, iyi havalanan, iyi drenajlı, su tutma kapasitesi yüksek, organik madde ve besin maddelerince zengin, pH’sı 6-7.5 arasında, fazla tuzlu olmayan (3-3.5 mmhos/cm/25 °C’nin altında), kumlu-tınlı topraklardan hoşlanır.

Kavun yetiştiriciliğinde ekim öncesi selektif herbisitler ya da koyu renkli malç kullanımı yabancı ot çıkışına engel olacağı için faydalıdır. Eğer bu işlemler yapılmadıysa çapalama faydalıdır. Çapalama sayesinde hem bitki ile rekabet eden ve aynı zamanda virüs konukçusu olan yabancı otlarla mücadele edilir, hem de boğaz doldurma yapılabilir.

Kavunlarda bitkinin gelişme dönemi dikkate alınarak sulama yapılır. Ekimden itibaren çiçeklenmeye kadar olan dönemde su gereksinimi azdır. Meyve irileşme döneminde artar, olgunlaşmaya yakın meyvede şeker
birikimi başlayınca ise azalır.

Kavunlarda hasat olgunluğu; kantaloplarda çitilerin oluşumu, koku oluşması ve meyve sapının meyveden ayrılması ile diğer kavun türlerinde ise meyve sapındaki tüylerin kuruması ve dokununca dökülmesi, meyve sapı yanındaki kulakçığın kuruması, meyvenin ağırlaşması, kuru madde tayini ve çiçek çukurunun yumuşaması ile anlaşılabilir.

Karpuz bitkisi ağır topraklardan hoşlanmaz. Karpuz için ideal toprak; derin, süzek, drenajı iyi, taban suyu 1 m’yi geçmeyen, kumlu-tınlı topraklardır. Kumlu topraklarda da karpuz yetiştirilebilir. 5.5-6.5 pH idealdir.

Karpuzda hasat olgunluğunu belirleyen kriterler şunlardır: Kabuk renginin parlaklaşması, damarların belirginleşmesi, meyve sapındaki tüylerin kuruması, kulakçık ve sülüğün kuruması, vurulunca tok ses çıkarmasıdır.

Enginar yetiştiriciliğinde hasat bir seferde yapılmaz. Başlar yeterli büyüklüğe geldiği zaman liflenmemeleri için hasat edilmeleri gerekir. Aksi takdirde liflenir ve yeme kalitesi düşer ve çiçek açar. Bu durum enginarda istenmez. Erken hasat durumunda ise başlar yeterli büyüklüğe ulaşmadığı için verim kaybına neden olur. Enginarlarda bir ocakta en kuvvetli ana gövdeden oluşan çiçek tablası ilk hasata gelen başları oluştururlar. Enginarda hasat tüm yıl içerisinde yapılabilir olsada genelde yazın en sıcak ayları olan Temmuz-Eylül aylarında hasat olmaz. Tüm yılda yapılan hasatın yaklaşık üçtebiri Mart-Mayıs aylarında gerçekleşir. Ekim ayı gibi tekrar yoğun bir baş hasadı yapılır.