Üzüm ve Üzümsü Meyve Türleri Yetiştiriciliği

Asmalarda çiçek yapısı ve tipleri: kapalı çiçek, erdişi çiçek, morfolojik erdişi fizyolojik dişi çiçek, erkek çiçek.

Kaliteli şarap yapımına uygun önemli yerli kırmızı şaraplık çeşitlerimiz Kalecik Karası, Öküzgözü ve Boğazkere; beyaz şaraplık çeşitlerimiz ise Narince, Emir ve Bornova Misketi’dir.

Döllenme biyolojisine bağlı olarak üzümlerde 3 tip tane tutumu görülür. Bunlar; (1) Normal çekirdekli tane tutumu, (2) Partenokarpik tane tutumu ve (3) Çekirdeklerin tam anlamıyla gelişemeden iz halinde kaldığı Stenospermokarpik tane tutumudur.

Filoksera: Toprakta yaşayan, asmaların köklerini emerek şişkinlikler meydana getiren,
yeni kök gelişimini engelleyen ve asmaları kurutan 1-1,5 mm uzunluğunda kirli sarı renkli böceklerdir. Toprak üstünde yaşayan ve yapraklara zarar veren formu da vardır.

Ben düşme: Kırmızı üzüm çeşitlerinde tanelerde renklenmenin başlaması, beyaz çeşitlerde ise tanenin yumuşaması ile fark edilen tane gelişme evresidir. Olgunlaşmaya geçiş aşamasıdır.

Fotoperiyot: Gün uzunluğu veya bitkilerin gün uzunluğuna verdikleri tepki.

Çilek kumlu-tınlı, hafif, organik madde ve humusça yeterli, besin maddelerince zengin, süzek ve hafif asitli toprakları sever. Toprağın iyi işlenmiş olması önemlidir. Toprağın hastalık ve nematod açısından temiz olması gerekir. Çilek bahçelerinde, parseller arasında münavebe uygulanmalı veya toprak ilaçlanmadan tekrar çilek dikilmemelidir.

Frigo fide: kış dinlenme döneminde (Aralık-Ocak aylarında) sökülerek polietilen torbalara yerleştirilip -2°C’deki soğuk hava depolarında Temmuz-Ağustos aylarına kadar saklanan fidedir.

Malçlama: bitkileri dondan korumak, toprağın sıcaklık ve fiziksel özelliklerini artırmak, yabancı ot çıkışını engellemek, kaliteli, erkenci, bol ve temiz ürün almak amacıyla toprak
yüzeyinin doğal veya yapay maddelerle örtülmesidir.

Çileğin belli başlı hastalıkları külleme, yaprak yanıklığı, antraknoz, kurşuni küf ve Verticillium solgunluğudur. Birçok toprak kaynaklı hastalığın kontrolü için toprakta dikim öncesi fumigasyon ve solarizasyon yapılmalıdır. Belli başlı zararlıları ise yaprak biti, kırmızı örümcek, beyaz sinek, kök kurdu, yaprak büken, yaprak piresi, göz kurdu, emici böceği, trips, mısır yeşil kurdu ve sülükler olup kimyasal veya kültürel önlemler ile mücadele edilebilmektedir.

Torus: A hududu ve böğürtlende çiçek tablasını meydana getiren ve üzümcüklerin üzerinde dizildiği genellikle konik şekilli çiçek tablasıdır.

Ahududu ve böğürtlen genel olarak serin ılıman iklim bölgelerinden hoşlanırlar. Ancak böğürtlen daha sıcak ılıman iklim bölgelerine; ahududu ise daha serin iklim bölgelerine de adapte olabilmektedir. Dolayısıyla ahududuların kış soğuklama ihtiyacı böğürtlenlere göre daha fazladır. Meyveler Haziran-Ağustos döneminde olgunlaşır. Vejetasyon döneminde hava nispi neminin yüksek olması istenir. Yüksek oranda hava nemine karşılık bahçenin iyi havalanması gerekir.

Ahududu ve böğürtlen organik maddelerce zengin, derin, geçirgen, hafif asitli, hafif veya orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek topraklarda başarılı bir şekilde yetiştirilir. Toprak nemi sürekli olmalıdır. Toprak reaksiyonu hafif asit veya nötr (pH=6-7) ve toprak derinliği en az 1 m olmalıdır. Kireçli ve tuzlu topraklar yetiştiricilik için pek uygun değildir.

Ahududu ve böğürtlen yetiştiriciliğinde ocak ve çit destek sistemleri kullanılır. Yaygın kullanılanı ise çit sistemidir. Bu sistemde sıra başlarına 1.5-2 m boyunda güçlü beton direkler dikilir. Aralarına 6-10 metrede bir beton, demir veya ahşap direkler dikilir. Direklere gerilmiş 1.5 m yüksekliğindeki iki sıra tel arasına bitkiler yerleştirilerek bağlanır. Sürgün boyu 120-150 cm’ye ulaştığında tepeleri kesilir. Terbiye sistemi ilk yılın sonunda kurulur.

Hastalık ve zararlılarla mücadelede ön şart koruma önlemlerinin alınmasıdır. Fidanların sertifikalı olması önemlidir. Dikim yapılacak yer hastalık ve zararlılardan arındırılmalı, gerekirse sterilize edilmelidir. Ahududu ve böğürtlenlerde karşılaşılan belli başlı hastalıklar; ahududu cücelik virüsü, yaprak kıvırcıklığı virüsü, mozaik virüsleri, kök kanseri veya kök uru, kök çürüklüğü ve meyve çürüklüğüdür. Önemli zararlıları ise akarlar, yaprak bitleri, tripsler ve nematodlardır.

Kivi subtropik iklim koşullarında yetişen bir türdür. Yıllık ortalama sıcaklığın 12- 16°C olduğu, ilkbahar ve sonbahar donlarının sık görülmediği ve hava nispi neminin %70-80 olduğu koşullar yetiştiricilik için uygundur. Kışın yaşanan düşük sıcaklıklar (-12°C) asmaların gövde ve sürgünlerine büyük zarar verir. Rüzgarın hakim olduğu yörelerde asmaların etkilenmemesi için rüzgar kıran tesis ederek önlem alınması gerekir. Kivi, suyu sever ancak aşırı sudan olumsuz etkilenir. Gelişme döneminde 800-1400 mm yağışa gereksinim duyar.

Kivi toprak isteği bakımından seçicidir. Hafif, derin, geçirgen, alüviyal ve hafif asitli topraklardan (pH 5.5-7.2) hoşlanır. Asmasının etkili kök derinliği 40-50 cm’dir. Taban suyu seviyesinin 90 cm’nin altında kalması ve kışın 60 cm’den yukarı çıkmaması gerekir.

Kivi vegetatif çoğaltma yöntemlerinden yaygın olarak çelikle çoğaltılır. Genellikle yarı odun ve odun çelikleri kullanılır. Köklenme oranı, çelik alma zamanı, çelik tipi, sıcaklık ve neme bağlı olarak %20-80 arasında değişir.

Hayward çeşidinde bitki başına 70-80 kg ve dekardan 4-5 ton ürün alınabilmektedir. Kivi hasat sonrasında olgunlaşmaya devam edebilen klimakterik bir meyve türüdür. Meyveler suda çözünebilir kuru madde (SÇKM) oranının %6.5-7’ye ulaştığında hasat edilir. Meyveler hasattan belli bir süre sonra yeme olumuna gelir. Kivi, soğuk hava depolarında 0°C sıcaklık ve %90-95 nispi nem koşullarında 5-6 ay muhafaza edilebilmektedir.

Kivi hastalık ve zararlılarla mücadele açısından diğer meyve türlerine göre daha az sorun yaşanan bir türdür. Ancak, yetiştiriciliğinin yapıldığı ortamda nispi nemin yüksek olması başta mantari hastalıkların yayılması için uygun bir ortam teşkil etmektedir. Kivilerde en fazla sorun yaratan hastalık kök ve kök boğazı çürüklüğü (Phytophthora cactorum, P. citricola, P. lateralis, P.megasperma) olup, daha çok drenajı kötü ve ağır topraklarda yaygındır.