BAHÇE TARIMI II - Deneme Sınavı - 34

Dünya üzerinde farklı iklimlere adapte olan çeşitler ancak kendi iklim isteğinde iyi gelişirler. Baş bağlamak için 12 saatin altında gün uzunluğu isteyenler kısa gün, 12- 14 saat arası gün uzunluğu isteyenler orta gün, 14 saatin üzerinde gün uzunluğu isteyenler ise uzun gün soğanları olarak gruplandırılır. Doğru yanıt C’dir.

Bir dişi organın bağlı olduğu yumurtalıkta üç bölüm (karpel) ve her bölümde iki tohum yatağı bulunur. Bir bireysel çiçek en fazla 6 tohum oluşturabilir. Pratikte ortalama 3-4 tohum iyidir. Bir çiçek sapından teorik olarak 10 000 tohum alınabilir olmasına rağmen, beslenme ve yetiştiricilik koşullarına bağlı olarak ancak 300-500 canlı tohum alınır. Tohumlar oldukça küçük yapıdadır, 2-3 mm boyunda 1-2 mm eninde, hafif içe çökmüş, çoğunlukla soluk siyah rengindedir. Tohumların bu şekli almasının sebebi, küre şeklindeki yumurtalık üç bölmeden, her bölmede iki parçadan oluştuğundan, altı tohum yatağından kaç tohum oluşturursa o kadar dilime ayrılmış küre şeklini alır. Bir miktar kuruyarak nem kaybetmesi ile tohum kabuğu içe doğru çöker ve buruşuk şekli alırlar. Doğru yanıt D’dir.

Sarımsak genotiplerinde tohum üretimini artırmaya yönelik ıslah çalışmaları devam etmektedir. Tohumlar siyah renkte ve soğan tohumuna benzemektedir. Tohumların çimlenme oranı %10-35 arasındadır. Ancak son yıllarda yapılan seleksiyonla bazı sarımsak genotiplerinde bu oran %65-93’e çıkmıştır. Sarımsağın gelecekte vegetatif yollarla değil de tohumla üretilmesi bu üründeki üretim maliyeti ile hastalık ve zararlı sorunlarını azaltacaktır. Doğru yanıt A’dır.

Sarımsak toprak yönünden çok seçici olmamasına rağmen geçirgen, kaymak bağlamayan ve organik maddece zengin topraklar başarılı bir yetiştiricilik için istenmektedir. Ağır killi topraklarda başlarda çürüme olabilir. Toprak pH’sı nötr yada nötre yakın olmalıdır. Doğru yanıt B’dir.

Pırasa yüzeysel bir kök yapısına sahiptir. Köklerin %65-70’i 15-20 cm derinlikte bulunur. Soğan ve sarımsağa göre kök miktarı daha fazladır. Kökleri çok derinde bulunmamasına rağmen güçlü bir şekilde toprağa bağlanır. Bu nedenle hasat sırasında köklerin büyük kısmı toprakta kalır ve toprağın organik maddece zengin bir yapı kazanmasını sağlar. Bu nedenle pırasaların ön ürün olarak yetiştirilmesi uygundur. Doğru yanıt E’dir.

Pırasada daha çok pırasa pası, beyaz çürüklük ve virüs hastalıkları görülür. En önemli zararlılar ise pırasa güvesi ve soğan sineğidir. Hastalık ve zararlılarla mücadele için temiz tohumluk materyali ve hastalıkla bulaşık olmayan arazilerin kullanılması gerekir. Doğru yanıt C’dir.

Ispanak yetiştiriciliği yağmurların olduğu sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında yapıldığı için sulama yağmurların olmadığı dönemlerde yapılmalıdır. Düzenli olarak yapılan ve yağmurlama şeklinde verilen sulama verim ve kaliteyi arttırmaktadır. Özellikle gübrelemeden sonra atılan gübrelerin ıspanakların yapraklarına zarar vermemesi için yağmurlama sulama yapılmalı ya da gübreleme yağmurlama sulama ile birlikte yapılmalıdır. Doğru yanıt D’dir. Ispanak Chenopodiaceae familyasında yer alan tek yıllık otsu bir bitkidir. Ülkemizde ve dünyada yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan bir sebzedir. Ispanağın koyu yeşil yaprakları b-karoten (A vitamini), folik asit, C vitamini, kalsiyum, demir, sodyum ve fosfor yönünden zengindir. Doğru yanıt B’dir.

Ispanak yetiştiriciliği yağmurların olduğu sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında yapıldığı için sulama yağmurların olmadığı dönemlerde yapılmalıdır. Düzenli olarak yapılan ve yağmurlama şeklinde verilen sulama verim ve kaliteyi arttırmaktadır. Özellikle gübrelemeden sonra atılan gübrelerin ıspanakların yapraklarına zarar vermemesi için yağmurlama sulama yapılmalı ya da gübreleme yağmurlama sulama ile birlikte yapılmalıdır. Doğru yanıt D’dir.

Havuç kökleri boyuna büyümeyi tamamladıktan sonra enine büyümeye başlar ve bu dönemde kazık kök ve hipokotil depo organına dönüşür. Bu dönemde oluşacak düşük sıcaklıklar ve yetersiz güneşlenme havuçların ince kalmasına neden olacak ve yeteri kadar b-karoten üretemeyeceğinden turuncu renk açılacak ve renk sarıya doğru kayacaktır. Bu dönemdeki düzensiz sulama havuç köklerinde çatlamalara neden olmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Havuç hasadı birkaç hafta sürebilir. Ülkemizde havuç hasadı tamamen elle ya da makine ile yapılmaktadır. Genellikle, havuçlar söküldükten sonra, yaprakları kesilir, yıkanır ve kırılmış ve tip dışı olanlar seçilir. Daha sonra havuçlar plastik torbalar içinde pazarlanmaktadır. Ülkemizde havuçlar hasat edildikten sonra yaygın olarak toprağa gömülerek saklanmaktadır. Ancak soğuk hava depolarında yüksek kaliteli ve zamanında hasadı yapılmış havuçlar 0°C ve %98 nemde 6-9 ay depolanabilir. Doğru yanıt A’dır.

Kabaklar toprak bakımından çok seçici olmamakla birlikte; ağır ve hafif topraklar yetiştiricilik için elverişli değildir. Organik maddece zengin, kumlu-tınlı topraklar yetiştiricilik için en iyi topraklardır. Optimum pH isteği 5.5-7.2’dir. Toprak tuzluluğuna hassas sebzeler arasında yer almaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Kabaklarda dekara verim; yetiştirilen çeşidin özelliklerine, yetiştiriciliğin açıkta ya da örtü altında yapılmasına, sulama durumuna ve ekim zamanlarına göre değişebilir. Yazlık sofralık kabaklardan açıkta 3-4 ton/da verim alınabilirken, seralarda verim 10-12 ton/da’a çıkabilir. Çekirdek kabaklarında sulu yetiştiricilikte 100-120 kg/da çekirdek, kuruda ise 70-80 kg/da çekirdek üretilebilir. Doğru yanıt E’dir.

Gynoik çiçek yapısı: Bir bitki üzerinde sadece dişi çiçek bulunma durumudur. Bitki üzerinde çiçekler yaprak koltuklarından tekli ya da çoklu olarak çıkarlar. Çiçek yapısı monoik ya da gynoiktir. Sera hıyarlarının tümü gynoiktir. Monoik çeşitlerde önce erkek çiçekler oluşur, daha sonra dişi çiçekler görülmeye başlar. Monoiklerde ve partenokarpik olmayan gynoik çeşitlerde tozlanma arılarla gerçekleşir. Partenokarpi: Tozlanma ve döllenme olmaksızın tohumsuz meyve oluşumudur. Partenokarpiklerde arı bulunması meyve şeklini de bozar. Meyveler açık ya da koyu yeşildir. Meyve, çiçek açımından 3-15 gün sonra hasat olgunluğuna ulaşır. Sülükler ise botanik bakımdan dumura uğramış yapraklardır. Doğru yanıt A’dır.

Hıyar, besin maddelerince zengin, kaba yapılı, iyi drene edilmiş, su tutma gücü yüksek, sıcak ve havadar toprakları sever. Toprak tuzluluğuna son derece duyarlıdır. Nötr ya da hafif asit topraklar elverişlidir. Doğru yanıt B’dir.

Kavun çeşitleri genellikle andromonoik çiçek cinsiyetine sahip olmakla birlikte, monoik olanları da vardır. Kavunlarda 5’li çiçek yapısı (5 çanak ve 5 taç yaprak) bulunmaktadır. Erkek organ sayısı da 5 adet olup, anterlerden ikişer adedi birleşik, biri tek duruşlu olarak 3 anterli gibi görünüm arzeder. Erkek çiçekler, yaprak koltuklarındaki boğumlarda tekli ya da gruplar halinde bulunur. Dişi ya da erselik çiçekler ise ana gövdeden çıkan ikincil ya da üçüncül dallar üzerinde bulunurlar. Bitki üzerinde erkek çiçeklerin sayısı, dişi çiçeklerin sayısına göre daha fazladır. Bu oran hormonal düzey ve iklim koşullarına (ışık ve sıcaklık) bağlı olarak da değişir.

Andromonoik çiçek yapısı: Bir bitki üzerinde erselik ve erkek çiçek bulunma durumudur.

Monoik çiçek yapısı: Bir bitki üzerinde dişi ve erkek çiçek bulunma durumudur.

Erselik çiçek yapısı: Aynı çiçekte erkek ve dişi organların bulunmasıdır.

Diğer seçenekler kavun bitkisini yaprak ve gövde yapısıyla ilgilidir. Şöyleki kavun yaprakları oldukça büyük, tüylü, yuvarlak ya da pentagonal (5 parçalı)’dır.  Kavun bitkisinin gövdesi yuvarlak ve tüylüdür. Bazen kış aylarında yassılaşma (fasciation) meydana gelebilir. Doğru yanıt E’dir.

Kavun yetiştiriciliğinde karşılaşılan çok sayıda hastalık ve zararlı bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları külleme, mildiyö, Fusarium solgunluğu, kurşuni küf, kabak sarı mozaik virüsü, nematod, yaprak biti, beyazsinek, trips ve kırmızı örümcektir. Doğru yanıt C’dir.

Karpuz tipik bir sıcak iklim sebzesidir. Yetiştirilmesi için optimum gelişme sıcaklığı 27-30 °C’dir. 35 °C, hatta 40-45 °C’de sorunsuz yetiştirilebilir. Minimum gelişme sıcaklığı 15 °C’dir. Yüksek ışıklanma karpuzun yetişmesi ve meyve tat, şeker ve aroma oluşumu için olumlu etkiye sahiptir, buna rağmen karpuz ışığa bağımlı bir bitki değildir (nötr gün bitkisidir). Karpuz bitkisi yüksek ya da düşük nemden çok fazla etkilenmez. Düşük nem, karpuzda önemli bir zararlı olan kırmızı örümcek populasyonunun artışına sebep olabilir. Doğru yanıt B’dir.

Enginar çok yıllık otsu bir bitkidir, toprak altı kısmı çok yıllıktır ve kuvvetli kök yapısına sahiptir. Köklerin her yıl oluşturacağı sürgün sayısı yaşı ile doğru orantılıdır. İlk yıllarda birkaç sürgün oluşturan kökler, üç-dört yaşında bir düzine sürgün oluşturur. Enginar kökleri iyi bakım şartlarında 10-12 yıl ekonomik olarak ürün verirler. Bakım şartları iyi değil veya toprak çok zayıf ise 7-8 yılda verimden düşerler ve sökülüp bahçe sonlandırılır. Doğru yanıt C’dir.

Enginarlarda yaygın olan çoğaltmada dip gözleri veya sürgünleri ile yapılır, ana bitki çok önemlidir. Yeni kurulacak enginar bahçesi bu bitkinin aynısı olacaktır. Dip gözlerinin ya da sürgünlerinin alınacağı bitkilerin bulunduğu bahçe hasat döneminde incelenir ve iyi ürüne sahip ocaklar işaretlenir. Yaz aylarında toprak üstü kısmı kuruyacağından bu işaretlerin kaybolmayacak şekilde konmasında fayda vardır. Sonbaharda ocaklar açılarak gözlü kök parçaları alınır ve kurulacak olan bahçeye 100 cm sıra arası ve 50-70 cm sıra üzeri mesafeler ile dikilirler. Sürgünler alınacak ise gözlerin sürmesinden sonra ocaklar açılır her ocakta en iyi 2-3 sürgün bırakılarak diğerleri alınır ve yeni bahçeye dikilir. Hastalıklı ocaklardan göz ya da sürgün alınmamalıdır. İlk yıllarda birkaç sürgün ve 5-6 baş oluşturan ocaklar daha sonraki yıllarda birkaç düzine sürgün ve 20-30 baş oluştururlar. İkinci yıldan sonra her yıl ocaklar açılıp 2-3 kuvvetli sürgün bırakılır ve diğerleri temizlenir.  Doğru yanıt B’dir.

Hastalıklardan verticillium solgunluğu ve enginar virüsü verim kayıplarına yol açar. Enginar tüylü güvesi, yaprak galeri böceği, sümüklü böcekler ve salyangozlar genç yapraklar üzerinde beslenirler. Yaprak bitleri zarar oluştururlar. Acidivorax bakterisi karpuzda görülen önemli bir hastalıktır. Doğru yanıt D’dir.