BAHÇE TARIMI II - Deneme Sınavı - 11

Fide ile yetiştiricilikte domates fidesinin ya yetiştirici tarafından ya da fide yetiştiren firmalar tarafından yetiştirilmesi gerekir. Domates iklimi uygun olan yerlerde ilkbahar ve sonbahar olmak üzere yılda 2 kez yetiştirildiği halde bazı yerlerde de don tehlikesi kalktıktan sonra dikim yapılarak yılda 1 kez yetiştirilmektedir. Fideler yaklaşık olarak 15-20 cm kadar boylandıklarında dikime hazırdır. Fazla sayıda kök ve yapraklara sahip olan fidenin yaprakları koyu yeşil, gövde mor renkli ve gövdenin alt kısımlarında da küçük şişkinlikler vardır. İlkbahar don tehlikesi kalktığı, toprak ve hava sıcaklığı 12-15°C’yi bulduğu zaman fide dikimi yapılır.

Son yıllarda özellikle sera yetiştiriciliğinde nematod ve mantari hastalıklara karşı dayanıklı yabani formlar üzerine kültür domatesleri aşılanmaktadır. Anaç olarak yabani domates çeşitleri, kalem olarak ta kültür domates çeşitleri kullanılır. Fidelere dilcikli İngiliz aşı yöntemi uygulanır. Aşı tuttuktan sonra anacın aşının üst kısmında kalan tarafı yani yabani çeşit kesilmektedir. Böylece nematoda dayanıklı anacın kökü ile üst kısmında da kültür domates çeşidi kalmaktadır.

Sırık domates yetiştiriciliğinde üstün kaliteli meyve elde etmek için uygulanan bir sistemdir. Bu sistem yetiştiriciye, herek, bağ, ipe alma ve bağlama nedeniyle ekstra bir masraf yüklemektedir. Bu işlemler bitkiler 25-30 cm boy aldıklarında 2. çapa ile birlikte uygulanır.

Biberin anavatanı tropik Amerika’dır. Kuzey ve güney Amerika’da 2000 yıldan fazla zamandan beri yetiştirilmektedir. Ufak acı biberler Kristof Kolomp tarafından Avrupa’ya getirilmiş ve Avrupa’da popüler olmuştur. Açıkta ve örtüaltında yetiştirilen biber çeşitleri Capsicum annuum grubunda yer alır. Kırmızı acı biber ile evde süs amacıyla yetiştirilen biberlerden farklıdır. Biber İspanya’ya 1493’de, Orta Avrupa’ya 1585’de girmiştir. 17. Yüzyılda Portekizliler tarafından Güneydoğu Asya’ya götürülmüştür. Osmanlı İmparatorluğu zamanında özellikle 16. yüzyılda Orta Avrupa ülkeleri ile kurulan işbirliği sonucunda önce İstanbul’a getirilmiş, buradan da Türkiye’ye yayılmıştır.

Tohumlar patlıcan meyvesinin içine gömülmüş olarak bulunur. Patlıcan tohumları disk şeklinde ortası kalın, kenarlara doğru incelir. Bir patlıcan meyvesinde ortalama 500-5000 adet tohum bulunur.1 gr’da 150-350 tohum vardır. 1000 tane ağırlığı 3.5-5.6 gr’dır. Tohumlar çimlenme gücünü 4-6 yıl devam ettirir.

Fasulye köklerinin genel görünümü zayıftır. Kazık kök 5-10 cm uzunluğu aldığında dallanmaya başlar. Yan kökler kısa sürede kuvvetlenerek derinlemesine ve yanlara doğru yayılır. Fasulye kökleri 50-100 cm derinliğe kadar iner. Köklerin büyük bölümü toprak yüzeyine yakın yerde toplanır. Çiçek oluşumuna yakın bir safhada köklerde nodoziteler meydana gelir. Bu nodoziteler havanın azotunun kullanılmasında bitkiye yardımcı olur. Bitki meyve bağladıktan sonra nodozitelerin içi boşalmaya başlar. Bu nedenle fasulyeler yeşil gübrelemede kullanılacaksa çiçeklenmeden hemen sonra toprağa karıştırılmalıdır. Fasulye toprakta iyi kök artığı bırakır. Buda kendinden sonra gelen bitkiye yararlı olur.

Fasulye yetiştiriciliği direkt tohum ekimi ile gerçekleştirilir. Sıraya tohum ekiminde sıra arası bodur çeşitlerde 30-50 cm, sıra üzeri 10-30 cm, sırık çeşitlerde ise, sıra arası 50-80 cm, sıra üzeri 30-40 cm olacak şekilde tek sıra ekim yapılır. Bazen çift sırada ekim yapılır. Çift sıra ekimde çift sıralar arasında 40-70 cm ve çift sıraların kendi arasında da 20-30 cm mesafe bırakılır. Bu sistem sırık ve yer fasulyelerinde uygulanır. Tek sıra ekimde sırık fasulye yetiştiriciliği yapıldığında her bitkinin başına bir adet veya bazen 2 bitki arasına bir sırık dikilerek 1 veya 2 bitki sırığa sardırılır. Tohum ekiminden 7-10 gün sonra bitkiler toprak yüzüne çıkar. İlk çapa bitkiler 5-10 cm büyüklüğü aldığında yapılır. Bu aynı zamanda ot çapası ve boğaz doldurma çapasıdır. Sırık ve yer fasulyelerinde bitkiler çiçeklenip meyve bağlayıncaya kadar sulamalardan kaçınılır. İlk mahsuller görülmeye başladıktan itibaren 4-5 gün aralıklarla sulama yapılır. Sulamalar yapılırken yağış durumu ve toprak yapısı dikkate alınır. Fasulye yetiştiriciliğinde en çok görülen hastalıklar Antranoz ve pastır. Yaprak bitleri ve brucuslarda büyük zarara yol açarlar. Bu nedenle mücadele zamanında yapılmalıdır.

Bezelyede meyveler bakla şeklindedir. Baklada 1-10 arasında tohum bulunur. Bezelye tohumları yuvarlak köşe şeklindedir. Tohumlar beyaz- sarı, sarı, sarı-pembe, sarı- portakal, sarı-yeşil, yeşil, açık kahverengindedir. Tohumun büyük çoğunluğu nişasta depolar. Düz kabuklu tohumlarda nişasta miktarı daha fazladır. Düz kabuklularda %48, kırışık kabuklularda ise nişasta oranı %34’tür. Tohumların temizlik oranı %100, çimlenme gücü %60-80 olmalıdır. 1000 tane ağırlığı 100- 500 g’dır. 1 g tohumlukta 2-12 adet tohum bulunur. Tohumlar çimlenme güçlerini 4-6 yıl muhafaza eder. Çimlenme süresi 3-10 gündür. Toprak sıcaklığı 9°C’ye ve hava sıcaklığı 10-14°C’ye ulaştığında tohumlar 2-3 hafta içinde çimlenerek toprak yüzüne çıkar. Laboratuar koşullarında minumun çimlenme sıcaklığı 3-6°C, optimum 25-30° ve maksimum 35°C’dir

Bezelye çiçekleri 5 parçalı ve erselik yapıdadır. Çanak yapraklar alttan birleşerek çan biçimini oluştururlar, renkleri yeşildir. Taç yapraklar 5 adet olup 3 farklı yapıda yaprak oluştururlar. En dıştaki bayrak adını alır. Daha sonra gelen 2 taç yaprak kanatçıkları oluşturur. Bayrak ve kanatçıkların renkleri beyaz, pembe, açık veya koyu kırmızı, açık veya koyu mor veya kırmızını tonlarıdır. Erkek organ sayısı 10 olup bunların 9 tanesi birleşerek bir boru oluşturur. Bir tanesi ise serbesttir. Erkek organların oluşturduğu boru içinden dişi organ yukarıya doğru çıkar.

Dünyada en fazla kabak üretimi, en fazla nüfusa da sahip olan Çin’de (7 241 409 ton) gerçekleşmektedir. Çin’i sırasıyla Hindistan (4 987 123 ton), Rusya (1 232 162 ton), Ukrayna (1 104 550 ton) ve ABD (863 460 ton) izlemektedir.

Ülkemiz 393 530 ton kabak üretimiyle dünyada 13. sırada yer almaktadır.

Kabakların optimum sıcaklık isteği 20-27 °C’dir.

Türkiye’de toplam 29 611 ha alan üzerinde ekilen hıyarlar en fazla; Antalya (514 681 ton), Mersin (211 239 ton), İzmir (180 957 ton), Amasya (62 442 ton) ve Muğla (62 079 ton)’da üretilmektedir.

Bir bitki üzerinde sadece dişi çiçek bulunma durumuna gynoik; erselik ve erkek çiçek bulunma durumuna andromonoik; dişi ve erkek çiçek bulunma durumuna monoik; aynı çiçekte erkek ve dişi organların bulunmasına ise erselik çiçek yapısı denir. Partenokarpi, tozlanma ve döllenme olmaksızın tohumsuz meyve oluşumudur.

Bir bitki üzerinde sadece dişi çiçek bulunma durumuna gynoik; erselik ve erkek çiçek bulunma durumuna andromonoik; dişi ve erkek çiçek bulunma durumuna monoik; aynı çiçekte erkek ve dişi organların bulunmasına ise erselik çiçek yapısı denir. Partenokarpi, tozlanma ve döllenme olmaksızın tohumsuz meyve oluşumudur.

Bir bitki üzerinde sadece dişi çiçek bulunma durumuna gynoik; erselik ve erkek çiçek bulunma durumuna andromonoik; dişi ve erkek çiçek bulunma durumuna monoik; aynı çiçekte erkek ve dişi organların bulunmasına ise erselik çiçek yapısı denir. Partenokarpi, tozlanma ve döllenme olmaksızın tohumsuz meyve oluşumudur.

Enginarın yer aldığı Cynara cinsi içinde 25 tür vardır ve bunlardan üç yabani türü yaygındır. Bu türlerden Cynara cardunculus L. Akdeniz’in kıyı bölgeleri ve Latin Amerika’da; Cynara syrica Boiss Doğu Akdeniz’de; Cynara Sibthorpiana Bosis-Heldr ise Yunanistan ve Ege adalarında yaygındır.