BAHÇE TARIMI I

Hasat sonrası aşamalarda gerekli özen gösterilmezse, bu kayıpların oranı elma, armut, ayva, kivi, avokado, lahana, havuç, domates ve turunçgil gibi türlerde nispeten düşük olmasına rağmen, çilek, incir, Trabzon hurması ve özellikle de yapraklı sebzelerde kayıp miktarı %50’nin üzerine çıkabilmektedir.

Ağaç ve bitki üzerinde gelişmelerini tamamlayan veya olgunluk aşamasına erişen meyve ve sebzelerin bitkiden koparılması yada topraktan sökülme işlemidir.

Optimum Hasat Zamanı, Meyve ve sebzeler için en uygun hasat zamanıdır.

Ön soğutma, hasat zamanının saptanmasında kullanılan yöntemlerden biri değildir. Hasat edilen ürünler en kısa zamanda pazarlanmak amacıyla paketleme yada depolanmak amacıyla soğuk hava tesisine ulaştırılır. Buraya getirilen başta kiraz, çilek, üzüm, şeftali, domates, marul, brokoli gibi çabuk bozulabilen ürünlerden kısa sürede ön soğutma işlemi yapılır.

Pektin, klorofil, asit, karbonhidrat ve askorbik asit kaybı hızlanmaz aksine yavaşlar.

Çevresel faktörler: Gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkları, denizden yükseklik, oransal nem, rüzgâr, hasat öncesi yağan yağmur, dolu vb. faktörler ürünün kalitesini ve depolama süresini olumlu yada olumsuz şekilde etkiler. Örneğin, kirazlarda ve narlarda hasat öncesi yağan yağmurlar meyve çatlamalarına neden olarak bu ürünlerin hasat sonrası kalitesini ve depolama başarısını olumsuz şekilde
etkiler. Buna karşılık, Eğirdir Gölü’nün oransal nemi artırıcı özelliği sayesinde bu bölgede yetiştirilen elmaların kabuk renkleri daha koyudur.

Solunum Hızı Meyve ve Sebzeler
Çok düşük- Kabuklu meyveler, kurutulmuş ürünler, hurma
Düşük- Elma, portakal, mandarin, limon, üzüm, kivi, kuru soğan, kavun, karpuz,
Trabzon hurması
Orta-Armut, şeftali, kayısı, kiraz, erik, incir, muz, marul, lahana, havuç, hıyar,
turp, biber, domates
Yüksek-Çilek, avokado, pırasa, karnabahar, ahududu, böğürtlen
Çok yüksek-Yeşil soğan, brokoli, enginar, taze fasulye, bamya, maydanoz, ıspanak, kuşkonmaz, mantar, bezelye, dereotu, roka

Bahçe ürünleri depolama, taşıma ve pazarlama sırasında mekanik zararlardan (ezilme, berelenme, çizilme, yaralanma) korumak ve pazarlanmasını kolaylaştırmak
amacıyla paketlenirler.

Paketlenen ürün üzerinde şu bilgiler yer almalıdır:
• Paketlenen ürünün ağırlığı ve boyutları,
• Ürün ve çeşidin adı, şekli ve rengi,
• Ürünün sınıfı,
• Paketleme tarihi,
• Depolanma sıcaklığı,
• Ürünün gönderileceği açık adres.

Kütikula: Epidermis hücrelerinin üzerini kaplayan kütin maddesinin oluşturduğu tabakadır.

Elma, armut, ayva, muz, kivi, domates, kavun, kayısı, şeftali, erik ve avokado gibi meyveler hasat olumunda toplanırlar. İkinci olgunluk dönemi ise yeme olumu dönemidir. Bu dönem meyve ve sebzelerin sofralık tüketim ve endüstriyel değerlendirme için en uygun olgunluk aşamasıdır. Turunçgiller, kiraz, vişne, çilek, nar, üzüm, karpuz, patlıcan, biber, marul, maydanoz ve lahana gibi ürünler yeme olumunda hasat edilirler.

Örneğin, çilek, hıyar, domates, kabak, biber, patlıcan, fasulye, enginar, kavun, karpuzda kademeli hasat yapılır.

Meyve eti sertliği: Meyvelerin olgunlaşmasıyla birlikte, meyve eti sertliğini oluşturan pektinler parçalanmaya başlar ve bunun sonucu olarak meyve eti sertliği azalır. Meyve eti sertliği penetrometre adı verilen aletler ile ölçülür.

Hasat edilen ürünler en kısa zamanda pazarlanmak amacıyla paketleme yada depolanmak amacıyla soğuk hava tesisine ulaştırılmalıdır. Buraya getirilen başta kiraz, çilek, üzüm, şeftali, domates, marul, brokoli gibi çabuk bozulabilen ürünlerde en kısa sürede ön soğutma işlemi yapılmalıdır.

Çizelge 8.2. Meyve ve sebzelerin solunum hızı bakımından sınıflandırılması 

Paketleme tesislerinde; boşaltma, ön ayıklama, temizleme ve yıkama, kurutma, mumlama, boylama, ambalajlama işlemleri uygulanmaktadır.

Ambalaj kaplarında aranan özellikler:
• İçindeki ürünü mekanik zararlara karşı koruyabilmeli,
• Üst üste yapılacak istiflemelerde alttaki ürünleri koruyacak kadar sağlam
olmalı,
• Ürünün pazarlanmasını kolaylaştırmak için temiz ve gösterişli olmalı,
• Havalandırma ve soğutulmaya uygun olmalı,
• Boş iken az yer kaplamalı, mümkünse katlanabilir özellikte olmalı,
• İstifleme ve taşımaya uygun olmalı,
• Hammaddesi kolay bulunabilir ve ucuz olmalıdır

Paketlenen ürün üzerinde şu bilgiler yer almalıdır:
• Paketlenen ürünün ağırlığı ve boyutları,
• Ürün ve çeşidin adı, şekli ve rengi,
• Ürünün sınıfı,
• Paketleme tarihi,
• Depolanma sıcaklığı,
• Ürünün gönderileceği açık adres.

Etilen üreten elma, armut, kivi ve muz gibi ürünler ile etilene duyarlı brokoli, koku üreten soğan ve sarımsak ile elma aynı araç
içerisinde birlikte taşınmaması gereklidir

Hasat sonrası aşamalarda kalitenin korunması ve bozulmaların önlenmesi için gerekli en önemli faktör, meyve ve sebzelerin hasattan sonra en kısa sürede soğuk zincir içerisine dahil edilerek uygun şekillerde işlenmeleri, muhafaza edilmeleri ve en son tüketiciye ulaştırılıncaya kadar soğuk zincirin devamlılığıdır.