BAHÇE TARIMI I

Vegetatif çoğaltmanın kullanılma nedenlerinden biri kaliteli ve ismine doğru çeşit yetiştirmektir. Günümüzde ticari olarak yetiştirilen çeşitlerden (klonlardan) herhangi birisini tohumla çoğaltacak olursak, genetik açılım meydana gelir ve değerli özellikleri kaybolur. Bir klonun, klon olarak elde tutulmasına neden olan özelliklerin değişmeden yeni bitkilere aktarılabilmesi için vegetatif yöntemlerle çoğaltılması gereklidir. Vegetatif çoğaltmanın kullanılma nedenlerinden diğeri tohumla çoğaltmanın mümkün olmamasıdır. Muz, bazı sofralık incir ve portakal çeşitleri, nar ve asma çeşitlerinin bazılarında yaşama yeteneğinde tohum meydana gelmemektedir. Tohumsuz oluşan ve partenokarpik meyveler olarak adlandırılan meyvelere sahip bitkilerden tohumla çoğaltım yapılamaz. Bu durumda böyle çeşitleri vegetatif yollarla çoğaltmaktan başka çare yoktur. Son tercih nedeni ise çoğaltma kolaylığıdır. Doğru cevap E'dir.

Kabuk Aşısı, en kolay yapılan ve gerektiği şekilde yapıldığında tutma oranı çok yüksek olan pratik bir aşılama tekniğidir. Kalın dallara da uygulanabilir. Kabuk aşısı, kabuğun kolaylıkla ayrılmasına bağlı olması nedeniyle, en erken anaca su yürümesinden sonra yapılabilir. Kalemler, diğer kalem aşılarında olduğu gibi dinlenme döneminde alınarak düşük sıcaklıkta, nemli ortamda aşılama zamanına kadar saklanır. Doğru cevap A’dır.

Bileşik (Yılankavi) daldırma; uzun ve kıvrılabilen sürgünlerin, dalgalı bir şekilde, bir hat üzerinde, birden fazla kez daldırılması yoluyla gerçekleştirilir. Son daldırma işleminden sonra sürgünün uç kısmı toprak yüzeyinin üstünde bırakılır. Her gömülen kısımda yeni kökler ve toprak üstünde kalan her kısımda da yeni sürgünler oluşur. Doğru cevap C’dir.

Yumrular, yedek besin maddelerinin depolanması ile irileşmiş olan toprak altı gövdesinin uç kısmıdır. Kesitlerinde halka halinde tabakalar görülmez, koruma derisi (epidermis) bütündür, üzerinde çeşitli sayıda gözler olup genellikle her yönden kök sürme yeteneğindedir. Patates, yer elması ve Caladium (Fil Kulağı) yumru üreten bitkiler arasındadır. Üzerinde göz bulunan parçalar kesilerek ayrılabilir ve bunların her birisi yeni bitki oluşturma yeteneğine sahiptir. Doğru cevap A’dır.

Doku kültürünü oluşturan bileşenler: 1. Bitkiden ayrılmış (izole edilmiş) herhangi bir doku parçası veya organ, 2. Yapay olarak hazırlanmış besin ortamı, 3. Mikroplardan arındırılmış steril koşullar, yerler ve malzemeler, 4. İklim koşulları ayarlanmış kontrollü yetiştirme odaları, 5. Dış koşullara aktarma aşamasında gerekli olan sera veya benzeri kapalı alanlar. Doğru cevap B’dir.

Vegetatif çoğaltma; kök, sürgün, gövde veya yaprak gibi vegetatif bitki kısımlarıyla yapılan çoğaltmadır. Vegetatif çoğaltma sayesinde ana bitkinin bütün özellikleri yavru bitkide aynen ortaya çıkar, bitkinin genetik yapısında herhangi bir değişiklik meydana gelmeden birörnek yeni bitkiler elde edilir. Ancak mutasyon ve himeyre oluşumları, istisnai olarak bazen eşeysiz olarak çoğaltılan bitkiler arasında farklı bireylerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Temel kaynağı ‘tohum’ olan çoğaltım, generatif çoğaltımdır.

Doğru cevap E’dir.

Yongalı göz aşısı, ilkbaharda aktif büyüme dönemi başlamadan önce veya yaz aylarında su noksanlığı gibi nedenlerle anaç ve kalemde kabuk verme sorunu yaşandığında kullanılabilir. Genellikle çapı 1-2.5 cm kadar oldukça genç anaçlara uygulanır. T göz aşısı kadar pratik olmamakla birlikte, zorunlu durumlarda işe yarar.

Doğru cevap C’dir.

Tohum, heterozigot yapılı olduğu için, yani her iki ebeveynden de aldığı kalıtsal özellikleri taşıdığı için genetik açılım gösterir. Tohum aldığımız bitkinin tamamen aynı yapısında ve özelliklerinde yavru bitkiler elde edemeyiz. O halde çok yıllık odunsu bahçe bitkilerinin çoğaltımı için vegetatif çoğaltım yöntemlerini tercih etmeliyiz.

Doğru yanıt C'dir.

Tohum, heterozigot yapılı olduğu için, yani her iki ebeveynden de aldığı kalıtsal özellikleri taşıdığı için genetik açılım gösterir. Doğru yanıt A'dır.

Tamamen saflaştırılmış ana ve baba hatların melezlenmesi yoluyla elde edilen birinci generasyon tohumlarına ‘F1 döl kademesindeki hibrit tohum’; kısaca F1 hibrit tohum adı verilir. Bu tohumların üretimde kullanılmasıyla, standart nitelikteki çeşitlere göre çok daha yüksek verim elde edilir, bitkiler güçlü ve tamamen birörnek olur; hastalık, zararlı veya düşük sıcaklık, kuraklık gibi olumsuz çevre koşullarına daha iyi dayanırlar, erkenci ve kaliteli ürünler oluştururlar.

Doğru yanıt B'dir.

Dormansi (dinlenme) adı verilen ve önceki bölümde açıklanan bu fizyolojik durum, esasen doğada tohumları soğuk geçen kış koşullarından ya da meyve üzerinde olgunlaştıktan hemen sonraki kurak yaz sıcaklarından korumaktadır.

Doğru yanıt A'dır.

Bitkilerin kök ve sürgün oluşturabilen veya başka bir bitki ile kaynaşıp gelişebilen beden parçaları ya da kol, soğan ve yumrular gibi özelleşmiş vegetatif organları ile çoğaltılmasına, eşeysiz çoğaltma denir. Diğer bir deyişle eşeysiz çoğaltma; kök, sürgün, gövde veya yaprak gibi vegetatif bitki kısımlarıyla yapılan çoğaltmadır.

Doğru yanıt E'dir.

Muz, bazı sofralık incir ve portakal çeşitleri, nar ve asma çeşitlerinin bazılarında yaşama yeteneğinde tohum meydana gelmemektedir. Tohumsuz oluşan ve partenokarpik meyveler olarak adlandırılan meyvelere sahip bitkilerden tohumla çoğaltım yapılamaz.

Doğru yanıt C'dir.

Yeni bir bitki elde etmek amacıyla, bitkilerin gövde, dal, kök ve yapraklarından kesilerek hazırlanan parçalara çelik adı verilir. Doğru yanıt D'dir.

Yeni bitkinin üst kısmını veya tacını oluşturacak bölümüne kalem (ya da çeşit); alt kısmını veya kökünü meydana getirecek bölümüne de anaç adı verilir.

Doğru yanıt C'dir.

Rizomlar: Toprak altında veya toprak yüzeyinde toprağa paralel olarak büyüyen az çok silindirik zengin besin maddelerini depolamış olan yatay bir gövdedir.

Doğru yanıt A'dır.

Yumrular: Yedek besin maddelerinin depolanması ile irileşmiş olan toprak altı gövdesinin uç kısmıdır. Doğru yanıt E'dir.

Tamamen saflaştırılmış ana ve baba hatların melezlenmesi yoluyla elde edilen birinci generasyon tohumlarına ‘F1 döl kademesindeki hibrit tohum’; kısaca F1hibrit tohum adı verilir. Bu tohumların üretimde kullanılmasıyla, standart nitelikteki çeşitlere göre çok daha yüksek verim elde edilir, bitkiler güçlü ve tamamen birörnek olur; hastalık, zararlı veya düşük sıcaklık, kuraklık gibi olumsuz çevre koşullarına daha iyi dayanırlar, erkenci ve kaliteli ürünler oluştururlar.

F1 hibrit tohumların elde edilişleri tamamen doğal yollarladır. Gen aktarımı, ilaç veya hormon kullanımı gibi spekülatif uygulamalarla hiçbir ilgisi olmayan üretim şeklidir.

Sebzelerde tohum alma; ya ‘ıslak işlemler zinciri’ ya da ‘kuru işlemler zinciri’ takip edilerek gerçekleştirilir. Domates, hıyar, kabak, patlıcan, kavun gibi herhangi bir şekilde meyve eti içinde yerleşmiş durumdaki tohumların çıkartılmasında ıslak işlemler zinciri kullanılır. Bamya, turp, fasulye, lahanalar, marul ve kıvırcık salataların tohumları, kuru işlemler zinciri kullanılarak elde edilir.