BAHÇE TARIMI I

Bir bölgenin iklim ve toprak koşulları ile yer ve yöneyinden oluşan tüm çevresel faktörlere ekoloji denir. Bir bölgede gerek doğal bitki örtüsünün oluşmasında gerekse yetiştiriciliği yapılabilen türlerin belirlenmesinde o bölgenin ekolojisi yani çevresel koşulları birinci derecede etkilidir.

Bir bitkinin adaptasyon özelliğinin oluşmasında bitkinin genetik yapısı ve bölgenin ekolojisi olmak üzere iki temel faktör rol oynamaktadır.

Yeryüzündeki atmosferik olayların değişimini inceleyen, ortalama değerler olarak ifade eden ve iklim faktörleri ile ilgili bilimsel çalışmalar yapan bilim dalı Klimatoloji veya İklim Bilgisi olarak adlandırılmaktadır.

Havuç, turp, soğan ve pırasa gibi bazı kışlık sebze türlerinin vegetatif gelişme döneminden generatif gelişme dönemine geçişi için, tohum veya fide dönemlerinde belirli sürelerle (4-8 hafta) düşük sıcaklığa (4-10 °C) maruz bırakılmaları işlemine vernalizasyon denir.

Bir bitki belirli bir gelişme evresini tamamlayabilmek için belli bir sıcaklık toplamına ihtiyaç duymaktadır. Etkili sıcaklık toplamı isteği olarak ifade edilen bu hesaplamada, herhangi bir bitki tür veya çeşidinin bir bölgede belli bir gelişme dönemini tamamlaması için sınır olarak kabul edilen temel sıcaklık (minimum gelişme-eşik sıcaklığı) baz alınarak bu derecenin üzerindeki günlük sıcaklık dereceleri toplanmaktadır.

Kış aylarına doğru aşırı azotlu gübreleme yapmak, bahçe bitkilerini kış soğuklarından korumak için alınacak önlemlerden biri değildir. Geç dönemde aşırı azotlu gübreleme yapılmamalıdır.

Işığın bitkiler üzerindeki etkilerinde ışığın kalitesi, ışığın yoğunluğu (ışık entansitesi) ve ışıklanma süresi (fotoperiyod) önemlidir. Işık kalitesi denildiğinde ışığın dalga boyu anlaşılmaktadır. Fotosentezde, ışık spektrumunda görülebilen dalga boyundaki yani 400-700 milimikron dalga boyuna sahip ışınlar kullanılmaktadır.

Bahçe bitkileri hayat döngüleri boyunca farklı aşamalarda farklı sürelerle ışığa ihtiyaç duyabilmektedir. Bitkilerin günlük olarak ihtiyaç duydukları ışıklanma süresi fotoperiyod; bitkilerin ışıklanma süresine gösterdikleri tepki ise fotoperiyodizm olarak adlandırılmaktadır. Buna göre bitkiler kısa gün, uzun gün ve nötr gün olarak 3 farklı özellik göstermektedir.

Aşırı sulama yapmak toprak tuzluluğunun nedenlerinden biridir. Sadece gerektiği kadar sulama yapmak daha uygundur.

Özellikle çok yıllık bahçe bitkilerinin yetiştiriciliğinde veya bir yerde uzun yıllar boyunca aynı bitki türünün yetiştirilmesi sonucunda toprağın verimsizleşmesine toprak yorgunluğu denir.

Klimatoloji veya İklim Bilgisi: Yeryüzündeki atmosferik olayların değişimini inceleyen, ortalama değerler olarak ifade eden ve iklim faktörleri ile ilgili bilimsel çalışmalar yapan bilim dalıdır.

Ekoloji: Bir bölgenin iklim ve toprak koşulları ile yer ve yöneyinden oluşan tüm çevresel faktörlere verilen genel bir addır.

Çok çeşitli sıcaklık derecelerinde yaşamlarını sürdürebilen bitkiler olmakla beraber bahçe bitkileri genellikle 5-36 °C aralığında yetiştirilebilmektedir. Bu sıcaklık derecelerinin dışında bitkilerin metabolik ve fizyolojik fonksiyonlarında aksaklık- lar ortaya çıkar. Bahsi geçen bu optimum sıcaklık dereceleri bitki tür veya çeşidine göre farklılık göstermekle beraber, bitkinin içinde bulunduğu yaşamsal evreye (çimlenme, çiçeklenme, meyve verme vb.) göre de değişmektedir.

Kış soğuklarından korunmak için alınması gereken önlemler şu şekilde sıra- lanabilir:

Kış soğuklarının etkili olduğu bölgelerde, soğuklara toleransı yüksek olanbitki tür veya çeşitlerini yetiştirmek.

Geç dönemde (kış aylarına doğru) aşırı azotlu gübreleme yapmamak.

Kışa girerken aşırı sulama yapmamak.

Fosforlu ve potaslı gübreler bitkilerin soğuklara toleransını arttırdığı için

bu gübrelemelere önem vermek.

Malçlama yapmak ve bitkileri örtü altına almak.

İlkbaharın geç donlarından bitkileri koruma yollarını şu şekilde maddelendirebiliriz:

İlkbahar geç donlarının görüldüğü bölgelerde geç çiçek açan meyve türveya çeşitlerinin yetiştirilmesi.

Meyve bahçeleri ve bağların, soğuk havanın çökerek don oluşturduğu vadive çukur alanlar yerine eğimli arazilere kurulması.

Bahçe tesisinde sıraların, soğuk havanın akıp gidebileceği şekilde düzgünoluşturulması.

Ağaçlara terbiye sistemi uygulanırken alçak yerine, yüksekten taçlandırma- nın tercih edilmesi.

Kış budamasının nispeten geç yapılarak uyanmanın geciktirilmesi (özellikle bağlarda).

Don olayının olduğu zamanlarda meyve bahçeleri ve bağlarda ateş yakıl- ması, dumanlama, sisleme ve yağmurlama yapılması ve havayı karıştıran mekanik pervanelerin kullanılması.

Don tehlikesi geçene kadar bitkilerin örtü altına alınması (özellikle sebzelerve çilek bitkisi).

Işık kalitesi denildiğinde ışığın dalga boyu anlaşılmaktadır. Fotosentez- de, ışık spektrumunda görülebilen dalga boyundaki yani 400-700 mm (milimik- ron) dalga boyuna sahip ışınlar kullanılmaktadır. Bu aralıkta çeşitli dalga boylarına göre ışık mordan kırmızıya kadar değişik renklerde bulunur.

400 mm’dan daha küçük dalga boyuna sahip olan ışınlar mor ötesi (ultraviyole) ışınları olarak ad- landırılır ve bunlar bitkilerde cüceleşmeye (bodurluğa), yapraklarda kalınlaşmaya ve tüylenmeye neden olduğu gibi mutasyonlara (genetik değişimlere) ve ölümcül etkilere sahip olmaktadır. 700 mm’dan daha uzun dalga boylu ışınlar ise kırmızı ötesi (infra red) olarak adlandırılır ve yeryüzünün ısınmasını sağlarlar.

Kısa gün bitkileri günlük 10-14 saat, uzun gün bitkileri ise günlük 14-16 saat ışıklanmaya ihtiyaç duyarlar.

Bahçe bitkileri yetiştiriciliği yapılan yerde optimum (en uygun) hava oransal neminin % 60-70 arasında olması istenir.

Tuzluluk sorunu olan toprakların ıslahı ve yetiştiricilik açısından alınacak tedbirler şu şekilde sıralanabilir:

• Tuzlu topraklar, organik gübreleme yapılarak ıslah edilmeye çalışılabilir.
• Sadece gerektiği kadar sulama yapılmalıdır.
• Örtü altı tarımında sera toprağının tuzlanan en üst katmanı (yaklaşık 5 cm derinliğinde) uzaklaştırılıp yerine daha iyi kalitede toprak eklenebilir.
• Aşırı tuzlu topraklarda topraksız yetiştiricilik yöntemi uygulanabilir.
• Drenaj kanalları açılarak toprağın bol su ile yıkanması sonucu tuzun da topraktan uzaklaştırılması sağlanabilir.
• Genetik olarak tuza toleransı yüksek bitki tür ve çeşitleri yetiştirilebilir.

Topraktaki besin elementleri toprağın katı, sıvı ve gaz fazlarında bulunmaktadır ve katı faz bitki besin elementlerinin kaynağını oluşturmaktadır. Katı fazın inorganik parçacıkları potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum, demir, mangan, çinko ve kobalt kaynağını oluşturmaktadır. Topraktaki azot, fosfor ve kükürt ise organik parçacıklardan meydana gelmektedir. Toprağın sıvı fazı ise, toprak çözeltisi olarak adlandırılır ve besin elementlerini eriyik halde bulundurduğundan bitkiler tarafından kullanılan formu oluşturur.