AVRUPA BİRLİĞİ

ODGP dış politika ve güvenlik meselelerine ilişkin AB’nin; ortak prensip ve kılavuz ilkeler belirlemesi, ortak diplomatik yaklaşımlar geliştirmesi ve ortak eylemleri hayata geçirmesi için düşünülmüştür. Doğru cevap C'dir.

Devletlerin tüm dış politika kararlarının altında yatan temel itici güç olan ulusal çıkarı, “bir ulusun kendi refahı ve güvenliği için gerekli olan hususlar olarak tanımlayabiliriz.

Karar alma mekanizması, dış politika kararlarının yapıldığı sürecin özünü oluşturmaktadır. Bu süreç, dış politikada kararın alınmasında takip edilen aşamaların ve kararların alınmasına katılan kişilerin, kurumların ve kuruluşların incelenmesiyle ilgilidir.

Dış politikayı belirleyen temel faktörler şunlardır: Uluslararası yapı, jeopolitik konum, ulusal kamuoyu, doğal çıkarların algılanış biçimi ve ulusal birlik bilinci. Doğru cevap D'dir.

Tek senet, Dış politika belirmeyede etkilidir. Bilgi verir, faaliyet kapasitesini arttırır ve tutarlıdır. Doğru cevap D'dir.

AGİT süreci, silah kontrolü, nükleer silah ile ilgili sorunlar ve ekonomik boyut ortak eylem alanları ile ilgilidir. Doğru cevap E'dir.

Yapıcı çekimserlik ilkesi, kararların oybirliği ile alınmasını teyit etmekte, ancak karara katılmayan üye devletlere çekimser kalabilme hakkı tanımaktadır. Doğru cevap C'dir.

AB üyesi devletler ODGP alanındaki Birlik müktesebatına saygı duyma ve ODGP amaçlarına zarar verecek herhangi bir davranıştan kaçınma yükümlülüğü altındadırlar.

Sınırlı yetki ilkesi münhasır yetkiler, paylaşılan yetkiler, destekleyici etki alanları ve ekonomi koordinasyonu ile ilgilidir. Doğru cevap B'dir.

AB’nin münhasır dış yetkileri konusu, ilk kez Lizbon Antlaşmasıyla açıkça dile getirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

28 üyeli AB ekonomik, finansal ve ticari bakımdan büyüklüğü nedeniyle, dünyanın başlıca güçleri arasında yer almaktadır.

Dış politikayı belirleyen temel faktörler şunlardır: uluslararası yapı, jeopolitik konum, ulusal kamuoyu, doğal çıkarların algılanış biçimi ve ulusal birlik bilinci.

Dış politika oluşumunun en önemli kısmı olan karar alma mekanizması dış politika kararlarının yapıldığı sürecin özünü oluşturmaktadır. Bu süreç, dış politikada kararın alınmasında takip edilen aşamaların ve kararların alınmasına katılan kişilerin, kurumların ve kuruluşların incelenmesiyle ilgilidir.

Avrupa devletleri, ortak bir dış politika oluşturulması hususunda ilk hukuki üstlenmeyi 1 Temmuz 1987’de yürürlüğe konulan Tek Senet  ile sağlamışlardır.

1 Kasım 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması’yla, bütünleşmenin ekonomik alanlar dışında diğer alanlara kaydırılması hedeflenmiş ve artık “Avrupa Birliği”nden söz edilmeye başlanmıştır. Ayrıca bu antlaşmayla AB, üç sütunlu bir yapıya dönüştürülmüştür.

Maastricht’le ortaya konulan ODGP düzenlemelerinin pratiğe yansıması hiç de beklentileri karşılar nitelikte olmamıştır. Bu durumun en somut göstergesi ise eski Yugoslavya’nın dağılması sürecinde yaşanan krizlerde AB’nin etkisiz kalmasıdır. Balkanlar’da yaşananlar karşısında etkisizliğinin farkına varan AB, bu durumu düzeltebilmek için ODGP’nin geliştirilmesi konusunda çalışmalarına devam etmiştir. Bu yöndeki gerçekçi adım Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’nın oluşturulmasıdır. Bu yapı 1997 yılında imzalanan ve 1999 yılında yürürlüğe giren Amsterdam Antlaşmasıyla ortaya çıkmıştır.

Tarihsel süreç göstermiştir ki AB’nin dış politikasında ve ilişkilerinde Birlik içindeki üye ülkelerin tek bir dış politika izlemeleri mümkün olmamıştır. Bu durumun en önemli nedeni, dış politika alanının halen üye devletlerin sürücü koltuğunda olduğu ve çalışma metodunun da devletlerarası işbirliğine dayalı olduğu bir alan olmasıdır. Bu çerçevede 1 Aralık 2009’da yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması da diğer kurucu antlaşmalar gibi, bu tek ses olamama sorununu mümkün olduğunca AB üyesi devletlerin çekince ve itirazlarını dikkate alarak çözmeyi hedeflemektedir.

Lizbon Antlaşması ile getirilen değişiklikler AB’nin dış ilişkilerinin uyumlaştırılmasına şu şekilde katkı sağlamıştır. Öncelikle Lizbon Antlaşması ile Maastricht Antlaşmasıyla getirilen sütunlu yapı kaldırılmakta, AB tüzel kişiliğe sahip tek bir yapı haline getirilmektedir. Ayrıca AT Antlaşması'nın ismi Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Antlaşma (Treaty on the Functioning of the European Union) olarak değiştirilmiş ve AB Antlaşması ile herhangi bir hiyerarşik ilişkinin bulunmadığı açıkça ifade edilmiştir. Bu çerçevede Topluluk terimi yerine Birlik terimi kullanılmaya başlanmıştır.

Lizbon Antlaşması’nın 18. Maddesi, Dış Politika ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilciliği kurumunu düzenlemektedir. İlgili Maddeye göre AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Komisyon Başkanı’nın onayı üzerine Avrupa Konseyi tarafından atanmaktadır. AB Konseyi başkan yardımcılığı ve Avrupa Komisyonu başkan yardımcılığını da üstlenen Yüksek Temsilci aynı zamanda, her ay AB üyesi devletlerin dışişleri bakanlarını bir araya getiren AB Dışişleri Konseyine de başkanlık etmektedir.

Bu temel görevleri doğrultusunda Yüksek Temsilcinin görev süresi beş yıldır. Bu süre en çok 18 ay olan diğer Konsey başkanlıklarına oranla oldukça uzundur. Günümüzde bu görev, İtalyan siyasetçi Federica Mogherini tarafından yürütülmektedir. Britanyalı Catherine Ashton ise Mogherini’den önce bu görevi yürütmüş ve aslında bu göreve ilk atanan siyasetçi olmuştur.