AVRUPA BİRLİĞİ

9 Mayıs 1950’de açıklanan Schuman Deklarasyonu, ulus-üstü bir kömür ve çelik örgütü ile hem Ruhr sorununa çözüm bulunmasını hem de Alman sorununun Avrupa Birliği içinde eşitlik ve ayrımcılığa maruz kalmadan çözülmesini mümkün görüyordu. Nihayet Schuman Deklarasyonu’nun açıklanmasından bir yıl sonra 18 Nisan 1951 tarihinde, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu (AKÇT) kuran Paris Antlaşması Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında imzalandı.

Avrupa bütünleşmesini başlatan 6 devlet şunlardı: Benelüks ülkeleri (Belçika, Hollanda ve Lüksemburg),Federal Almanya (Batı Almanya), Fransa, İtalya. Bu kurucu devletler arasında Benelüks devletleri güç ölçeğinde küçük devletler olarak, hem birbirleriyle hem de Federal Almanya ve Fransa ile siyasi, askeri ve ekonomik bütünleşmeye en hazır olan devletlerdi. İtalya için de Batı’yla bütünleşme siyasi ve ekonomik açılardan yeni bir başlangıç anlamına gelmekteydi. Fransa ve Almanya’yı bütünleşmeye götüren ana sebep ise Ruhr havzası oldu. Bu devletler arasında İspanya yer almamıştır.

Truman Doktrini’nin ilanıyla, liberalizm ve komünizm birbirini dışlayan ideolojiler olarak dünyayı iki kampa ayırdı. ABD açısından Avrupa, düşman devletlerin denetimi altına girmemesi gereken bir sanayi merkeziydi. Almanya’nın yenilgisi, İngiltere ve Fransa’nın savaş nedeniyle gördüğü zararlar, Orta ve Batı Avrupa’da güç boşluğu yaratıyordu. Bu bölge Sovyet genişlemesine de açık hale geliyordu. Dolayısıyla Batı Avrupa’nın siyasi, askeri ve ekonomik açıdan desteklenmesi ABD açısından stratejik bir karardı.

Marshall Planı, ABD için yeni bir Avrupa işbirliği ve bütünleşme dönemini başlatmak anlamına geliyordu. Hedeflenen ise malların, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımda olduğu tek bir pazar idi. Avrupa’yı ekonomik açıdan sakinleştiren, birincil önceliği olan ve ekonomik toparlanmayı başlatan Marshall Planı; böylece Atlantik’in iki tarafında ekonomik çıkarları birbirine bağlamış oluyordu.

18 Nisan 1951 tarihinde, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu (AKÇT) kuran Paris Antlaşması Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında imzalandı. Antlaşmanın yasama organlarınca onaylanmasının ardından, 25 Eylül 1952 tarihinde AKÇT fiilen kuruldu. Ulus-üstü karar verme yetkisine sahip Yüksek Otorite’nin başkanlığına Jean Monnet atandı. AKÇT’ ye üye ülkeler arasında kömür çelik ürünleri ticaretine konulan sınırlamalar kaldırıldı ve Topluluk dışında kalan ülkelere ortak gümrük tarifesi (vergisi) uygulanmaya başlandı. Böylece AKÇT, Avrupa bütünleşmesi için ilk somut adımı oluşturdu.

1 Ocak 1958’de yürürlüğe giren Roma Antlaşmaları ile Altılar adı verilen altı kurucu devlet üç sektörde ortak pazar oluşturmayı hedeflediler: enerji, tarım, ulaştırma. Ancak İngiltere, kurucu altı devlete katılmadı. İngiltere’nin bütünleşmeyi istemeyen tavrında İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) ülkeleriyle olan ticari ilişkileri de etkiliydi.

İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) ülkeleriyle olan ticari ilişkilerin zedelenmesi endişesi, İngiltere’nin Roma Antlaşmaları sürecindeki altı kurucu devlet arasında yer almak istememesinin sebebidir.

Genişleme-derinleşme tartışmasıyla birlikte AT yetkilileri, iki vitesli Avrupa (Europe à deux vitesses) kavramını gündeme taşıdı. Bu görüş, ilk kez Tindemans Raporu olarak bilinen bildiride 1975 yılında yer aldı. Buna göre, hem ekonomik-sosyal birlik ve bütünleşmenin yayılması hem de siyasal birlik ve halkların yakınlaşması sürecinde hazır olmayan veya yeni katılan üyelerin, bütünleşme yanlısı üye devletleri hukuken geriden izlemesi öneriliyordu.

1978’de Kopenhag Avrupa Konseyi’nde Avrupa Para Sistemi’ne yönelik adım atılmıştır, ancak Mart 1979’da yılan sistemi yerine ECU tanımlanmıştır. 1981 yılı, Yunanistan’ın AT’ye üye olduğu yıldır. 1986 yılında ise İspanya ve Portekiz AT’ye üye olarak kabul edilmişlerdir. 1959 yılı, Türkiye’nin AT’ye ortaklık başvurusu yaptığı yıldır.

1990’ların başına kadar Avrupa bütünleşmesinin en önemli itici gücü Sovyet tehdidiydi. Fakat Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla bu tehdit yerini, Sovyetler Birliği’nin çözülmesi süreciyle başlayan istikrarsızlık tehdidine bıraktı.

Taslak Anayasa, daha önceki antlaşmaları yürürlükten kaldırma amacını değil, kurucu antlaşmaları tek bir belge haline getirmek ve AB’ye kamuoyu için daha anlaşılır ve açık bir yapı kazandırma amacını taşıyordu.