Avrupa Birliği’nin Dış İlişkileri

Karar alma mekanizması, dış politika kararlarının yapıldığı sürecin özünü oluşturmaktadır. Bu süreç, dış politikada kararın alınmasında takip edilen aşamaların ve kararların alınmasına katılan kişilerin, kurumların ve kuruluşların incelenmesiyle ilgilidir.

Devletlerin tüm dış politika kararlarının altında yatan temel itici güç olan ulusal çıkarı, “bir ulusun kendi refahı ve güvenliği için gerekli olan hususlar" olarak tanımlayabiliriz.

Dış politikayı belirleyen temel faktörler şunlardır: uluslararası yapı, jeopolitik konum, ulusal kamuoyu, doğal çıkarların algılanış biçimi ve ulusal birlik bilinci.

Avrupa devletleri, ortak bir dış politika oluşturulması hususunda ilk hukuki üstlenmeyi 1 Temmuz 1987’de yürürlüğe konulan Tek Senet ile sağlamışlardır.

Maastricht Antlaşması 1 Kasım 1993’te yürürlüğe girmiştir.

1 Kasım 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması’yla, bütünleşmenin ekonomik alanlar dışında diğer alanlara kaydırılması hedeflenmiş ve artık “Avrupa Birliği”nden söz edilmeye başlanmıştır.

Maastricht Antlaşmasıyla AB, üç sütunlu bir yapıya dönüştürülmüştür:
• Ekonomik ve Parasal Birlikten oluşan Avrupa Toplulukları sütunu,
• ODGP sütunu
• Adalet ve İçişleri sütunu.

ODGP hedeflerine ulaşılabilmesi için Maastricht Antlaşması’nda “işbirliği,” “ortak tutum” ve “ortak eylem” olmak üzere üç tür araç öngörülmüştür.

İşbirliği; üye devletlerin dış politikalarıyla Birlik çerçevesinde geliştirilen dış politikanın birbirleriyle uyumlu ve tamamlayıcı nitelikte olmasıdır.

Ortak tutum AB’nin dış politika konularında ortak tutum belirlediği durumlarda üye devletlerin ulusal dış politikalarını bu tutuma uyumlu bir şekilde sürdürmekle yükümlü olmalarını ifade etmektedir.

AB’nin hedeflediği uluslararası siyasal etkinliğe ulaşabilmek için ortak eylem alanları belirlenmiştir:

• AGİT süreci,
• Nükleer silahların yayılmasının engellenmesine bağlı sorunlar,
• Güvenlik önlemleri dâhil Avrupa’da silahsızlanma ve silahların kontrolü politikası,
• Güvenliğin ekonomik boyutu,
• Üçüncü ülkelere yapılan askeri teknoloji
transferlerinin kontrolü,
• Silah ihracatının kontrolü.

Yapıcı çekimserlik ilkesi, kararların oybirliği ile alınmasını teyit etmekte, ancak karara katılmayan üye devletlere çekimser kalabilme hakkı tanımaktadır.

Üye devletlerin bağlılık ve dayanışma ruhuyla AB’nin ODGP alanındaki eylemlerini aktif bir biçimde desteklemek olumlu yükümlülük olarak tarif edilmektedir. 

AB’nin çıkarlarıyla uyuşmayan herhangi bir eylemde bulunmak negatif yükümlülük olarak tarif edilmektedir. 

Lizbon Antlaşması ile Maastricht Antlaşmasıyla getirilen sütunlu yapı kaldırılmış, AB tüzel kişiliğe sahip tek bir yapı haline getirilmiştir.

EEAS’nin en önemli başarılarından biri Batı Balkanlar’da AB üyesi devletler arasındaki ayrılıklara rağmen, Sırbistan ve Kosova arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi yolunda attığı adımlar olmuştur.

Burkina Faso, Çad, Mali, Moritanya ve Nijer “Sahel ülkeleri” olarak anılmaktadır.

Avrupa Birliği 3. Ülkelerle ilişkilerini Avrupa Komşuluk Politikası (European Neighbourhood Policy-ENP) dahilinde yürütmektedir.

Siyasi Birimin (Policy Unit) görevi ODGP için öncelik arz eden konulara ilişkin stratejilerin belirlenmesi ve uygulamanın ana hatlarının çizilmesidir.

Yüksek Temsilciye bağlı olan birimlerden biri olan Durum Merkezi (The Joint European Union Situation Centre-SitCen) 7 gün 24 saat AB güvenlik politikasının işleyişine yardımcı olacak bilgileri toplayan, analizler eden ve gerekli uyarılarda bulunan bir istihbarat birimidir.