AB Kurumları ve Politika Yapım Süreci

AB’nin kurumları; Avrupa Parlamentosu, Komisyon, Konsey, AB Zirvesi, AB Adalet Divanı (ABAD), Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve Sayıştay olarak belirlenmiştir.

AB’nin organlarının başlıcaları olarak Ekonomik ve Sosyal Komite, Bölgeler Komitesi, Avrupa Yatırım Bankası (AYB) ve Avrupa Ombudsmanı bulunmaktadır.

Avrupa Parlamentosunun oluşumu, üye sayısı ve üyelik yöntemi ile alakalıdır. Parlamento, Birlik vatandaşlarının temsilcisi olarak toplam 751 üyeden oluşur. Parlamento başkanı da bu sayıya dahildir. Vatandaşların temsili, üye devlet başına en az 6 ve en çok 96 üye olmak kaydıyla, “azalan şekilde orantılı” olarak sağlanır

Avrupa Parlamentosu, esas olarak yasama, bütçe ve siyasi denetim ile ilgili olanlar olmak üzere üç türlü yetkiye sahiptir. Birincisi, Parlamento, “olağan yasama usulü” ya da “özel yasama usulü” aracılığıyla yasama işlevini Konsey ile birlikte yerine getirir. İkincisi, Parlamento, AB’nin yıllık bütçesini Konsey ile birlikte belirler. Üçüncüsü, Parlamento, birtakım siyasi denetim yetkilerine sahip olup özellikle Komisyona karşı “güvensizlik oyu” vererek Komisyon üyelerini toplu olarak istifaya zorlayabilir.

Komisyonun oluşumu, üye sayısı ve üyelik yöntemi ile alakalıdır. Komisyon, her üye devletin birer vatandaşından oluşur. AB 28 üye devletli olduğundan Komisyon da 28 üyeden oluşur.

Komisyon, esas olarak yürütme, idare, bütçe, dış ilişkiler ve gözetim ile ilgili olanlar olmak üzere beş türlü yetkiye sahiptir.

Konsey, her üye devletin bakan düzeyindeki bir temsilcisinden oluşur. Konsey, tek bir birim olmakla birlikte görüşülecek konuya göre farklı toplantı kompozisyonları hâlinde toplanır.. Örneğin Konsey tarım ile ilgili bir konu görüşecekse “Tarım ve Balıkçılık Konseyi” olarak ve her bir üye devletin tarım bakanı ile toplanır. Konsey tek bir birim olduğundan, alınacak karar doğal olarak “Konsey kararı” olur.

Konsey; yasama, bütçe, yürütme ve dış ilişkiler ile ilgili olanlar olmak üzere dört türlü yetkiye sahiptir. Yasama yönünden Konsey, “olağan yasama usulü” ya da “özel yasama usulü” aracılığıyla yasama işlevini Avrupa Parlamentosu ile birlikte yerine getirir. Bütçe yönünden Konsey, AB’nin yıllık bütçesini Avrupa Parlamentosu ile birlikte belirler. Yürütme yönünden Konsey, sınırlı da olsa yasama dışı tasarruf olarak uygulama tasarrufu çıkarabilir. Dış ilişkiler yönünden Konsey, özellikle uluslararası anlaşmalar ile ilgili müzakerelerin açılması konusunda yetki verir, müzakere talimatlarını kabul eder, anlaşmaların imzalanması için yetki verir ve anlaşmaları akdeder.

AB Zirvesi, esas itibarıyla, devlet veya hükümet başkanlarının katılımıyla oluşur ve üye devletleri temsil eder. Birliğin en üst seviyede yetkili siyasi organıdır. 1974 yılından beri toplanan ve “Zirve” olarak adlandırılan söz konusu toplantılarda liderler Birlik politikalarının genel hatlarını belirler ve siyasi işbirliğinin bir parçası olarak uluslararası güncel konuları tartışırlar. AB’nin orta ve uzun vadeli politikalarını belirlerler. 1992 yılında resmi statü kazanan AB Zirvesi, Lizbon Antlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte AB’nin 7 resmi kurumundan birisi olmuştur.

Sayıştayın oluşumu, üye sayısı ve üyelik yöntemi ile alakalıdır. Sayıştay, her üye devletin bir vatandaşından oluşur. AB 28 üye devletli olduğundan Sayıştay da 28 üyeden oluşur. Sayıştay, altı yıllık bir süre için atanarak işbaşı yapar. Konsey, Avrupa Parlamentosuna danıştıktan sonra, her bir üye devletin önerileri doğrultusunda hazırlanan Sayıştay üyesi listesini kabul eder.

Avrupa Yatırım Bankası (AYB), AB’nin gelişimine katkıda bulunmak üzere kamu sektörü ve özel sektör projelerinin finansmanı ile ilgilenir.

Olağan yasama usulü kurucu antlaşmada şöyle tarif edilmiştir: “Olağan yasama usulü, Komisyonun önerisi üzerine, Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından bir tüzük, direktif veya kararın ortaklaşa kabulünü ifade eder.” Öyleyse bu usulde kural olarak Komisyon öneri getirir ve Avrupa Parlamentosu ve Konsey “simetrik usuli haklar” ile hareket eder

Özel yasama usulü kurucu antlaşmada şöyle tarif edilmiştir: “Antlaşmalarda öngörülen belirli durumlarda bir tüzük, direktif veya kararın Konseyin katılımıyla Avrupa Parlamentosu tarafından veya Avrupa Parlamentosunun katılımıyla Konsey tarafından kabulü özel yasama usulünü oluşturur.” Bu usulde kural olarak Komisyon öneri getirir ve Avrupa Parlamentosu Konseyin “uygunluk görüşü” ile ya da Konsey, Avrupa Parlamentosunun duruma göre “uygunluk görüşü” veya “danışma görüşü” ile AB yasama tasarrufunu kabul eder.

Olağan yasama usulü uyarınca kabul edilen yasama tasarrufları, Avrupa Parlamentosu Başkanı ve Konsey Başkanı tarafından imzalanır. Bu tasarruf, AB Resmi Gazetesinde yayımlanır ve belirtilen tarihte, tarih belirtilmemişse yayım tarihini izleyen yirminci gün yürürlüğe girer.

Özel yasama usulü ile kabul edilen yasama tasarrufları, tasarrufu kabul eden kurumun başkanı tarafından imzalanır, AB Resmi Gazetesinde yayımlanır ve belirtilen tarihte, tarih belirtilmemişse yayım tarihlerini izleyen yirminci gün yürürlüğe girer.

Avrupa Ombudsmanı, Birlik idaresinde kötü yönetimin önüne geçmek ve iyi yönetimi sağlamak için çaba harcar.

Bölgeler Komitesi, bölgesel ve yerel çıkarları temsil eden istişari nitelikli bir organdır. Komite, belirli bir sayıdaki bölgesel ve yerel yönetim temsilcilerinden meydana gelir.

Ekonomik ve Sosyal Komite, belirli sayıdaki çıkar grubu temsilcilerinden oluşur. Bu Komite, işveren ve işçi örgütlerinin temsilcileriyle özellikle sosyo-ekonomik, yurttaşlıkla ilgili, mesleki ve kültürel alanlardaki diğer sivil toplum temsilcilerinden oluşur. Komite en çok 350 üyeden oluşur. Komite üyeleri, Konsey tarafından atanarak göreve gelir ve 5 yıllık görev süresine sahiptir. Konsey, her bir üye devletin önerisine uygun olarak hazırlanan üye listesini kabul ederek bu atamayı yapar.

Adalet Divanı, her üye devletten gelen bir hâkimden oluşur ve 11 hukuk sözcüsü Adalet Divanına yardımcı olur.

Avrupa Birliği Zirvesi yılda en az 4 defa toplanır.