AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ

“Gümrük Birliği” (GB), üye ülkeler tarafından karşılıklı ticaretleri üzerindeki gümrük tarifeleri, kotalar gibi her türlü engel veya kısıtlamaların kaldırıldığı ve üçüncü ülkelere karşı ortak gümrük tarifesinin (OGT) uygulandığı bir bütünleşme biçimidir. Doğru cevap C'dir.

Statik etkiler, kısa vadede gerçekleşen etkiler olup, ticaret hadleri ve kaynak dağılımı etkilerinden oluşmaktadır. Kaynak dağılımı etkisi ise üretim ve tüketim etkisi olarak ikiye ayrılır. Üretim etkisi de ticaret yaratıcı etki ve ticaret saptırıcı etki olarak iki şekilde görülür. Doğru cevap C'dir.

Dinamik etkileri kısaca, rekabet etkisi, ölçek ekonomileri etkisi, dışsal ekonomi etkisi, teknolojik ilerleme etkisi, yatırımları özendirme ve sermaye etkisi olarak tanımlayabiliriz. Doğru cevap E'dir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa ülkeleri arasında öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarında işbirliğine gitme gereksinimi görülmüştür. İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu deneme başka alanlarda da ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmiş ve Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımını öngören Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kurulmuştur. Roma Antlaşması üye ülkeler arasında tek pazarı hedeflemiş ve bunu gerçekleştirmek için de ilk adım olarak gümrük birliğini öngörmüştür. Doğru cevap D'dir.

Roma Antlaşması üç aşama belirleyerek, gümrük birliğini gerçekleştirecek bir yol haritası ortaya koymuştur. Doğru cevap B'dir.

1959 yılında AET’ye katılmak için başvuran Türkiye ile AET arasında Türkiye’yi  AET’ye “ortak üye” yapan, taraflar arasında bir gümrük birliğine dayanan ve ileride tam üyeliği öngören Ortaklık Anlaşması 12 Eylül 1963 yılında Ankara’da imzalanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Ticarette Teknik Engellerin Kaldırılması (Teknik mevzuat ve standartların uyumlaştırılması), Rekabet
hukuku düzenlemeleri, Fikri ve Sınai Mülkiyetin Korunması Düzenlemeleri, kamu alımları, devlet yardımları ve ticari nitelikli devlet tekelleri gibi alanlardır. Sonuç olarak, AB ile olan GB, tipik bir gümrük birliğinin ötesine geçmiştir. Bu şekliyle “Gümrük Birliği Artı” kavramı olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Türkiye-AB Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.

AB içinde serbest dolaşım sayesinde dolaylı olarak kendi ürünlerini tarife uygulaması olmaksızın Türk pazarına ihraç etme fırsatını elde eden üçüncü ülkeler, aynı tavizleri Türkiye’ye vermek konusunda isteksiz davranmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ilişkin teknik müzakereler sonucunda ortaya çıkan mutabakat zaptında
taraflar; Türkiye'nin AB’nin akdettiği STA’lardan yararlanabilmesi için hukuki bir düzenleme geliştirme, ortak karar alma mekanizmasını geliştirmek, Türkiye’nin Gümrük Birliği’yle ilgili AB’nin komiteleri ve uzmanlaşmış ajanslarına katılımının sağlanması ve Gümrük Birliği’nin güncel ticaret konularını içerecek biçimde genişletilmesi gibi konular üzerinde çalışılmak üzere anlaşmaya varmışlardır. Doğru cevap B'dir.

Ülkeler arasında oluşturulan ekonomik bütünleşmeler beş grupta toplanmaktadır. Bunlar, Serbest Ticaret Bölgeleri, Gümrük Birliği, Ortak Pazar, Ekonomik Birlik ve Tam Ekonomik Bütünleşmedir.

Uluslararası Ekonomik Bütünleşme kuramı, farklı ülkelerin bir bölgesel ekonomik grup oluşturacak şekilde bir araya gelmelerini inceler.

Diğer etkiler kısa dönemli etkiler olarak sınıflanırken teknolojik ilerleme etkisi Gümrük Birliğinin orta ve uzun dönemli (Dinamik) etkileri arasındadır.

Alman gümrük birliğinin fikir babası Alman iktisatçı Friedrich List’tir (17891846)

Günümüzde küreselleşme, ülkelerin sorunlarını tek başına çözümlemelerini neredeyse olanaksız kılınca, sorunları birlikte çözümlemeye olanak sağlayan bölgesel bütünleşme eğilimleri artmıştır. Bu kapsamda küresel sistemde çeşitli gümrük birliği girişimleri bulunmaktadır. Bunlardan birkaç örnek; Andean Topluluğu 1988, Doğu Afrika Topluluğu 2005, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya Gümrük Birliği 2010, AB-Andora 1991, AB-San Marino 2002, AB - Türkiye 1996, Güney Afrika Gümrük Birliği 1910, İsviçre-Lihtenştayn 1924. Karayipler Birliği (CARICOM) 1973, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (GCC) 2003 ve daha birçok başarılı veya başarısız deneyim vardır.

İlk olarak 1951 Paris Sözleşmesiyle Fransa, Almanya, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg arasında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.

Türkiye’yi AET’ye “ortak üye” yapan, taraflar arasında bir gümrük birliğine dayanan ve ileride tam üyeliği öngören Ortaklık Anlaşması 12 Eylül 1963 yılında Ankara’da imzalanmıştır.

Tarım ürünlerinin serbest dolaşımı için Türkiye’nin Topluluğun Ortak Tarım Politikasına uyumu 22 yıllık sürenin ötesinde ek bir süreç içinde sağlanması öngörülmüştür. Ayrıca, tarafların tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları tercihli rejimleri, aşamalı olarak ve karşılıklı yarar sağlayacak biçimde geliştireceklerdir. Topluluk, tarım ithalatında tarife tavizleri vermesine rağmen tarife-dışı engellerle tarım sektörünü korumuştur. Tarım sektörünün yanı sıra GB, Türkiye’nin AB içinde rekabetçi konuma geldiği hizmetler sektörünü de kapsamamaktadır.

Bugünkü şekliyle GB’nin dayandığı ticaret politikasındaki uyum ilkeleri Türkiye’nin lehine değildir. AB’nin de Ankara Antlaşması’nın işçilerin serbest dolaşımı, yerleşme serbestisi ve hizmet edimi serbestisi gibi hükümlerine uymak konusunda Avrupa Adalet Divanı kararlarını dikkate alması gerekmektedir. Türkiye’nin rekabet gücünün bulunduğu tarım sektörü ve hizmetler sektörü de GB kapsamına alınmalıdır. Ayrıca, AB’nin Türkiye ve Türk firmalarına karşı uyguladığı anti-damping ve telafi edici vergi gibi korunma önlemleri de GB’nin ruhuna uymamaktadır. AB’nin Türkiye’nin ekonomik hassasiyetlerini göz önünde tutmadan üçüncü ülkelerle yaptığı serbest ticaret anlaşmaları da bugünkü uygulama biçimiyle Türkiye’nin lehine değildir.