AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 19

Türkiye’ye AB ’ne resmi adaylık statüsünün verildiği 1999 Avrupa Konseyi Zirve Toplantısı Helsinki'de gerçekleştirilmiştir.

Türkiye için, Helsinki Zirvesi sonrasında geliştirilen “Katılım Öncesi Strateji”nin dayandığı iki temel belge vardır. Bunlardan ilki 26 Şubat 2001 tarihli “Katılım Ön-cesi Strateji Çerçevesinde Türkiye’ye yapılacak Yardımlar ve Özellikle Katılım Or-taklığının Oluşturulması Hakkında Konsey Tüzüğü”, diğeri ise 8 Mart 2001 tarihli “Türkiye Cumhuriyeti ile Oluşturulan Katılım Ortaklığının İlkeleri, Öncelikleri, Orta Vadeli Hedefleri ve Koşulları Hakkında Konsey Kararı” dır. Daha önce be-lirttiğimiz gibi ilk belgeye Çerçeve Tüzük, ikincisine ise Katılım Ortaklığı Belgesi denilmektedir. Katılım Ortaklığı Belgeleri Türkiye için daha sonra 2003, 2005 ve 2008’de yenilenmiştir.

Raporda özellikle yüzde onluk seçim barajının Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler arasındaki en yüksek oran olduğu vurgulanarak eleştirilmiştir.

Katılım Ortaklığı Belgesinin kısa ve orta vadeli hedeflerinin siyasal kriterler baş-lığı altında Türk hukuk sisteminde yapılması istenen pek çok değişiklik sıralanmıştır. Bunlardan bazıları “idam cezasının kaldırılması”, “devlet güvenlik mahkemelerinin kaldırılması”, “ana dilde yayın” ve “ana dilin öğretilmesi ile ana dilde eğitim” konuları, “ifade özgürlüğünü sınırlayan yasa maddelerinin kaldırılması”, “sendikal hakların yaygınlaştırılması”, “yargı reformu”, “işkence ve kötü muamelenin önlenmesi”, “sivil-asker ilişkilerinin demokratik esaslar uyarınca yeniden düzenlenmesi” gibi konular sayılabilir.

Türkiye’ye 10-11 ARALIK 1999'da Helsinki'de gerçekleştirilen Avrupa Konseyi Zirve toplantısında resmî adaylık statüsü verilmiştir.

Bilindiği gibi, Türkiye Avrupa Birliği (AB) ilişkileri 1959 yılında Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’na yapmış olduğu ortak üyelik başvurusuna dayan-maktadır. Türkiye’nin yapmış olduğu başvuru üzerine 12 Eylül 1963 tarihinde, Türkiye ile AET Arasında Bir Ortaklık Yaratan Anlaşma imzalanmıştır. Kısaca Ankara Anlaşması olarak adlandırılan ortaklık anlaşması, gerekli onay süreci tamamlandık-tan sonra, 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir

Birliğin ilk genişlemesi 1973 yılında gerçekleşmiştir. Katılım koıullarının henüz tam olarak belirlenmediği ve müzakerelerin kurumsal bir yapıdan yoksun yürütüldüğü bu ilk genişleme dalgasıyla İngiltere, İrlanda ve Danimarka kurucu ülkelerden sonra Birliğe katolan ilk ülkeler olmuşlardır.

Türkiye’nin 14 Nisan 1987  tarihinde AB’ne tam üyelik başvurusunda bulunması olmuştur. Türkiye’nin Roma Antlaşması’nın 237 maddesine dayanarak gerçekleştirdiği tam üyelik başvurusu  üzerine Avrupa Komisyonu Türkiye için hazırladığı Avis’te, Türkiye’nin tam üyelik  için ehil bir ülke olmakla birlikte önceliğin gümrük birliğinin hayata geçirilmesi  olduğunu açıklamıştır.

2004 İlerleme Raporu Türkiye ile müzakerelerin başlatılabileceği tavsiyesine dayanak teşkil eden bir rapor olmuştur.

Lüksemburg Zirve Toplantısı’ndan iki yıl sonra, Aralık 1999 Helsinki Zirve  Toplantısı’nda Türkiye’nin diğer tam üye adayı ülkelerle eşit statüye sahip bir tam  üye adayı olduğu kararı alınmıştır. Böylece Türkiye’nin tam üyelik süreci başlamıştır.

Avrupa Birliği’ne katılmak isteyen ülke başvurusunu Konsey'e yapmak durumundadır.

Türkiye, tam üyelik müzakerelerinin başlamasıyla birlikte 2004 Brüksel Zirve Toplantısı öncesinde tam üyelik müzakerelerinin başlatılması için ön koşul niteliğinde olan Ek Protokol taahhüdünü yerine getirmemiştir. AB’nin yeni tam üyelerinden Güney Kıbrıs Türkiye tarafından tanınmadığından, Ek Protokol Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanmamıştır. Bu gelişme karşısında AB, gümrük bir-liği ile ilgili sekiz müktesebat başlığında müzakereleri geçici olarak askıya almıştır.

AB’nin ortak bütçesi, diğer bir ifadeyle AB bütçesi, AB GSYİH’sinin % 1’i civarındadır. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

AB’nin EPB uygulamasınınen önemli eksikliği," ortak maliye politikasının olmamasıdır. "AB’nin ortak bütçesi, diğer bir ifadeyle AB bütçesi, AB GSYİH’sinin % 1’i civarındadır. Bu kadar küçük bir bütçe, gerçek bir makroekonomik politika aracı olmaktan çok uzaktır. AB bütçesi yıllık olarak yapılmakla birlikte, gelecek beş yıllık dönemi kapsayacak şekilde planlanmaktadır. AB bütçesi, bu özelliği nedeniyle yaşanabilecek ekonomik istikrarsızlıklara ve olası ekonomik krizlere karşı duyarlı ve esnek değildir. Dolayısıyla AB bütçesi hem çok küçüktür; hem de AB ekonomisini yönetebilecek güce sahip değildir.

Kamu borcu: Üye ülkelerin kamu borçlar› GSYİH’lerinin %60’ını geçmemelidir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

AB vatandaşlığı üye ülke vatandaşlarına;
• Serbest dolaşım ve ikamet hakkı,
• Yerel seçimlerde olduğu gibi Avrupa Parlamentosu’na seçilme ve oy kullanma hakkı,
• Kendi ülkesinin temsil edilmediği üçüncü ülkelerde bulunan diğer AB üyesi ülkenin temsilciliğinden yararlanma hakkı,
• Avrupa Komisyonu’na şikâyet hakkı, Avrupa Parlamentosu ve Ombudsman’ a dilekçe hakkını sağlar.

Ayrıca altı aydır bir AB ülkesinde oturan diğer üye ülkelerin vatandaşları, karşılılık ilkesi saklı kalmak ve kendi ülkesinde belediye seçimlerinde oy vermemiş olmak şartıyla, bir AB ülkesinde belediye seçimlerinde oy kullanabilirler. Başkanlık, genel kantonal ve bölgesel seçimlerde ve halk oylamalarında oy kullanamazlar. Avrupa Parlamentosu seçimleri için ikamet ettikleri AB ülkesinde oy kullanma hakkına sahiptirler.

Türkiye ile AB arasında kişilerin serbest dolaşımının sağlanması Ankara Anlaşması ile öngörülmüş, fakat bugüne kadar taraflar arasında bu alanda kayda değer bir gelişme sağlanamamıştır.  Ankara Anlaşması ve Katma Protokol, Topluluk ile Türkiye arasında sadece bir gümrük birliğini öngörmemiştir. Malların serbest dolaşımının yanında iş gücü, hizmetler ve sermayenin de serbestliğini amaçlamıştır. Fakat bu üç konudaki hükümler genelde bağlayıcı olmayıp, geleceğe yönelik dilekler niteliğindedir.

Ankara Anlaflması, ortak üyelik için üç dönem öngörmüştür. Bu dönemler, Hazırlık Dönemi, Geçiş Dönemi ve Son Dönem’dir. Hazırlık Dönemi Geçici Protokol ile, Geçiş Dönemi Katma Protokol ile, Son Dönem ise 1/95 ve 2/95 say›l› Ortaklık Konseyi Kararları ile düzenlenmiştir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Türk işçilerinin serbest dolaşımı konusunda alınan temel hukuki düzenleme 20 Aralık 1976 tarihli ve 2/76 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’dır. Bu karar ile Türk işçilerinin serbest dolaşımının, Katma Protokol’ün 36. ve Ankara Anlaşması’nın 12. maddelerinde belirtilen ilkelere uygun olarak Aralık 1976 - Aralık 1986 tarihleri arasında aşamalı olarak gerçekleştirileceği öngörülmüştür. Konsey, 2/76 sayılı Karar ile işçilerin serbest dolaşımının ilk kademesinin uygulanma esaslarını belirlemiştir.

Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ortaklık ilişkisinin Son Dönemi 1/95 ve 2/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile düzenlenmiştir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Ortaklık Konseyi 30 Haziran-1 Temmuz 1980 tarihlerinde yapmış olduğu toplantıda, ikinci aşamaya ilişkin 1/80 sayılı Kararı almıştır. 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’na göre;

Bilindiği gibi, Türkiye Avrupa Birliği (AB) ilişkileri 1959 yılında Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’na yapmış olduğu ortak üyelik başvurusuna dayanmaktadır. Dolasıyı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

AB Adalet Divanı kararlarının AB hukukunun supranasyonal ayrıcalığa sahip olması, 1963 tarihli Van Gend (C-26/62) Kararı sonucunda mümkün olmuştur. Karar, Avrupa Toplulukları Kurucu Anlaşması’nın doğrudan uygulanabilirliğini ve AB hukukunun ulusal hukuka üstünlüğünü uygulamaya koyan ilk karardır.

Türkiye ile AET arasında bir Ortaklık Yaratan Anlaşma 1963 yılında imzalanmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Türkiye Avrupa Birliği (AB) ilişkileri 1959 yılında Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’na yapmış olduğu ortak üyelik başvurusuna dayanmaktadır. Türkiye’nin yapmış olduğu başvuru üzerine 12 Eylül 1963 tarihinde, Türkiye ile AET Arasında Bir Ortaklık Yaratan Anlaşma imzalanmıştır. Kısaca Ankara Anlaşması olarak adlandırılan ortaklık anlaşması, gerekli onay süreci tamamlandıktan sonra, 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

EPB’in esaslarını ve aşamalarını içeren Werner Raporu 1971 yılında kabul edilmiştir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Adalet Divanının Türk işçilerinin serbest dolaşımı ile ilgili olarak aldığı ilk karar, Meryem Demirel Kararı’dır ve Meryem Demirel isimli Türk vatandaşının, konuyu yasal yollardan Adalet Divanına götürmesiyle mümkün olabilmiştir.

Hazırlık Dönemi Ankara Anlaşması’nın yürürlüğe girdiği 1 Aralok 1964 tarihinde başlamış ve 31 Aralık 1972 tarihinde sona ermiştir.

Meryem Demirel davasında sadece Ortaklık (Ankara) Anlaşması’nı 177. madde kapsamında yorumlayan AB Adalet Divanı, Salih Sevince Kararı ile Anlaşma’ya bağlı olarak Ortaklık Konseyi Kararları’nı da yorumlamayı kendi yetki alanına dahil etmiştir. Salih Sevince Kararı açıklanıncaya kadar, Türkçe literatürde Ortaklık Konseyi Kararlarının Topluluk hukukunun bir parçası olduğu ve supranasyonal nitelik taşıdığına değinilmemiştir. AB Adalet Divanı Sevince Kararı ile Türkiye’ye yönelik ve Ortaklık Anlaşmaları’nı konu alan üçüncü önemli içtihadını açıklamıştır. Daha önceki kararlar, Meryem Demirel ve 27 Eylül 1988 tarih, 30/88 sayılı Yunanistan’ın Türkiye’ye yapılacak Topluluk yardımlarını bloke etmek üzere Komisyon’a karşı açtığı davaya ilişkindir.

EPB’in ilk aşaması 1 Temmuz 1990 tarihinde başlayıp 31 Aralık 1993 tarihinde sona ermiştir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Sürül Kararı sonucunda AB’de ilk defa "muamele eşitliği ilkesi" gündeme gelmiştir. Bu bakımdan Karar, Türk işçileri açısından bir ilktir. Çünkü 3/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı'nın 3. maddesinde yer alan AB vatandaşları ile Türk vatandaşları arasında ayırım yapılmaması hükmü uygulamaya geçirilmiş, Karar ile AB üyesi vatandaşlara sağlanan hakların Türk vatandaşları için de geçerli olduğunu kabul edilmiştir.

Türkiye – AET ilişkilerinde Geçiş Döneminin 31 Aralık 1995 tarihinde tamamlanması planlanmıştır.

Geçiş Dönemi süresince Türkiye çeşitli ekonomik ve siyasi nedenlerle on iki ve yirmi iki yıllık takvimlerdeki yükümlülüklerini, biraz gecikmeli de olsa yerine getirmiş ve Geçiş Dönemi planlandığı gibi 31 Aralık 1995 tarihinde sona ermiştir.

2012 itibarıyla 27 AB üyesi ülkenin % 17’si Euro bölgesindedir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

D

Avrupa Komisyonu’nun, bir ülkenin AB’ye tam üyelik başvurusu üzerine hazırladığı, ilgili ülkenin tam üyeliğe uygun bir ülke olup olmadığını değerlendirdiği bağlayıcı görüşe Avis denir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Para birliğinin maliyeti ise esasen ülkelerin ulusal paralarından vazgeçmeleri-nin maliyetidir. Bir ülkenin ulusal parasından vazgeçmesi demek, ulusal ekonomi politikasının en önemli araçlarından birinden vazgeçmesi demektir. Çünkü ülke-nin ulusal parasını terk ederek diğer para birliği ülkeleriyle birlikte ortak bir para birimini benimsemesi, ulusal para politikasını bağımsız olarak yürütme olanağı-nı ortadan kaldırmaktadır. Diğer bir ifadeyle para birliğine üye bir ülkede ulusal merkez bankasının para politikası üzerinde bir yetkisi ve gücü elinden alınmak-tadır. Bu yetki ve güç, para birliğinin ortak merkez bankasına devredilmektedir. Böylece para birliğine üye ülke devalüasyon veya revalüasyon aracılığıyla parasının fiyatını ve dolaşımdaki para miktarını belirleyebilme veya faiz oranlarını değiştirebilme olanağını kaybetmektedir.

AB’nin Genişleme Dinamiği: Beşinci Genişleme Süreci içinde Avusturya yer almaz. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Bir para birliğinin optimum para alanı niteliği taşıması bazı koşulların varlığı-na bağlıdır. Esasen bu koşullar para birliği ülkelerinin sahip olduğu özelliklerdir. Mundell, McKinnon ve Kenen’e göre, bir para birliğinin optimum para alanı nite-liği taşıyabilmesi için para birliği ülkelerinin;

Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki, Ankara Anlaşması’na dayanan ortaklık ilişkisinin yeni tam üye olan ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesini sağlayan belgeye Ek Protokol adı veriler. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.