ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II

Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) içinde belirginleşen muhalefet, kendini 1945 yılı bütçe görüşmeleri ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanun tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’deki
tartışmalarında gösterdi. 14 Mayıs 1945’te TBMM’de çiftçiye toprak dağıtılması ve çiftçi ocaklarının kurulmasıyla ilgili hazırlanan Çiftçiyi Topraklandırma Kanun tasarısı görüşmelerinde başta Adnan Menderes olmak üzere muhalefet belirginleşmeye başladı. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

24 Mart 1950’de TBMM’de seçimlerin yenilenmesine yönelik olarak verilen önerge kabul edilmiş, Partiler seçim kampanyalarına başlamıştır. CHP'li Günaltay Hükûmeti seçime hazırlık sürecinde ekonomi alanında Toprak Mahsulleri Vergisi, Varlık Vergisi ve İhracat Vergisi’ni kaldırmış, Toprak Reformu Yasası’nda da değişiklikler yapmıştır. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

DP, seçim vaatlerini tek tek yerine getirirken, Başbakan Menderes’in bakanlıkların bünyesindeki işlere müdahale etmesi, parti içinde anlaşmazlıklara neden olmuştu. Bu çerçevede Tarım Bakanı Nihat Eğriboz ile Başbakan Adnan Menderes arasında da gerginlik yaşanmıştı. Şöyle ki 1951 yılının şubat ayında Başbakan Adnan Menderes traktör satışlarını desteklemek için traktör üzerinden alınan bazı vergilerin kaldırılmasını istedi. Fakat Eğriboz, devletin bu yükü kaldıramayacağını gerekçe göstererek bu öneriyi kabul etmedi. Bunun üzerine Menderes, Tarım Bakanı’ndan görevden çekilmesini istedi. Tarım Bakanı Nihat Eğriboz'un  istifa etmemesi üzerine Menderes Başbakanlıktan çekildi. aynı gün Bayar tarafından yeniden atanınca ikinci hükümetini kurdu.

II. Menderes Hükümeti göreve başladıktan hemen sonra 4 Mayıs 1951’de “Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun” tasarısı hazırlanarak TBMM’ye sunuldu. Başbakan Menderes’in çabaları ile tasarı, 25 Temmuz 1951 tarihinde milletvekillerinin 232 kabul oyuyla yasalaştı. Bu kanunun kabul edilmesindeki en önemli neden, 27 Şubat 1951 günü Kırşehir’deki Atatürk büstünün, Ticaniler adı verilen bir grup tarafından parçalanmasıydı. Bu eylemi kısa süre içinde yenileri izledi ve ülkenin çeşitli bölgelerinde 20 kadar Atatürk büst ve heykeli tahrip edildi. Bu kaygılar, DP yöneticilerini Atatürk’ün resim, büst, heykellerini ve Atatürk hakkındaki eserleri kanun yoluyla korumaya yöneltmişti.

CHP Genel Başkanı İnönü, mitinglerdeki seçim konuşmalarını laiklik ve inkılaplardan verilen tavizler, Petrol Kanunu, DP ve Menderes’in partizanlığı, yabancı sermayenin Türkiye’ye gelmesinden duydukları rahatsızlık üzerine yoğunlaştırdı. Başbakan Menderes ise, kendi dönemlerinde yapılan iktisadi atılımlardan, halkın hayatının nasıl değiştiğinden, refah seviyesinin nasıl yükseltildiğinden, 1946 seçimlerinde yapılan hilelerden seçim konuşmalarında bahsetti. Ayrıca İnönü’yü hedef alarak CHP’nin kendilerine yönelttikleri eleştirilere sert şekilde cevap verdi. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Başbakan Menderes, 6/7 Eylül olayları sonrasında altı aylık sıkıyönetim nedeni ile il genel meclisi ve belediye seçimlerinin ertelenmeyeceğini duyurmuştu. 25 Eylül 1955’teki il genel meclisi seçimlerini ve 13 Kasım 1955’te de yapılacak belediye seçimlerini Cumhuryiet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Millet Partisi boykot etti. 806 belediyenin 597’sini DP, 15’ini TKP ve 193’ünü de bağımsız adaylar kazandı. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

1957 yılında farklı grup ve alt rütbeli subayların oldukça gergin bir seyir almış olan partiler arası çekişme ile yakından ilgilendiğini gösteren Dokuz Subay Olayı olarak adlandırılan bir gelişme yaşanmıştı. Bu yıl, Türk basınında sık sık emekli olan generallerin CHP’ye katıldıklarına ilişkin haberler yer almaya başlamıştı. öyle ki 1957 yılı genel seçimleri öncesi askerî bir müdahaleden bahsedilmeye başlanmıştı. Millî Savunma Bakanlığı Temsil Bürosu Başkanlığında görev yapan Binbaşı Samet Kuşçu ile 15. Kolordu Kurmay Başkanı Kurmay Albay İlhami Barut 19 Aralık 1957’de askerî müdahale konusunda görüştü. Yapılan görüşmede Albay İlhami Barut, seçim öncesinde müdahale etmeyi planladıklarını fakat gerçekleştiremediklerini belirterek çalışmalarına devam ettiklerini söyledi. Ayrıca Barut, görüşmede birlikte hareket etmeyi de teklif etti. Fakat Binbaşı Samet Kuşçu, arkadaşlarının bazılarının ordu içinde iktidar karşıtı hareketleri izlemek amacıyla Başbakanlıkta kurulan “Menderes’e bağlı sadık subaylar örgütü”ne üye olduğunu düşündüğü için yapılması planlanan askerî müdahaleyi, 23 Aralık 1957’de DP İstanbul Milletvekili Mithat Perin’e anlattı. Yapılan ihbar üzerine 26 Aralık 1957’de dokuz subay tutuklandı. Korgeneral Cemal Tural’ın başkanlığında
25 Kasım 1958’de başlayan yargılama sonucunda, Kuşçu, haricindeki diğer subaylar serbest bırakılmış, Binbaşı Samet Kuşçu da “iftira ve isyana teşvik” suçlamasıyla iki yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Yaşananlar ile ilgili Celal Bayar ile Adnan Menderes farklı yaklaşımlar sergiledi. Celal Bayar, geniş bir soruşturmanın yapılmasını ve tüm komplocu subayların tespit edilmesini isterken; Menderes, ordu ile bir sorun yaratmamak için bu talebe soğuk bakmış ve bu nedenle de mesele kısa süre içinde kapanmıştı. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

15 Mayıs 195l’de ABD, müttefiklerine, Türkiye ve Yunanistan’ın NATO’ya alınmasını önerdi. Türkiye’nin; Sovyetler Birliği’ne coğrafi yakınlığı, Türkiye’deki deniz ve hava üslerinin Batı’nın hizmetine tahsis edilme isteği, Türkiye’nin Ortadoğu petrollerinin
kilidi olarak görülmesi ve ABD’nin Ortadoğu devletleri ile olan ilişkilerinde Türkiye’nin iyi bir kanal oluşturacağı düşüncesi, bu önerinin ana nedeniydi. Türkiye ABD bu önerileri yaptığında çoktan Kore'ye asker göndermişti. Bununla birlikte Türk birliklerinin Kore Savaşı’nda gösterdiği askerî başarılar ve Kunuri Muharebesi’nde Amerikan birliklerini imha edilmekten kurtarması,
Amerikan kamuoyunda Türkiye’nin Sovyet tehdidi karşısında yalnız bırakılmaması gerektiği yönündeki görüşün taraftar bulması ve en önemlisi de ABD’li hava uzmanlarının Türkiye’nin ittifaka alınması yönünde görüş bildirmesi bu öneride etkili olmuştu. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

İngiltere Dışişleri Bakanı olan Anthony Eden, Kıbrıs konusunu görüşmek üzere Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin bir araya gelmesi gerektiği konusunda çalışmalara başladı. İngiltere, bu yaklaşımı ile Türkiye’yi Kıbrıs konusunda taraf olarak kabul ettiğini de tüm dünyaya duyururken  29 Ağustos 1955’de Londra’da Kıbrıs konusunu görüşmek üzere Türkiye Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, İngiltere Dışişleri Bakanı Harold Macmillian ve Yunanistan Dışişleri Bakanı Stefanos Stefanopulos bir araya geldiler. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

1954-57 dönemi DP Hükümeti için özellikle iktisadi açıdan sıkıntılarla başladı. Tarıma ve dış ticarete ağırlık veren iktisadi kalkınma stratejisi, dış koşulların etkisi ile değişmek zorunda kaldı. Kötü hava şartları tarım üretimini olumsuz etkiledi ve ürün miktarında düşüş gerçekleşti. Bu düşüş, ihracat imkânlarını daralttı ve bu daralma ithalatında kısıtlanmasını beraberinde getirdi. Mahsulün azalması dış ticaret dengesini bozdu ve ülkede döviz sıkıntısı çekilmeye başlandı. Amerika’dan kredi istenmiş, fakat verilen az miktardaki hibe ile yetinilmek zorunda kalınmıştı. Bu durum fiyat artışları ve buna bağlı olarak beraberinde yüksek
enflasyonu getirdi. Ayrıca tarımdaki üretim düşüşü iç talebe de cevap veremedi ve Türkiye ihtiyacı olan birçok maddeyi ithal eder duruma geldi. Bu durum karşısında DP Hükümeti sert tedbirler aldı. 1955 yılının Temmuz ayından itibaren aldığı sert tedbirlerle istifçiliği ve karaborsacılığı önlemeye çalıştı. Fakat piyasada istikrarı sağlama konusunda başarılı olamadı. Bu nedenle 25 Haziran 1956’da “Millî Koruma Kanunu” uygulanmaya başlandı. Yasaya uymayanları daha etkin bir şekilde cezalandırmak içinde “Millî Koruma Mahkemeleri” kuruldu. Yabancı sermaye yatırımlarının beklenenin altında gerçekleşmesi, dış borç sağlamada ve var olan dış borç ödemelerinde karşılaşılan güçlükler, 1954 yılından itibaren iktisadi alanda yaşanan plansızlık, DP hükümetini zor durumda bıraktı. Çifçiye yönelik destekleme alımları yapılarak geniş kredi olanakları sağlanması ise 1954 öncesinde gerçekleşmişti. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Dörtlü Takrir’e imza atan ve CHP’den ayrılan dört milletvekili 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdu(Timur, 2003; Eroğul, 2003). Doğru yanıt c seçeneğidir.

1950 seçimlerinden sonra, 22 Mayıs 1950’de açılan TBMM’nin IX. Toplantısına, en yaşlı üye sıfatıyla Hüseyin Cahit Yalçın başkanlık etti. Aynı gün Celal Bayar, Cumhurbaşkanı, Refik Koraltan da Meclis Başkanı seçildi. Doğru yanıt d seçeneğidir.

Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti’nin 1950-1960 yılları arasında iktidarda kaldığı dönem, “Menderes Dönemi” olarak da adlandırılmaktadır. Bunun nedeni de Adnan Menderes’in beş hükümet kurması ve bu on yıllık dönemde kesintisiz
olarak Başbakanlık görevinde bulunmasıdır. Doğru yanıt b seçeneğidir.

1950’de DP iktidarı ile birlikte Enstitülerin kapanma süreci hızlanmıştır. 27 Ocak 1954’te 6234 sayılı kanunla Köy Enstitüleri, ilköğretmen okulları ile birleştirildi.(Yiğit, 1992 ; Göktürk Çetinkaya, 2019).

Soğuk Savaş: II. Dünya Savaşı sonrasında ABD ile SSCB arasındaki yaşanan ve kendisini askeri eylemlerden çok ekonomik baskı, propaganda ve silahlanma yarışıyla gösteren, 1946’da başlayan ve 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılışı sonrası 1991’de SSCB’nin dağılması ile sonlanan döneme verilen isimdir (Oran, 2002). Doğru yanıt a seçeneğidir. Soru cümlesindeki tüm maddeler doğrudur. Doğru yanıt e seçeneğidir.

Türkiye’nin NATO’ya girişini öngören anlaşma hakkındaki yasa tasarısı 18 Şubat 1952’de TBMM’ye sunuldu. Doğru yanıt c seçeneğidir.

Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT)’nin amaçları arasında, Kıbrıs Türklerinin can ve mal güvenliğini sağlamak, Enosis’e ve bu hedef doğrultusunda gerçekleştirilen terör eylemlerine karşı durmak, Türklere yapılacak saldırıları geri püskürtmek, Türk toplumunun birliğini ve bütünlüğünü sağlamak, Rumlara ve İngilizlere karşı
Kıbrıs Türklerinin haklarını savunmak, Türkiye ile sıcak ilişkileri ve Türk halkının anavatana bağlılığını sürdürmek vardı.

Soru metninde yer alan tüm maddeler doğrudur. Doğru yanıt e seçeneğidir.

İngiltere, Ada üzerindeki egemenlik haklarını, Zürih ve Londra Antlaşmaları ile Kıbrıs’ta yaşayan Türk ve Rum halkın ortak egemenliği ve yönetimi temeli üzerine 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’ne devretti. Doğru yanıt b seçeneğidir.

Türkiye ve Irak, 24 Şubat 1955’te “Bağdat Paktı” olarak bilinen “Karşılıklı İşbirliği Antlaşması” nı imzaladı. Doğru yanıt d seçeneğidir.

1950- 1954 dönemi DP’nin iktisadi alanda gerçekleştirdiği başarılar nedeniyle “altın yıllar” olarak adlandırıldı.

Doğru yanıt b seçeneğidir.