ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II - Deneme Sınavı - 8

Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) içinde belirginleşen muhalefet, kendini 1945 yılı bütçe görüşmeleri ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanun tasa­rısının Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’deki tartışmalarında gösterdi.

Dört­lü Takrir’e imza atan ve CHP’den ayrılan dört millet­vekili 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdu.

DP, 1946 seçimlerinden itibaren sürekli olarak adil seçimlerin yapılması, sandık güvenliğinin sağlanması konusunu her fırsatta dile getirerek kamuoyu oluşturmayı başardı. DP’nin bu yöndeki çalışmaları 16 Şubat 1950’de Seçim Kanunda bazı yeni maddelerin kabul edilmesi ile sonuçlandı.

24 Ocak kararları ile Türk ekonomisinde radikal düzenlemelere gidilmiş, dolar kuru 47 liradan 70 liraya çıkmış, Kamu İktisadi Teşekküllerine verilen devlet desteği kaldırılmış, dönemin IMF görevlisi Kemal Derviş’in hazırladığı bu kararlar ile Türkiye dışa dönük yani liberal bir ekonomiye dönüşmüştür. Bu dönüşüm ile ABD ile Savunma ve Ekonomik İşbirliği Antlaşması yapılmış, nükleer silahsızlanma ve Trans Avrupa otoyolu gibi projelere imza atılmıştır. 24 Ocak kararları, içe dönük ulusal ekonomiye dayalı Türkiye’yi rekabetçi, liberal ekonomiye entegre olmuş bir Türkiye’yi hazırlama amacını taşımıştır.

Doğru cevap a) şıkkıdır.

Yeni bir Anayasa yapmakla görevlendirilen Danışma Meclisi, 23 Kasım 1981 tarihinde bir Anayasa Komisyonu oluşturmuş ve anayasa yapım sürecini başlatmıştır. Komisyonun hazırlamış olduğu taslak metin 17 Temmuz 1982 tarihinde Danışma Meclisine sunulmuş ve burada yapılan görüşmeler sonucunda kabul edilen bu metin 18 Ekim 1982 tarihinde MGK üyelerince son şekli verilerek halk oylamasına sunulmuştur.

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Seçim sürecinde Kenan Evren’in Turgut Sunalp’e destek vermesi ancak asker kökenli Sunalp’ın halka yönelik bir siyasi propaganda izleyememesi ve partinin temel ilkelerini anlatamaması önemli sorun olmuştur. Kenan Evren’in yurt gezilerinde MDP’yi (Milliyetçi Demokrasi Partisi) işaret etmesi siyasi partinin bir vesayet partisi olacağı hissiyatını doğurmuş bunun üstüne Sunalp’ın meydanlarda sık sık beka vurgusu yapması bu algıyı güçlendirmiştir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

ANAP’ın iktidar olmasını ardından yerel seçim sürecine girilmiş bu süreçte seçimlerde ifade ve vicdan özgürlüğü ile uzlaşma temasını işleyen Başbakan Özal, 5 Ocak 1984 tarihinde seçim kanununda düzenlemeye giderek yerel seçimlere daha çok siyasi partinin katılabilmesinin önünü açmıştır. Bu seçimlerde liderleri yasaklı olup kapatılan siyasi partiler yeni adları ve başkanlarıyla yeniden siyasete girmiş Adalet Partisi yerine Hüsamettin Cindoruk liderliğinde Doğru Yol Partisi, Millî Selamet Partisi yerine Ahmet Tekdal liderliğinde Refah Partisi ve Kenan Evren’in bir önceki seçimlerde siyaset izni vermediği Erdal İnönü tarafından kurulan Sosyal Demokrat Halkçı Parti seçimlere katılabilmiştir. 1983 seçimlerine katılan diğer liderler ise siyasete son vermiş MDP liderliğine Ülkü Söylemez ve HP liderliğine Aydın Güven Gürkan olmuştur. Doğru cevap d) şıkkıdır.

1960’lı yıllardan itibaren bir kimlik hareketi olarak büyüyen, sol partilerin söylemlerinde yer bulan Kürt kimliği ve dili ile ilgili taleplere dayalı olarak silahlı örgüte dönüşen PKK’nın 1984 yılındaki Eruh saldırısını, 1980 sonrası askerî vesayet sürecinin etkisiyle, sıkıyönetim ve kolluk gücü tedbirleriyle halledilebilecek üç beş eşkıya kalkışması olarak görmüştür.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

Kenan Evren’in yedi yıllık Cumhurbaşkanlığı görevinin bitmesinin ardından 31 Ekim 1989 tarihinde Mecliste cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır. Meclise girebilmeyi başaran muhalefet partileri SHP ve DYP, Mart 1989’da yapılan yerel seçimlerde ANAP’ın oylarında azalma yaşanmasının Özal’ın cumhurbaşkanı seçilmesinde meşruiyet sorunu yaratacağını iddia ederek mecliste yapılan seçimlere katılmayarak seçimi boykot etmiş ayrıca boykotun yanı sıra seçimlerde de meşruiyet sorunu yaşanması amacıyla cumhurbaşkanlığı seçimine aday göstermemişlerdir. Özal bu durum üzerine ANAP Burdur Milletvekili Fethi Çelikbaş’ın da aday gösterilmesini sağlayarak iki adaylı rekabet ortamını sağlamıştır. Yapılan ilk iki tur oylamada iki aday da seçilmek için yeterli oyu alamamış 31 Ekimde yapılan üçüncü tur oylamada seçime katılan 285 milletvekilinin 263’ünün oyunu alan Özal Türkiye’nin 8. Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

Türkiye’nin bölgesel güç merkezi olması için çaba gösteren Özal’ın en önemli başarısı Karadeniz’e kıyısı olan ve Karadeniz havzasında bulunan ülkelerin bölgesel ekonomik işbirliğini hedefleyen Karadeniz Ekonomik İşbirliği’nin kurulmasıdır. 1990 yılından itibaren Özal’ın girişimleri ve ortaya attığı fikirle gelişen bu yapı 24 Haziran 1992 tarihinde İstanbul’da Çırağan Sarayı’nda yapılan zirve toplantısında Türkiye, Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Romanya, Moldova, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Yunanistan ve bir gün sonra Arnavutluk’un katılmasıyla somutlaşmıştır

Doğru cevap a) şıkkıdır.

1983-1987 yılları arası Başbakan olan Özal ile Türkiye’nin dünyaya entegre olduğu ve liberal ekonomiye geçiş dönemidir. Özal, ekonomik kalkınmayı başlatmak amacıyla, sabit kurdan esnek döviz kuru politikasına geçmiş, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasını kurmuş, vergi kaçakçılığının önüne geçebilmek amacıyla katma değer vergisini getirmiş, ithalat ve ihracatta serbestleşmeye gidilmiştir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

Sovyet blokunun yıkılma sürecine girmesi ile üye ülkeler topraklarında homojen toplum yaratma çabalarına girişmiş, bu bağlamda Bulgaristan vatandaşı olan Türkler yüzlerce yıldır yaşadıkları topraklardan göçe zorlandıkları gibi kalanlar kimliklerini değiştirmeye yani asimilasyona zorlanmıştır. Todor Jivkov yönetiminde Bulgaristan’ın göçe zorlanmasıyla Türk sınırına dayanan nüfus 300 bin kişiye ulaşmış göç uluslararası sorun hâline gelmiştir. Göçe zorlamanın yanı sıra isim ve din değiştirmeye zorlanması üzerine Cumhurbaşkanı Kenan Evren Bulgar Hükûmetini uyarmıştır. Turgut Özal’ın Başbakan olmasıyla konuyu diplomatik yollardan çözmek istemiş konuyu Avrupa Konseyi, İslam Konferansı Örgütü, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Helsinki izleme Komitesi ve Uluslararası Af Örgütü gibi üyesi olduğu bütün platformlarda gündeme getirmiştir. 1985 yılında Bulgaristan’a nota veren Türkiye sorunun bir göç anlaşmasıyla çözülmesini istemiştir. 1986 yılından itibaren Bulgar Hükûmeti göçe zorlananları geri kabul etmiş ise de Naim Süleymanoğlu’nun Türkiye’ye kaçması konuyu daha da gündemde tutmuştur

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Özal, ilerleyen yıllarda çok eleştiri alacağı Kürt meselesine yaklaşımını ekonomik kalkınma hamleleri ve güvenlik düzenlemeleriyle çözebileceğine inanmıştır. Bu sebeple köy koruculuğu sistemini getirmiş bu güvenlik uygulamaları 10 Temmuz 1987 yılında 11 ili kapsayan Olağanüstü Hâl Bölge Valiliğinin kuruluşuna kadar uzanmıştır. Başbakanlığı dönemindeki ekonomik yatırımların öncelikli olduğu siyasi politika ve askerî önlemlerin bölgede daha sıkı uygulanması PKK’nın bölgede halk üzerindeki etkisinin güçlenmesine sebep olmuştur.

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Özal, hem Türkiye’nin bölgesel güç hâline gelebilmesi hem de Türkistan coğrafyasındaki kardeş ülkelerin dünya ekonomisine uyum sağlamasında önderlik yapabilmesi için başlattığı ikili görüşmeler sonucunda Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı kurulmuştur. Özal, Türkistan coğrafyasında etkili bir Türkiye’nin bölgesinde de güçlü olacağına dair politikaları etkisini göstermiş başlayan görüşmeler sonucunda bugün atılan adımlar sonuç vermiştir.

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Mart 1980’de süresi dolan Fahrettin Korutürk’ün yerine siyasi partiler uzlaşma içinde bir aday gösterememiştir. 25 Mart’ta Mardin bağımsız milletvekili Nurettin Yılmaz, Adalet Partisi’nden Sadettin Bilgiç ve Cumhuriyet Halk Partisi’nden Muhsin Batur’un aday olduğu seçim sürecinde hiçbir aday çoğunluğu sağlayamadığı için cumhurbaşkanlığına İhsan Sabri Çağlayangil vekâlet etmiştir

12 Eylül Askerî Darbesi’ne sebep olan olayların bir diğeri de faili meçhul cinayetler olmuştur.

Sağ sol çatışmaları bölgeden bölgeye, ideolojik, dinî ve etnik olmak üzere, içeriği değişmiş ise de ülkenin bölünmesinin zeminini oluşturmaya başlamıştır.

Sivil bürokrasi ve siyaset tarihi süreçte ordunun siyasete müdahale eğilimini vurgularken, TSK komuta kademesi de sivil bürokrasinin yetersizlikleri ve siyasi partilerin aralarında uzlaşamamaları nedeniyle demokrasiyi yozlaştırdıklarını öne sürmüş 12 Eylül sürecinde asıl sorumluluğun bu gruba ait olduğunu ifade etmiştir. 

Bankaların aralarında anlaşmalar yaparak faizleri bir seviyede tutma çabaları yanında Banker Kastelli olayında olduğu gibi bankerlerin toplumun önemli bir kesiminin mevduatını iflas ile batırdığı görülmüştür. Bu ekonomik krizlerin yansıması da fabrikalarda grevler ile kendisini göstermiş işsizliğin getirdiği tepki hükûmete karşı sokak eylemlerini de arttırmıştır.

Tüm şıklar doğrudur.

Kenan Evren başkanlığındaki Millî Güvenlik Konseyi üyeleri; Karar Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer. 

Darbe yönetici kadrosu TBMM’de yemin ederek meclisin onayını almışlar ancak siyasete müdahale edilmeyeceği düşüncesinin oluşması için emekli Amiral Bülent Ulusu’nun hükûmet kurması sağlanarak meclisten güvenoyu alınmıştır.

1981 yılında Sermaye Piyasası Kurulu’nu kurmuş Kamu İktisadi teşekküllerinin, üretim ve pazarlama stratejisi üzerinden rekabetçi bir ekonomi yaratılmasına katkı yapabilmeleri için, üzerindeki Fiyat Kontrol Komisyonu’nu kaldırmıştır.

Yeni bir Anayasa yapmakla görevlendirilen Danışma Meclisi, 23 Kasım 1981 tarihinde bir Anayasa Komisyonu oluşturmuş ve anayasa yapım sürecini başlatmıştır. Komisyonun hazırlamış olduğu taslak metin 17 Temmuz 1982 tarihinde Danışma Meclisine sunulmuş ve burada yapılan görüşmeler sonucunda kabul edilen bu metin 18 Ekim 1982 tarihinde MGK üyelerince son şekli verilerek halk oylamasına sunulmuştur. 1982 tarih ve 2709 sayılı Kanun,  7 Kasım 1982 tarihinde yapılan halk oylamasında %91,3 evet oranı ile kabul edilmiştir.

Tüzükte milliyetçilik ve muhafazakârlık anlayışının millî ve manevi değerlere bağlılığa dayalı olduğu, bireylerin ve toplumun mutluluğunun sosyal adalet ve demokrasi ile fırsat eşitliği ve özel teşebbüs geliştirilmesinin de liberalizm ile tanımlanmıştır. 

Özel teşebbüsün geliştirilmesi de sosyalizm ile tanımlanmıştır yanlıştır. Liberalizm ile tanımlanmıştır olacaktır.