ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II - Deneme Sınavı - 4

21 temmuz 1946

"Türk inkılap hareketlerine girişilmesi" üç aşamada gerçekleştirilen Türk İnkılabının, ikinci aşamasında yapılanlardan biri değildir.

Atatürk, Türk İnkılabını üç aşamada gerçekleştirmiştir. Birinci aşamada;1919-1922 yılları arasında yaşanan Türk Kurtuluş Savaşı sonucunda tam bağımsızlık kazanılmış ve Misak-ı Millî sınırları içerisinde yeni bir Türk Devleti kurma yolunda önemli bir adım atılmıştır. İkinci aşamada; Anadolu’yu işgalden kurtaran TBMM karşısında işlevi ve gücü kalmayan Osmanlı saltanatı kaldırılarak monarşiye son verilmiştir. Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla Türk devletinin siyasi ve iktisadi bağımsızlığı emperyalist devletler tarafından resmen tanınmıştır. Cumhuriyet’in ilanıyla demokratik bir devlet kurulmuştur. Son aşamada ise yeni kurulan devletin devamlılığını sağlayacak inkılap hareketlerine girişilmiştir.

1924 Anayasası’nda 10 Nisan 1928’de yapılan değişiklik “Devletin dini İslam’dır” maddesinin çıkarılmasıdır.

1924 Anayasası’nda kuvvetler birliği ilkesinin benimsenmesine devam edilmiş, yargının bağımsız mahkemeler tarafından kullanılacağı kabul edilmiştir. Devletin bir Cumhuriyet, egemenliğin de kayıtsız, şartsız ulusa ait olduğu belirtilmiştir. Anayasada devletin resmî dilinin Türkçe, dininin de İslam olduğuna yer verilmiştir. Ancak laik devlet ve toplum düzenini kurmaya yönelik Halifelik kaldırılıp Şeriye ve Evkaf Vekâlet’ine son verilirken devletin dininin anayasada belirtilmesi bir çelişki yaratmıştır. Anayasada 10 Nisan 1928’de bir değişiklik yapılarak “devletin dini İslam’dır” maddesi çıkarılmış ve Anayasaya laik bir nitelik kazandırılmıştır. 5 Şubat 1937 tarihinde ise altı ilke anayasaya dâhil edilerek devletin temel nitelikleri haline getirilmiştir. Böylece anayasanın ikinci maddesi “Türkiye Devleti, cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılapçıdır” olarak değiştirilmiştir.

"Kadınlara siyasal haklar tanıması" Türk Medeni Kanunu hazırlanırken İsviçre Medeni Kanunu'nun örnek alınmasının nedenlerinden biri değildir. İsviçre Medeni Kanunu’nun seçilmesinde demokratik, laik, anlaşılması kolay ve sosyal içerikli olmasının yanında, Avrupa’da en son düzenlenen medeni kanun olması etkili olmuştur.

"1930’da kabul edilen Yeni Belediye Kanunu’nda, seçme ve seçilme şartı olarak “Türk olmak” maddesine yer verilmesi" Türk kadınının siyasal hayata girişinde bir başlangıç noktası olmuştur. Bu gelişmenin ardından, 1930 yılı belediye seçimlerinde ilk defa kadınlar seçme ve seçilme haklarını kullanmışlardır. Kadınların belediye meclisi üyeliği seçimlerine katılımının sağlanmasından sonra 26 Ekim 1933’te, Köy Kanunu’nda yapılan değişiklikle Türk
kadınlarına muhtarlığa ve köy ihtiyar heyetlerine seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Son olarak da sıra kadınlara milletvekili seçme seçilme hakkının tanınmasına gelmiştir. TBMM’nin 5 Aralık 1934 tarihli oturumunda anayasada yapılan değişiklikle 30 yaşını bitiren kadınlara milletvekili olma ve 22 yaşını bitiren kadınlara da seçme  hakkı tanınmıştır.

Türkiye’de eğitimin belli esaslara göre düzenlenmesi amacıyla 2 Mart 1926’da Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun kabul edilmiştir. Bu kanun Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun tamamlayıcısı olmuştur. Devletin izni olmadan hiçbir okulun açılamayacağı ve okullarda hangi derslerin ne şekilde okutulacağı karar altına alınmıştır.

Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri B seçeneği olan "Ulus Okulları" doğru olarak tamamlar. 

1 Ocak 1929'da açılan Millet Mektepleri, 1936 yılından sonra da Ulus Okulları adıyla 1950 yılına kadar halkın eğitimi için faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.

Son dönem Osmanlı Devleti üzerinde, Duyun-u Umumiye İdaresi'nden sonra mali denetim sağlayan ikinci büyük kurum Osmanlı Bankası'dır. 

Osmanlı Bankası “Bank-ı Osmani” adıyla 1856 yılında İngiliz sermayesi ile merkezi Londra’da olmak üzere İstanbul’da kurulmuştur. Başlangıçta ticari bir banka olarak faaliyete geçen Osmanlı Bankası, 1863 yılında Fransızların da ortak olmasıyla bir devlet bankası statüsünde hizmet vermiştir. Osmanlı Bankası I. Dünya Savaşı’na kadar âdeta Osmanlı devletinin para politikasında tek başına söz sahibi olmuştur. Bankanın etkinliğine son vermek ve para politikasına egemen olmak için milli iktisat politikası izleyen İttihat ve Terakki döneminde İtibar-ı Millî Bankası kurulmuştur. Ancak I. Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı Bankası yine eski etkinliğine kavuşmuş hatta Cumhuriyet döneminde de para basma yetkisini Merkez Bankası’nın kuruluşuna kadar elinde tutmuştur.

Mustafa Kemal Atatürk, babasının da desteğiyle Şemsi Efendi İlkokulunda eğitimine devam etmiştir.

Ömer Naci, Mustafa Kemal’in hitabet ve edebiyat sevgisinin gelişmesinde etkin rol oynamıştır

Mustafa Kemal 1905-1907 yılları arasında görevli bulunduğu Şam’da “Vatan ve Hürriyet” adlı gizli bir siyasi cemiyet kurmuştur.

Mustafa Kemal, Arıburnu cephesinde gösterdiği üstün başarılarından dolayı 1 Haziran 1915’te Albaylığa terfi etmiştir.

Samsun’da kısa bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra 25 Mayıs 1919’da Havza’ya geçen Mustafa Kemal Paşa, burada şehrin ileri gelenleri ile bir toplantı yaparak, ülkenin durumunu görüşmüştür. Bağımsızlığın Anadolu’da verilecek mücadele ile mümkün olacağı düşüncesini taşıyarak İstanbul’dan ayrılan Mustafa Kemal Paşa’nın Türk halkına ilk seslenişi, 28 Mayıs 1919 tarihinde Havza Genelgesi (Bildirisi) ile gerçekleşmiştir. Cevap E'dir.

Mustafa Kemal Paşa, 8 Haziran 1919’da Osmanlı Hükûmeti tarafından İstanbul’a geri çağrılmasına rağmen bu emre uymayarak, Albay Refet (Bele) Bey ile birlikte Amasya’ya geçmiştir. Burada Ali Fuat Paşa ve Rauf Bey ile buluşan Mustafa Kemal Paşa, Erzurum’daki Kâzım Paşa ve Konya’daki Mersinli Cemal Paşa ile de haberleşerek, 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi’nin yayımlanmasını sağlamıştır. Bu genelgede; yurdun bütünlüğünün, milletin istiklalinin tehlikede olduğuna dikkat çekilerek ve çözüm olarak “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” ifadesine yer verilmiştir. Bir ihtilal beyannamesi niteliğinde olan Amasya Genelgesi; millî egemenliğe ve millî bağımsızlığa yer vererek, vatanın bir bütün olarak kurtuluşunu savunması açısından önem arz etmektedir. Cevap A şıkkıdır.

23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplanan Erzurum Kongresi’nde; vatanın bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı, manda ve himayenin kabul edilemeyeceği, azınlıklara ayrıcalıklar verilemeyeceği yönünde kararlar alınmıştır. Ayrıca bahse konu Kongrede alınan kararla oluşturulan 9 kişilik Heyet-i Temsiliye (Temsil Kurulu)‘nin başkanlığına Mustafa Kemal Paşa getirilmiştir. Askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal Paşa’ya sivil önderlik yolunu da açan bu Kongre, Doğu Anadolu’daki örgütlenme açısından önemli bir dönüm noktası olarak tarihe geçmiştir. Cevap B seçeneğidir.

... Türk Ordusu, 22 gün boyunca Yunanlılara karşı büyük bir mücadele vermiş ve Sakarya Muharebesi, Türk Ordusu’nun zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu muharebede Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Batı cephesi kuvvetlerine tarihe geçen şu emrini vermiştir: “Hatt-ı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” Sakarya Meydan Muharebesini başarıyla yöneten ve Yunan askerini geri çekilmeye mecbur eden Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya 19 Eylül 1921 tarihinde TBMM tarafından Müşir (Mareşal) rütbesi ve Gazilik unvanı verilmiştir. Cevap C şıkkıdır.

Şer’iye Mahkemeleri 1924 yılında kaldırılmıştır.

Anayasadan “devletin dini İslam’dır” maddesinin çıkarılarak anayasaya laik bir nitelik kazandırılması 1928 yılında gerçekleşmiştir.

"Türk Medeniyet Tarihi" adlı eser Ziya Gökalp'e aittir. Doğru cevap D şıkkında verilmiştir.

Türkiye'de kadınların siyasi hayata girmesinde ilk aşama olarak kabul edilen Yeni Belediye Kanunu 1930 yılında kabul edilmiştir.