ARKEOLOJİK ALAN YÖNETİMİ

Taşınmaz kültür varlıkları, insanoğlunun tarih boyunca yarattığı ve yok edildiğinde geri dönüşü mümkün olmayan ortak değerler bütünüdür. UNESCO Dünya Miras Merkezi’nin taşınmaz kültür varlıkları ile Dünya Miras Listesi’nde yer almak için başvuran ülkelerden “alan yönetim planı” hazırlamalarını istemesi, kültürel ve doğal nitelikli tüm koruma alanlarında bilimsel koruma yaklaşımlarının esas alındığı bir yönetim anlayışının gerekli görülmesinden kaynaklanmaktadır.

Alan yönetim planının hazırlık sürecinin başlangıç aşamasında, planlama sürecine liderlik edecek, çalışmaları yönetecek alanın niteliği ve ihtiyaçlarıyla ilgili meslek gruplarından oluşturulan planlama ekibinin belirlenmesi, alan başkanının atanması ve bu ekibin devamlılığın sağlanması planın başarısı açısından çok önemlidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın anılan yönetmeliğinin 10. maddesinde, “Yönetim planlarının yetkili idarece hazırlanması veya hazırlattırılması hallerinde
uzman bir danışman sorumluluğunda plan hazırlama ekibi kurulur.

Arkeolojik alanların yönetimine ilişkin hazırlanacak bir planın başarılı olabilmesi için, alanla ilgili tüm ilgi gruplarının ortak ve paydaşların planlama sürecine başından itibaren dahil edilerek, önerilerin geliştirilmesi çalışmalarına aktif olarak katılımları gerekmektedir. Paydaşlar, sonuç önerilerini benimsemedikleri, ikna olmadıkları takdirde plan uygulanamayacaktır.

Arkeolojik alana yönelik hazırlanan yönetim planının başarılı ve uygulanabilir olması ve istenilen hedefe varılabilmesi için hazırlık sürecinde paydaş analizi yapılarak, paydaşların yönetim planı hazırlık sürecinde fikirlerinin alınması ve kararların birlikte oluşturulması, planın uygulanabilirliği ve başarısı açısından büyük önem taşımaktadır.

Arkeolojik alanın verilerinin toplanmasından sonra gerekli değerlendirmeler yapılarak, alanın kültürel önemi belirlenmelidir. Alan neden koruma altına alınmıştır? Alanın önemli olmasına katkı veren değerler nelerdir?
Yönetim planının öncelikli hedefi, arkeolojik alanın kültürel önemini korumak olup, bilimsel bir ortamda uzmanlarla görüşmeler, tartışmalar yapılarak arkeolojik alanın kültürel öneminin tanımlanması gerekmektedir.

Alanın gelecekteki vizyonu, planlama ekibi ile uzmanlardan oluşan bir çalışma grubunca belirlenerek alan için hedefler netleştirilmelidir. Yönetim politikaları eylem planının da temelini oluşturmakta olup, eylem planı kısa, orta ve uzun erimli olarak tariflenebilir

Yönetim planı uygulanmadığı takdirde, planın hazırlanmış olmasının bir önemi yoktur. Yönetim planının yetkili makamlarca onaylanmasının ardından, eylemler planda önerildiği üzere kısa, orta ve uzun dönemde uygulanmalıdır.

Arkeolojik alanlarda yönetim planlaması, alanın niteliğine, yer aldıkları ülkelerin yasal, yönetsel ve kurumsal yapılarına göre farklılaşabilir. Korunması gerekli sit alanı niteliği taşıyan bu alanların yönetim ihtiyaçlarını karşılamak için geçerli, evrensel bir model yoktur.

Arkeolojik alanın gelecekte yönetimine ve korunmasına katkı sağlayabilecek
bütün etkenlerin bu aşamada incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda yapılan SWOT (Strenghts - Weaknesses - Opportunities - Threats /
Güçlü - Zayıf - Fırsatlar - Tehditler) analizleri ile alanın güçlü ve zayıf yönleri ile
arkeolojik alan için tehditler ve değişim fırsatları belirlenmektedir.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanan web sayfasında yer alan ve 27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” incelenerek, arkeolojik, kentsel, doğal sit vb. birbirinden farklı niteliğe sahip alanlarda planlama yetkisinin hangi kurumlarda olduğu, planlama süreci, yönetim birimleri gibi konularda bilgi sahibi olunabilir.

Dünya Miras Listesi

Arkeolojik ve kentsel sit alanları

Paydaşlar

1, 2, 3

I, II, III

Arkeolojik Alan Yönetimi planlanırken yerel halkın paydaşlar arasında olması onları bu sürece dahil ederek sorunun değil, çözümün bir parçası olmalarını sağlamaya hizmet edecektir.

I. Aşama

Yönetim değerlendirmesi

Revizyon

Kültür ve Turizm Bakanlığı