ARKEOLOJİK ALAN YÖNETİMİ

19. yüzyılda batılı gezgin ve bilim adamlarının yapmış olduğu arkeolojik gezi ve yüzey araştırmaları ile Anadolu’da ilk arkeolojik çalışmalar Avrupalılar tarafından yapılmaya başlanmıştır. Osmanlılarda ilk kültürel miras çalışmaları ve arkeolojik araştırmalar aydınlanma sürecinde Osman Hamdi Bey ile başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğindedir.

1933 yılından itibaren “Antikite ve Müzeler Müdürü” Hamit Zübeyir Koşay Cumhuriyet Dönemi Türk arkeolojisinin ilk kazılarını gerçekleştirir. Doğru cevap B'dir.

Tarihçi Herodotos Ege dünyasında ilk sikkenin MÖ 7. yüzyılın son yarısında Lydialılar tarafından darp edildiğini söyler. Lydia’nın başkenti Sardes’te yapılan kazılarda ele geçen elektron (beyaz altın) sikkeler bu anlatımı doğrulamaktadır. Doğru seçenek C'dir.

Arkeolojik alanlar Uluslararası Kurumlar tarafından da korumaya çalışılmaktadır. Bunların bazılarına Türkiye de katılmıştır. 1904 yılında Madrid’de yapılan Uluslararası Mimarlık Kongresi’nde bu konu maddeler hâlinde ele alınır. Daha sonra 1931 yılında Atina Konferansı’nda konular daha ayrıntılı bir biçimde ele alınır. Daha sonra aynı yıl İtalya’da yapılan ve “Carta Del Restauro” yani anıtları koruma tüzüğünün kabul edildiği toplantı yapılır. Bunun ardından 1933’te Atina Antlaşması yapılmış ve arkeolojik alanlarla anıtsal yapıların korunması gerekir düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır. Günümüzdeki koruma kararlarının temelini oluşturan Venedik Tüzüğü 1964 yılında kabul edilir. Doğru seçenek D'dir.

MÖ 547 yıllarında Kyros’un Sardis’i ele geçirmesi ile Anadolu’da başlayan Pers egemenliği, Büyük İskender’in 333 yılında Anadolu’ya girişine kadar, devam eder. Doğru seçenek E şıkkındadır.

Türkiye’de arkeolojik alanlar Arkeolojik Sit ve Kentsel sit olarak iki ayrı şekilde değerlendirilerek koruma ve kullanma koşulları belirlenmiştir. Arkeolojik Sit: İnsanlığın var oluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlardır. Doğru cevap A'dır.

1973 yılında çıkarılan 1710 sayılı Yasa, Cumhuriyet döneminin ortaya koyduğu ve korumacılığı ön plana çıkaran ilk yaptırım olarak tanımlanır. Doğru cevap B şıkkında verilmiştir.

22. 11. 1989’da Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi oluşturulmuştur. Doğru seçenek C'dir.

Doğu Anadolu’da, Van Gölü’nü çevreleyen dağlık bölgede Urartu ülkesi (MÖ 900- 850) yer alır. Urartu dili üzerine yapılan araştırmalar Hurri kökeninden geldiklerini ve Huri dilinin bir lehçesini konuştuklarını ortaya çıkarmıştır. MÖ 8. yüzyılın ortaları Urartuların en parlak dönemidir. Doğru seçenek D'dir.

Perslerin Anadolu’ya girişine kadar tarih sahnesinde kalan Phryglerin yerleşim yerleri Gordion, Beştepeler Dorylaion, daha sonra Phryg vadisinde yer alan Midaion, Yazılıkaya, Aslankaya, Göynüş Vadisi Arslantaş, Bahsayiş anıtı ve Kümbet köyü sınırları içinde yer alırlar. Cevap E'dir.

Osman Hamdi Bey, Nemrut Dağı, Lagina Hekate kutsal alanı ve Lübnan’ın Sayda liman kentinde Sidon Kral Mezarlığında ilk Türk kazılarını İmparatorluk adına yürütmeye başlamıştır. Sidon buluntularının zenginliği karşısında, Avrupa’da ki Londra British Museum, Viyana Kunsthistorisches Museum gibi yapılar örnek alınarak, Topkapı Sarayı Bahçesine İstanbul Arkeoloji Müzelerinin temelini oluşturan ana bina Müzei Humayun olarak inşa edilmiştir.

1933 yılından itibaren “Antikite ve Müzeler Müdürü” Hamit Zübeyir Koşay Cumhuriyet Dönemi Türk arkeolojisinin ilk kazılarını gerçekleştirir.

Arkeolojik kültürel mirasın başlangıcı için neolitik dönem büyük önem taşımaktadır. Bu süreçte ekonomik yapıda ve sosyal örgütlenmede ortaya çıkan ve büyük bir nüfus artışına neden olan gelişmeler yaşanmış, toplayıcılıktan yerleşik düzene geçişle başlayan ve adına “Neolitik Devrim” dediğimiz bir oluşum başlar. Neolitik devrimle birlikte kentsel devrimin, yani yaşam alanları ile birlikte yerleşim birimlerinin de oluşması, kültürel miras olarak nitelendirdiğimiz maddi kültür varlıklarının yaşama uygun bir biçimde üretiminin başlangıcını oluşturur. Neolitik dönemde Anadolu platosunda en önemli yerleşmelerin başında hiç şüphesiz bugün Konya ili sınırları içinde, ovada yer alan Çatalhöyük gelir

Bronz Çağı’nın son evresinde (MÖ 1500-1200) yaşanan önemli olayların başında Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1286 yılında Mısır Kralı II. Ramses’e karşı yaptığı Kadeş savaşı yer alır.

MÖ 1200 dolaylarında kuzeyden gelen barbarların Kıta Yunanistan’ı yakıp yıkmaları ve Anadolu kavimleri arasındaki kargaşa ile birlikte Geç Bronz Çağının bitimi ile adına “Karanlık Çağ” denilen ve aşağı yukarı 400 yıl sürdüğü düşünülen yeni bir dönem başlar. Troia Kalesi ve Hitit İmparatorluğunun Ege göçleri sırasında yaşadığı kaos sonunda içten çökmesi ve Balkan kavimlerinin istilası ile son bulması, Anadolu’da uygarlığın yeniden prehistorik düzeye düşmesi ile birlikte aynı zaman dilimi içinde (MÖ 1200-725) Kıta Yunanistan’da da yeni bir kültür başlar. Karanlık Çağ veya “Homer Çağı” olarak adlandırdığımız bu dönemde Anadolu’da yaşayan ve kendi içlerinde birer devletçik olan kültürlerin varlığı, özellikle MÖ 2. binin sonlarında olasılıkla Doğu Avrupa’dan Anadolu’ya geçen ve ilk yıllarında Mysia bölgesinde Bursa ve çevresinde tarih sahnesine Brigler adı altında çıkarlar.

1983 yılında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası kabul edilmiştir. Bu yasanın tümü değerlendirildiğinde, kendisinden beklenen ve Türkiye’nin çağdaş koruma dünyasında yerini almasını sağlayacak düzeyde olmadığı kolayca söylenebilir.

965 yılında Varşova’da kurulan ve hâlen merkezi Paris’te bulunan ICOMOS, Türkçe adıyla “Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi” [International Council on Monuments and Sites], doğal ve kültürel değerlerin korunmasında Unesco’nun baş danışmanı olan kuruluştur. Türkiye ICOMOS ulusal komitesi 22.4.1974 gün ve 7/8132 sayılı KHK ile Kültür Bakanlığına bağlı yarı resmî bir sivil toplum örgütüdür.

80’li yıllarda “Bacasız Sanayi” sloganı öne çıkmış ve turizm öne çıkarken kültür göz ardı edilmeye başlanmıştır. Turizm denizkum-güneş şekline dönüşünce Türkiye’de kıyı şeridinde bir betonlaşma ve kültürel değerlerinde yok olmaya başlamıştır.

Arkeolojik Sit: İnsanlığın var oluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlardır.

Kentsel sitler, mimari, mahalli, tarihsel, estetik ve sanat özelliği bulunan ve bir arada bulunmaları sebebiyle teker teker taşıdıkları kıymetten daha fazla kıymeti olan kültürel ve tabii çevre elemanlarının birlikte bulundukları alanlardır.