ARKEOLOJİK ALAN YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 6

Türkiye, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi”ni 14 Nisan 1982
tarihinde kabul ederek Taraf Devlet konumuna gelmiştir. Bu kapsamda ülkemizin,
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında, konuyla bağlantılı diğer kurumlar ve kuruluşların çabalarıyla
bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 11 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bu varlıklardan; sekizi kültürel, ikisi hem kültürel hem doğal miras olarak listeye alınmıştır. 1983 yılında başvuru yapıldıktan sonra 1985 yılında ilk olarak
İstanbul’un Tarihi Alanları, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) ile Göreme Milli
Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) listeye alınmıştır.

Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları (Bitlis)
Alahan Manastırı (Mersin)
Alanya (Antalya)
Aphrodisias Antik Kenti (Aydın)
Bursa ve Cumalıkızık Erken Osmanlı Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri (Bursa)
Diyarbakır Kalesi ve Surları (Diyarbakır)
Ephesos (İzmir)
Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri (Şanlıurfa)
İshakpaşa Sarayı (Ağrı)
Karain Mağarası (Antalya)
Konya Selçuklu Başkenti (Konya)
Lykia Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla)
Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (Mardin)
Perge Antik Kenti (Antalya)
Sagalassos Antik Kenti (Burdur)
Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı
St. Nicholas Kilisesi (Antalya)
St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Çevresi (Mersin)
Sümela Manastırı (Trabzon)
Beyşehir, Eşrefoğlu Camii (Konya)
Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay)
Bergama (İzmir)
Göbeklitepe Arkeolojik Alanı (Şanlıurfa)
Ani Tarihî Kenti (Kars)
Aizanoi Antik Kenti (Kütahya)
Beçin Orta Çağ Kenti (Muğla)
Birgi Tarihi Kenti (İzmir)
Gordion (Ankara)
Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir)
Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla)
Niğde’nin Tarihî Anıtları (Niğde)
Mamure Kalesi (Mersin)
Odunpazarı Tarihî Kent Merkezi (Eskişehir)
Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep)
Zeugma Arkeolojik Siti (Gaziantep),
Karma (kültürel-doğal) varlık olaraksa iki alan vardır:
Güllük Dağı-Termessos Millî Parkı (Antalya)
Kekova (Antalya)

olmayan Hierapolis-Pamukkale

Dünya Mirası Alanı olan arkeolojik sitlerde yapılacak bir yönetim planı “koruma ve bakım” ana stratejisi yanı sıra, arkeolojik araştırma ve kazı, restorasyon, çevre düzenleme, fiziksel altyapı, güvenlik, doğal çevre koruma ve yerleşim dokusunun korunması stratejilerini de içermelidir. Kültürel turizm ve yerel ekonomiyi geliştirici alt stratejiler de böyle bir planın hedefleri arasında olabilir.

“Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü” ya da kısaca UNESCO, Birleşmiş Milletler’in bir özel kurumu olarak, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, 1946 yılında kurulmuştur.

UNESCO’nun kuruluş yasası 1945 yılı Kasım ayında Londra’da kabul edilmişti.

Anıtlar: Tarih, sanat veya bilim açısından üstün nitelikli evrensel değer taşıyan
mimari eserler, anıtsal heykel ve duvar resimleri, arkeolojik nitelikte yapılar ve
ögeler, yazıtlar, mağaralar ve değişik ögelerin bir arada olduğu birleşimlerdir.

“Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi” kapsamında 1978 yılından itibaren Dünya Miras Listesi uygulaması başlatılmıştır.

Komitenin 26. oturumunda (Budapeşte, 2002) kabul ettiği dört stratejik hedef olan,
1. Dünya Mirası Listesi güvenilirliğinin güçlendirilmesi;
2. Dünya Mirası özelliklerinin korunmasında etkinlik sağlanması;
3. Ülkelerin etkin yönetim organları kapasitesinin gelişiminin teşvik edilmesi;
4. Dünya Mirası konusunda iletişim yoluyla halkın bilinçlendirilmesinin, katılımının ve desteğinin artırılması;
ile uyum içinde olan temsilci, dengeli ve güvenilir bir Dünya Mirası Listesi
oluşturulmaya çalışılmaktadır

Dünya Mirası Komitesi 21 üyeden oluşur ve en az yılda bir kez buluşur.

Dünya Mirası Komitesi’nin Danışma Organları ICCROM (Uluslararası Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Çalışmaları Uluslararası Merkezi), ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) ve IUCN (Dünya Koruma Birliği)’dir. ICOMOS ve IUCN, Dünya Mirası Listesine kaydedilmek üzere aday gösterilen varlıkların değerlendirilmesi ve Komiteye değerlendirme raporlarının sunulması
çalışmalarına katılır.

Dünya Mirası Amblemi çevresinde İngilizce, Fransızca ve İspanyolca Dünya Mirası yazar ve insanları sözleşmeden haberdar eder.

Türkiye, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi”ni 14 Nisan 1982
tarihinde kabul ederek Taraf Devlet konumuna gelmiştir.

“Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin kapsamı doğrultusunda bu statüdeki varlıklar iki alt başlıkta tanımlanır. Bunların ilki olan “kültürel miras”ın bileşenleri anıtlar, yapı grupları ve sitlerdir.

Sitler: Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan evrensel değerde olan, insan eliyle yapılmış veya doğa ve insanın ortak eserleri ve arkeolojik alanların tümü kültürel miras olarak adlandırılır.

1994 yılında, dünyanın doğal ve kültürel çeşitliliğini yansıtan olağanüstü evrensel değerlerin dengeli ve güvenilir temsilini hedefleyen bir Dünya Miras Listesi oluşturulması amacıyla yeni bir strateji başlatıldı.

Dünya Miras Komitesi, küresel hedefi (global strateji) benimseyerek dünyanın kültürel ve doğal hazinelerinden daha iyi bir seçkiyi yansıtmak ve Dünya Mirası Sözleşmesi’nin uygulanması için kapsamlı bir çerçeve ve operasyonel metodoloji sağlamak için Dünya Mirası tanımını genişletmek istedi. Bu yeni vizyon, mirasın dar tanımlarının ötesine geçip alanın yanı sıra, insani iletişimi, kültürel birlikteliği, maneviyatın ve yaratıcı dışavurum ile insanların bir arada yaşamasının seçkin ifadeleri olan sitleri de anlamak ve korumak için çabalamayı öngörmektedir. Global strateji başlangıçta kültürel mirasa atıfla geliştirilmiştir ancak, Dünya Mirası Komitesinin isteği üzerine, daha sonra doğal mirası ve karma sitler olarak kültürel ve doğal mirası kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Günümüzde, Dünya Mirası Komitesinin 26. oturumunda (Budapeşte, 2002) kabul ettiği dört stratejik hedef olan,

1. Dünya Mirası Listesi güvenilirliğinin güçlendirilmesi;
2. Dünya Mirası özelliklerinin korunmasında etkinlik sağlanması;
3. Ülkelerin etkin yönetim organları kapasitesinin gelişiminin teşvik edilmesi;
4. Dünya Mirası konusunda iletişim yoluyla halkın bilinçlendirilmesinin, katılımının ve desteğinin artırılması;

ile uyum içinde olan temsilci, dengeli ve güvenilir bir Dünya Mirası Listesi oluşturulmaya çalışılmaktadır. Sözleşmenin, önem ve değere sahip tüm varlıkların korunmasını temin etmesi planlanmamakta, ancak yalnızca uluslararası bakımdan bunların en istisnai olanlarının seçildiği bir listesinin oluşturulması amaçlanmaktadır.

Dünya Mirası Komitesi 21 üyeden oluşur ve en az yılda bir kez buluşur. Dünya Mirası Komitesine UNESCO tarafından atanan bir Sekretarya yardımcı olur. Sekretaryanın görevleri, 1992 yılından bu yana özellikle bu amaçla kurulan Dünya Mirası Merkezi (WHC) tarafından üstlenilmektedir. Dünya Mirası Merkezi Müdürü, Komitenin Sekreteri olarak atanır.

Sekretarya Taraf Ülkelere ve Danışma Organlarına yardım eder ve iş birliği sağlar. Dünya Mirası Komitesi, Geçici Liste’ye ve ülkelerin sunduğu adaylıklara bağlı olarak, Sözleşme kapsamında korunması gereken üstün evrensel değere sahip kültürel ve doğal varlıkları belirler ve bu varlıkları Dünya Mirası Listesi’ne kaydeder, varlıkların korunma durumlarını inceler ve değerlendirir. Dünya Mirası Fonu’nun kaynaklarını yönetir.

Türkiye, “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi”ni 14 Nisan 1982
tarihinde kabul ederek Taraf Devlet konumuna gelmiştir. Bu kapsamda ülkemizin,
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında, konuyla bağlantılı diğer kurumlar ve kuruluşların çabalarıyla
bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 11 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır.

Doğal ve kültürel unsurlar arasındaki uyumlu birlikteliği sergilemesi nedeniyle UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmiş olan Göreme Millî Parkı ve Kapadokya’nın Kaya Yerleşmeleri 9576 hektarla Türkiye’nin en geniş Dünya Mirası alanıdır. Nevşehir ve Kayseri il sınırları içinde 7 farklı yer olarak belirtilen alanlar içinde, Göreme Milli Parkı, Derinkuyu ve Kaymaklı Yeraltı Şehirleri, Karain Güvercinlikleri, Karlık Kilisesi, Yeşilöz Theodoro Kilisesi ve Soğanlı Arkeolojik Alanı bulunmaktadır.

Nemrut Dağı Tümülüs’ü 1987 yılında mimarlık ve heykeltraşlık alanında Antik
dünyada benzersiz bir örnek olması nedeniyle, Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir.