ARKEOLOJİK ALAN YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 17

Yasanın alan yönetimi uygulanması için öngördüğü ilk alan “sit alanı” dır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” nda 3. maddesinde “Sit”; “tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihî hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlar” olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yönetimsel Araçlar: Alan yönetiminin kurgulanması ve bu kurgu üzerine yönetim planlarının hazırlanması aşamasında ilk olarak bu kurguyu hazırlayacak, uygulayacak ve denetleyecek organizasyon şemasının belirlenmesi gerekmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özetle, taşınmaz kültür varlıklarının yapı ya da alan ölçeğinde korunması bir yönetim anlayışı içinde ele alınmak durumundadır. Bu oldukça yeni anlayış “Alan Yönetimi” olarak tanımlanmaktadır.

1973 yılında çıkan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk koruma yasası olan 1710 sayılı yasadan günümüze kadar yapılan türlü yasal düzenlemelerde kültür varlığı sahipleri için değişik katkılar öngörülmüştür. Örneğin 1710 sayılı Yasa mülk sahipleri için öngörülen bu katkıları parasal, inşaat malzemesi ve teknik danışmanlık olarak 3 değişik şekilde tanımlamıştır.

5 Haziran 1972’de İsveç’in başkenti Stockholm’de “İnsan Çevresi Konferansı” toplandı ve konferans sonunda çevre konusundaki en eski uluslararası belgelerden biri olan “İnsan Çevresi Bildirgesi” yayınlandı.

Brundtland Raporu: 1983 yılında dönemin Norveç Başbakanı Gro Harlem Brundtland başkanlığında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu (WCED) kurulmuştur.

1992 Rio Zirvesi (Agenda 21): 1992 yılında Brezilya’nın başkenti Rio’da toplanan Dünya Çevre Zirvesi’nde “Çevre ve Gelişme Üzerine Rio Bildirisi” yayımlanmıştır. “Rio Deklarasyonu” olarak bilinen bu bildiride, çevre kirliliği karşısında dünya devletlerinin yerine getirmek zorunda oldukları temel ilkeler açıklanmıştır.

1996 İnsan Yerleşimleri Konferansı-İstanbul: Birleşmiş Milletler ve Türkiye’nin Haziran 1996’da gerçekleştirdikleri “İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II”nin sonunda yayınlanan “İstanbul Deklarasyonu”nda ortaklık, paylaşım ve sistemin içinde yer alacak aktörlerin tanımlanması çabaları görülmektedir.

Burra Tüzüğü (Burra Charter)

1970’li yılların sonunda, Avustralya ICOMOS’u tarafından oluşturulan ve 1981, 1988 ve 1999 yıllarında revize edilen Burra Tüzüğü, koruma sürecini;

1993 yılında Fielden ve Jokilehto tarafından hazırlanan ve 1998 yılında güncellenen Dünya Kültürel Miras Alanları için Yönetim Rehberi, Burra Tüzüğü’ne benzer biçimde alan yönetimini; 1. Alanın tanımlanması, 2. Değerlendirme ve Hedefler ve 3. Bütünsel yönetim için formülasyondur.

Alan Yönetimi Süreçlerinde Kullanılan Araçlar: Genel ve Özel Sınıflama olarak ayrılmıştır.

Özel Sınıflama içinde Güçlülük-Zayıflık-Fırsatlar-Tehditler (GZFT) Analizi; GZFT Analizi, bir projede ya da bir ticari girişimde kurumun, tekniğin, sürecin, durumun veya kişinin güçlü (Strengths) ve zayıf (Weaknesses) yönlerini belirlemekte, iç ve dış çevreden kaynaklanan fırsat (Opportunities) ve tehditleri (Threats) saptamakta kullanılan stratejik bir tekniktir. Diğer seçenekler “Genel Sınıflama” içinde yer alır.

Alan yönetimi, “koruma” ve “yönetim” kavramlarını birleştiren çağdaş korumanın yönetsel boyutudur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Alan yönetiminin iki kapsamı vardır. Bunlar “konu kapsamı” ve “mekânsal kapsam” dır. Konu kapsamı içerisinde, sit alanları ve ören yerleriyle bağlantı noktalarının ve etkileşim alanlarının bir bütün olarak korunması, geliştirilmesi, yönetim planının hazırlanması, onaylanması, planın uygulanması ve denetlenmesi gibi temel konular bulunmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 2863 sayılı kanundur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Alan yönetimi, genel hatları ile ülkenin kültür varlıklarının belirlenmesi, korunması, gerekiyorsa yeni işlevlere uyarlanması, özetle kültürel değerlerin bir araya gelerek oluşturdukları ve “sit” olarak tanımladığımız koruma alanlarının yaşamını biçimlendiren bir kavramdır. E şıkkı bu kapsam dahilinde değildir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Küreselleşme, kentleşme ve yenileşme hareketleri, çağdaş toplumun dinamik yapısına paralel yoğun gereksinmeler, yeni yerleşim alanlarına talepler, buna karşın kent toprağının giderek azalması nedeniyle oluşan baskılar ve çevre sorunları kültürel miras üzerindeki tehditleri artırmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Günümüz koşullarında korumaya ilişkin sorunların; koruma uzmanı mimar, şehir plancısı, tarihçi, sanat tarihçisi, doğa bilimci, sosyolog, ekonomist, turizmci vb. uzmanlar yanı sıra mülkiyet sahibi ve kullanıcıların da katılımıyla toplumsal uzlaşma ve diyalog zemininde çözümlenmesi gerektiği bilinmektedir. Psikolog bu katılımcılar arasında yer almaz. Doğru yanıt C seçeneğidir.

1972’de gerçekleşen ve sonunda “İnsan Çevresi Bildirgesi”nin yayınlandığı “İnsan Çevresi Konferansı” İsveç'in başkenti Stockholm'de toplanmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 3. maddesinde yer alan ören yeri tanımında kısmen inşa edilmiş ibaresi yer almaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı GZFT Analizi ile ilgili doğru bilgidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.