ARAPÇA I

Fiil cümlesinin öznesine Arapçada “fâ‘il” denir. Fâ‘il, hiçbir zaman fiilden önce gelmez, daima fiilden sonra gelir.

Fâ‘il olan sözcük, daima merfûdur.

A şıkkındaki kelime "istirahat- dinlenme" anlamına gelen bir isimdir. Fiillerin sonunda kapalı te bulunmaz.

B- üzülmek- fiil

C- ödemek- fiil

D- yüzmek- fiil

E- resim yapmak- fiil

كَتَبْتَ  - كَتَبْتُما- كَتَبْتُمْ - كَتَبْتِ - كَتَبْتُنَّ - كَتَبْتُ    fiillerinde fiile bitişik “harekeli te”lere Arapçada tâu’l- muteharrike denir. Tümü bitişik özne zamiridir.
D şıkkında da fiile bitişen (تُم) bitişik özne zamiridir ve cümlenin fâilidir.

Fiil cümlesinin yapısı normalde fiil+fâ‘il+mef‘ûl biçimindedir. Burada fiilin başta kullanılma zorunluluğu olduğunu (eğer cümle fiil cümlesi olacaksa) biliyorsunuz. Fâ‘ilin yeri normalde fiilden hemen sonradır. Bununla birlikte fâ‘il ile mef‘ûl, bazen vurguya bağlı olarak yer değiştirebilirler.

A şıkkında harekelerden  mefûlun önce, fâilin sonra geldiğini anlarız. (Mefûl olan el-bâbe kelimesi fetha ile mansûbdur, fâil olan el-veledu kelimesi damme ile merfûdur.)

C  şıkkında fâilin sonda geldiğini mefûlun mansub (el-maridayni kelimesi ikildir ve ye ile mansûbdur), fâilin merfû olduğundan anlarız (et-tabîbâni kelimesi fâildir ve elif ile merfûddur.)

D şıkkında da meful olan  kelime fetha ile mansûbdur.

E şıkkında ise mefûl olan et-tâlibâti kelimesi kesra ile mansubdur. Çünkü düzenli dişil çoğuldur.

Sadece B şıkkında fâil olan el-ummu kelimesi(harekesi dammedir, fâil olduğunu anlamdan da çıkarmak mümkündür) mefûlden önce gelmiştir.

 a.İsa, Muna’yı tanıdı.

(Burada da fark edileceği üzere fâ‘il ve mef ‘ûl cinsiyet bakımından birbirinden farklıdır. Fiil eril yapıda olunca, fâ‘ilin eril kelime olduğu artık belli. Her ne kadar sonda kullanılmışsa da fâ‘il İsa’dır ve burada fâ‘il ile mef‘ûlun yer değiştirmesinde bir sakınca yoktur.)

b.Murtaza, Mustafa’ya ikram etti. (Çünkü fâ‘ili mef‘ûlden ayırt edebilmemiz için fâ‘ilin mef‘ûle göre önceliği dışında bir gösterge yok. Bu durumda önce kullanılan, yani Murtaza fâ‘il olmak zorundadır. Bir başka ifadeyle fâil ve mefûlü ayırt edeceğimiz irab alametleri görünür olmadığı için önce kullanılan yani fiile yakın olan fâil olmaktadır.) 

Fiil cümlesinin öznesine Arapçada “fâ‘il” denir. Fâ‘il, hiçbir zaman fiilden önce gelmez, daima fiilden sonra gelir. Dolayısıyla fiilden önce kullanılan herhangi bir ismi veya zamiri “fâ‘il” diye adlandırmayacak, fâ‘ili hep fiilden sonra arayacağız.

Fâ‘il olan sözcük, daima merfûdur. Fiil cümlesinde bir kelimeyi özne yerinde kullandığımızı, o kelimeyi “merfû” halde kullanmak suretiyle göstermiş oluruz.

Fâ‘il erilse fiil de eril; fâ‘il dişilse, fiil de dişil yapıda kullanılır.

Fâ‘il açık bir isim ise  fiile bitişik açık veya gizli bir özne zamiri değil de Ali, Ayşe, doktor, mühendis, öğretmen gibi açık bir isim ise), fiil daima 3. tekil şahıs yapısında kullanılır. Fakat fâ‘ilin cinsiyetine bağlı olarak ya 3. tekil erildir, ya da 3. tekil dişildir

Fâ‘il açık bir isim olarak değil de gizli özne veya bitişik zamir olarak geliyorsa, bu durumda fiil tekillik, ikillik, çoğulluk, erillik ve dişillik bakımından fâ‘ile uygun çekimiyle kullanılır.

Mef‘ûl, fiil cümlesinde fiilden sonra gelen; başında herhangi bir harf-i cer bulunmayan, fâ‘il veya zarf veya tamlayan olmayan mansûb isimdir.

Birinci cümlede  (خرجَ الطلابُ من المدرسةِ) fâ‘il açık bir isim olarak geldiği için ve de eril olduğu için, fiil 3. tekil şahıs, eril olarak geldi. 

Kütüphaneye gittiler. (وذَهَبُوا إلى المَكْتَبَةِ )Bu örnekte baştaki vâv, Türkçede virgül ile ayrılan, birbirine anlamca bağlı iki cümleyi bağlamada kullanılan atıf vâvıdır.

 ذَهَبُوا /دَرَسُوا fiillerinde fiile bitişik vavlar bitişik özne zamiridir ve fâildir.  Arapçada mâzî fiile bitişen vâv da eylemin 3. çoğul eril şahıs tarafından yapıldığını göstermektedir. 

Arapçada her bir fiil, ister fâ‘ili açık bir isim olsun, ister gizli bir zamir, ister mef‘ûlü olsun isterse olmasın, tek başına bile bir fiil cümlesi demektir. Dolayısıyla yukarıdaki örnekte altı çizili fiillerle başlayan üç fiil cümlesi bulunmaktadır. Ancak ikinci ve üçüncü cümleler, ortak özneleri dolayısıyla birinci cümleye bağlıdırlar ve ardı ardına gelmektedirler.

Cümlenin filleri mazi formdadır muzâri değildir.

كَتَبَ  (yazdı) fiilinde gizli zamir olan (هُوَ: o - erkek-)  ve كَتَبَتْ  (yazdı) fiilinde gizli zamir olan (هِيَ: o -kadın-) fâ‘il durumundadır.

كَتَبا  (ikisi yazdılar) fiilinde,  (ا) fâ‘il durumundadır. Bu elife Arapçada elifu’l-isneyn (ikil elifi) denir.

 كَتَبوا  (yazdılar) fiilinde,  (و) fâ‘il durumundadır. Bu vâva Arapçada vâvu’l-cemâ‘a (çoğul vâvı) denir.

كَتَبْنَ (yazdılar) fiilinde, (نَ) fâ‘il durumundadır. Eylemin kadınlar tarafından yapıldığını göstermektedir. Bu zamire Arapçada nûnu’n-nisve (kadınlar nûnu) denir.

كَتَبْتَ  (yazdın) fiilindeki  (تَ), كَتَبْتُما  ( ikiniz yazdınız) fiilindeki  (تُما), كَتَبْتُمْ  (siz yazdınız) fiilindeki  (تُمْ), كَتَبْتِ  (yazdın) fiilindeki  (تِ) , كَتَبْتُنَّ  (yazdınız) fiilindeki  (تُنَّ), كَتَبْتُ  (yazdım) fiilindeki  (تُ) fâ‘il durumundadır. Buradaki fiile bitişik “harekeli te”lere Arapçada tâu’l- muteharrike denir. Tümü bitişik özne zamiridir.

كَتَبْنا (yazdık) fiilinde,  (نا) fâ‘il durumundadır. Bu zamire Arapçada nâ’l-fâ‘ilîn (özne nâ) adı verilir.

يَكْتُبُ (yazıyor) fiilinde, gizli zamir olan (هُوَ: o-erkek-) veتَكْتُبُ  (yazıyor) fiilinde, gizli zamir olan (هِيَ: o - kadın-) fâ‘il durumundadır.

أَكْتُبُ (yazıyorum) fiilinde, gizli zamir olan (أَنا: ben) veنَكْتُبُ  (yazıyoruz) fiilinde, gizli zamir olan (نَحْنُ: biz) fâ‘il durumundadır.

يَكْتُبونَ (onlar yazıyorlar) fiilinde,  vâvu’l-cemâ‘a (çoğul vâvı) fâ‘il durumundadır.

يَكْتُبْنَ (onlar yazıyorlar) fiilinde,  nûnu’n-nisve (kadınlar nûnu) fâ‘il durumundadır.

تَكْتُبينَ (yazıyorsun) fiilinde, yâu’l muhataba fâ‘il durumundadır.

تَكْتُبْنَ (yazıyorsunuz) fiilinde,  nûnu’n-nisve (kadınlar nûnu) fâ‘il durumundadır.

a- himar -eşek

b- ganem- koyun

c- Utla- tatil anlamına gelir.

d- bakara - inek

e- hisân- at

a- lahm- et

b- halib- süt (yemek fiili ile kullanılmaz, içmek fiili ile kullanılabilir)

c- uruzz- pilav

d- salata- salata

e- halvâ- tatlı