ANTROPOLOJİ

Geleneksel olarak, sosyal antropolojinin temelinde saha çalışması vardır. Bu çalışmada araştırmacı, belirli bir toplumu ve onların yaşam biçimini, uzun bir dönem boyunca ve bireysel olarak gözlemler. Hatta eğer mümkünse, antropologlar yaşam biçimlerini merak ettikleri insanlarla birlikte yaşamaya çalışır ve gündelik yaşamın küçük detayları hakkında önemli bilgiler elde ederler. Kültürel antropologlar, insanı “veri kaynağı” olarak değil, birey olarak görürler.

Emik bakış: Bir toplumun içeriden kendi bakış açılarıyla ve yerel kişilerin perspektifleriyle betimlenmeye çalışılmasıdır. Öte yandan, antropoloğun analitik ve dışarıdan bakış açısı etik düzey olarak adlandırılır. Antropolog, hiçbir zaman için hakkında yazdığı insanlar ile özdeş hâle gelemez. Bu nedenle, antropolojideki olası tek gerçek emik betimleme, bizzat yerliler tarafından, kendi gündelik dillerinde yazılan alıntılardır (Eriksen, 2009: 69). Etnografik metodolojiyi benimseyen araştırmacı sahada deneyimlediklerinden sonra sistematik bir biçimde hazırladığı notlarını “bilgi”ye dönüştürür. Ancak bu bilgi diyalojik bir bilgidir; hem araştırdığı kişilerin anlam dünyasını ve bakış açısını yansıtır hem de araştırmacının kendi bakış açısını içerir.

Etnografik bir çalışmada veri toplama konusunda araştırmacının rolü oldukça önemlidir. Gerçekci bir ilişki içerisinde katılımcılarla etkileşime geçmek çeşitli zorluklar içerir; araştırmacı önce veri toplamaya ilişkin nasıl bir yaklaşım benimseyeceğine karar vermelidir; verilerin açıktan mı yoksa gizli bir gözlemle mi toplanacağı önemlidir. İkincisi araştırmacı, araştırmadaki konumunu içeriden (emik) bir yaklaşımla mı yoksa dışarıdan (etik) bir yaklaşımla mı sürdüreceğine karar vermelidir. Genel olarak emik yaklaşım, kültürün içine dahil olma ile mümkün olabilmektedir.

Sosyal antropolog katılımcı gözlem adı verilen bir araştırma tekniği ile çalışmalarını sürdürür.

Bu örnek durumda "Araştırmacının her şeyi kendi deneyimlerinden yola çıkarak yorumlaması" söz konusudur.

Katılımcı gözlem genelde etnografi yöntemlerinin merkezinde görülür. Katılımcı gözlem üzerinde araştırma yapılan kişilerin toplumsal yaşantısına katılarak veri toplama yoluyla yapılır ve araştırmacı çalıştığı toplumsal gruptaki kişilerin eylemleri, etkileşimleri ve dili üzerine derinlemesine düşünür ve bunu yorumlar. Araştırmacıların sahada yaptıklarının büyük bölümü, yakın dikkat göstermek, izlemek ve dikkatle dinlemektir. Araştırmacı bütün duyularını kullanır, görülen, duyulan, koklanan, tadılan ya da dokunulanları fark ederler. Araştırmacı, bütün bilgi kaynaklarını özümseyen bir araç hâline gelir.

Bu gözlem biçimi, araştırmacının gerçek amacını gizlemek için araştırma ortamında geçerli bir rol bulunmasını gerektirir. Yine bu yöntem, araştırmanın söz konusu toplumsal birime ulaşmasının normal koşullarda engellendiği ya da araştırmacının varlığının gözlemlenen kişilerin davranışlarını etkilememesini sağlamak için kullanılabilir.

Pek çok araştırmacı, çalışma yapmak üzere alana girmeyi nasıl başardıklarının hikâyesini anlatmaktan hoşlanır: Aslında bu nokta araştırmayı anlamak açısından can alıcı önemdedir, çünkü araştırmacı ile araştırma konusu kişiler arasında kurulan ilişki elde edilen verilerin niteliğini etkileyebilir.

Katılımcı olmayan gözlem yaklaşımı bazen, tam da gözlemlendiklerini bilmenin insanları farklı şekilde davranmaya itebileceği ve buna bağlı olarak, toplanan verilerin geçerliliğini ortadan kaldıracağı (örneğin ünlü Hawthorne etkisi örneği gibi) durumlarda başvurulabilen bir yaklaşımdır.

Saha notları sadece kişinin gözlemlerini aktardığı gazetecilik türü notlar olmamalıdır, aynı zamanda araştırma sürecine dahil olurken ortaya çıkan anlık düşüncelerin, soruların veya somut süreçlerin analizini de içermelidir. Araştırmanın özetleri ve bununla ilgili düşünceler, zaman içinde genel bir günlük olarak hazırlanabilirse çok yararlı olabilir.

Heyl (2007: 371) etnografik mülakat yaparken dikkat edilecek dört hususun olduğunu vurgulamıştır:

• Araştırmanın tüm aşamalarında katılımcılarla etik bir ilişki geliştirerek, onların dikkatli ve saygılı bir şekilde dinlenmesi;

• Araştırmacının mülakat süreci boyunca, anlamın birlikte yapılandırılmasındaki rolü hakkında bir öz farkındalığa sahip olması;

• Araştırmacının hem devam eden ilişkinin hem de daha geniş sosyal bağlamın katılımcıları olarak, mülakat sürecini ve araştırma sonuçlarını etkileme yollarının farkında olması; ve

• Araştırmacının diyaloğun bir keşif olduğunun ve bu yolla sadece kısmi bir bilgiye ulaşılacağının farkında olması.

Berg ve Lune’a (2015: 257) göre, tam ve ayrıntılı etnografik saha notları oluşturmanın dört ilkesi olmalıdır: şifreli notlar, ayrıntılı betimlemeler, analitik notlar ve öznel değerlendirmeler.

Ayrıntılı betimlemeler, sahadan ayrıldıktan sonra hemen sonra yazılan uzun notlardır. Ayrıntılı betimlemeler, öyküleyici saha notlarının kalbini oluşturur. Hafızanın izin verdiği ölçüde çeşitli duyu organlarımızla algıladığımız doku, his, renk, koku, tat, görsellik vb. unsurları barındıran detayları içerir.

Alan notlarını “dosyalanmış notlar” olarak adlandıran Plath (1990), sosyal bilimcilerin saha notlarıyla çalışma ve bunlardan yararlanma eylemine yeterince eleştirel önem vermediğini savunmaktadır.

Etnografya: Kültürel antropolojiden gelmektedir. “Etno,” insanlar ya da halk anlamına gelir, “grafya” ise bir şeyi betimlemeye işaret eder. Etnografya, bir kültürü betimlemek ve yerel bakış açısından başka bir yaşam biçimini anlamak anlamına gelen bilim dalıdır.

Etnografi bir grubun gündelik hayatlarının akışına katılarak “orada olanı” gözlemleyerek ve içeriden bir bakış (emik bakış) geliştirerek anlamaya ve yorumlamaya çalışmaktır.

Örtük gözlem; İncelenmekte olan toplumsal birimin açıkça farkında olmadan  ve onu onaylayan bir tutuma sahip olmadan yerine getirilen (habersiz, bilgisi olmadan)bir  gözlem türüdür.

Örtük gözlemde, araştırmacının gerçek amacını gizlemek için araştırma ortamında geçerli bir rol bulunmasını gerektirir. Araştırmanın söz konusu toplumsal birime ulaşmasının normal koşullarda engellendiği ya da araştırmacının varlığının gözlemlenen kişilerin davranışlarını etkilememesini sağlamak için kullanılabilir.

'Bir mülakatçının yanıtının araştırmaya katılan tüm katılımcılar için genellenebileceğinin farkında olma' ifadesi etnografyanın doğasına terstir. Katılımcıları etkileyen faktörlerin çeşitliliği nedeni ile araştırma yönteminde bu tür bir genelleme yapılamaz.

Saha notları sadece kişinin gözlemlerini aktardığı gazetecilik türü notlar olmamalıdır, aynı zamanda araştırma sürecine dahil olurken ortaya çıkan anlık düşüncelerin, soruların veya somut süreçlerin analizini de içermelidir.

Etnosentrizm: Kendi kültürünü merkeze alarak başka kültürü yargılamak, aşağılamak ve ötekileştirmek anlamına gelmektedir.