ANTROPOLOJİ - Deneme Sınavı - 9

19. Yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’da kilisenin bilim ve düşünce dünyası üzerindeki baskıcı etkisi azaldıkça, insanın geçmişi ve bugünkü yeryüzünde dağılımı üzerine araştırmalar ve kuramların arttığını görüyoruz. (Britannica, 446). Bu çalışmaların en bilineni ve etkili olanı Darwin’in 1859 yılında yayımlamış olduğu Türlerin Kökeni adlı çalışmasıdır. Charles Darwin (1809-1882), 19. yüzyılda bilimsel düşünceyi en çok etkilemiş olan bilim insanı kabul edilmektedir. Darwin’in Karl Marx (1818- 1883) ve Sigmund Freud (1856-1939) ile birlikte modern düşünceyi ve sosyal bilimleri derinden etkilemiş olan üç bilim insanından birisi olduğu değerlendirilmektedir. Belirtildiği üzere sorunun doğru cevabı “1859” seçeneğidir.

Darwin’i keşif gezilerine çıkma konusunda etkileyen kişilerden birisi de Prusyalı doğabilimci ve kâşif Alexander von Humboldt (1769-1859) olmuştur. Humboldt çocukluk yıllarından itibaren bitkileri, kabuklu hayvanları ve böcekleri toplayarak etiketlendirmeye meraklı olmuştur…Humboldt yaşamının son 20 yılında yıldızlar ve gezegenlerden başlayarak volkanlar, kayalar, bitkiler ve yosunlar dahil olmak üzere bütün gezilerinin notlarını, gözlem ve analizlerini sentezlediği “Kozmos” adını verdiği beş ciltlik bir eser hâlinde yayımladı (Wulf, 2015). Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Alexander von Humboldt” seçeneğidir.

Fizik veya biyolojik antropoloji beş temel alan üzerine kurulmuştur: 1. Fosil kalıntılara dayanarak insan evriminin incelenmesi (paleoantropoloji) 2. İnsan genetiği 3. İnsanın büyümesi ve gelişimi 4. İnsanın biyolojik esnekliği, çevreye biyolojik olarak uyum göstermesi. Örnek olarak bedenin ısı, soğukluk ve yükseklik gibi dış faktörler ile nasıl başa çıktığının incelenmesi 5. Maymunların, büyük maymunların ve insan olmayan primatların biyolojisi, evrimi davranışı ve sosyal yaşamı. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Pleistosen dönemi” seçeneğidir.

Sosyal antropolog katılımcı gözlem adı verilen bir araştırma tekniği ile çalışmalarını sürdürür.

Homosantrik
bakış açısına göre, insan her türlü varlık alanının en
yüksek yerindedir. İnsan yeryüzünde en yüce, en
akıllı, en donanımlı yaratılmış ve en değerli varlıktır. Bu görüşe göre, yeryüzündeki canlı cansız, bitki
ve hayvan, her şeyin seçkin bir varlık olduğuna inanılan insan için yaratılmış olduğu inancı hakimdir

Bu örnek durumda "Araştırmacının her şeyi kendi deneyimlerinden yola çıkarak yorumlaması" söz konusudur.

Geosantrik dünya görüşü de insanın üzerinde yaşadığı dünyayı evrenin merkezine koymakta, öyle
görmektedir. MS 100-170 yılları arasında yaşadığı
kabul edilen İskenderiyeli matematikçi, coğrafyacı
ve astronom Klaudyos Batlamyus, üzerinde yaşadığımız dünyayı evrenin merkezine koymuştur.
Diğer gezegenlerin dünyanın etrafında döndüğünü, hareket ettiğini saptamıştır

Ruth Benedict (1887-1948) Amerikalı antropolog ve halkbilimci Ruth Benedict, psikolojik ve çağdaş antropolojinin kurucularından olarak kabul edilmektedir… Amerika Birleşik Devletleri’nin Japonya ile savaş hâlinde olduğu yıllarda Japon karakterini ve kültürünü incelemek üzere Amerikan Genelkurmayı tarafından görevlendirilmiş ve bu araştırmasının sonuçlarını Türkçeye de çevrilmiş olan “Krizantem ve Kılıç” (1946) adlı klasik eserinde yayınlamıştır. Kültür-kişilik kuramının kurucusu kabul edilir. Kültür için, “Kültür, ekrana yansıtılmış bireysel psikolojidir” tanımını getirmiştir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Ruth Benedict” seçeneğidir.

Amatör olarak
matematik, astronomi ve harita bilimi ile ilgilenen
Kopernik (1473-1543) ise yaptığı gözlemlerde
evrenin geosantrik olmayıp, heliosantrik (güneş
merkezli) olduğunu bulmuş ve bu tezi ileri sürmüştür. (Freely, 2011: 172). Ancak, kısa zamanda evrenin güneş merkezli de olmadığı, güneş sisteminin
de sayısız gezegen sistemlerinden ve gezegenlerden
birisi olduğu anlaşılmıştır

Çevresel Antropoloji: Coğrafya ve doğal şartların
kültürler üzerindeki etkileri, insan-doğa ilişkilerini
tarihsel ve senkronik bir perspektif ile inceler

Etnoloji: Etnografik yöntemlerle değişik topluluklar üzerine elde edilen bilgiyi kıyaslamalı olarak
inceleyerek toplumları insanlık tarihi içinde ve günümüzde yeryüzündeki toplumları sınıflandırmaya
yönelik analiz yapan bilim kolu

Clifford Geertz (1926-2006): Yorumsamacı antropolojinin kurucularından kabul edilen Geertz, kültürü giderek bir metin olarak ele almıştır. Alan çalışmaları Endonezya’da yoğunlaşmış ve ilgi odağında dinin insanları nasıl etkilediği sorunsalı yatmaktadır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Endonezya” seçeneğidir.

Katılımcı gözlem genelde etnografi yöntemlerinin merkezinde görülür. Katılımcı gözlem üzerinde araştırma yapılan kişilerin toplumsal yaşantısına katılarak veri toplama yoluyla yapılır ve araştırmacı çalıştığı toplumsal gruptaki kişilerin eylemleri, etkileşimleri ve dili üzerine derinlemesine düşünür ve bunu yorumlar. Araştırmacıların sahada yaptıklarının büyük bölümü, yakın dikkat göstermek, izlemek ve dikkatle dinlemektir. Araştırmacı bütün duyularını kullanır, görülen, duyulan, koklanan, tadılan ya da dokunulanları fark ederler. Araştırmacı, bütün bilgi kaynaklarını özümseyen bir araç hâline gelir.

Bu gözlem biçimi, araştırmacının gerçek amacını gizlemek için araştırma ortamında geçerli bir rol bulunmasını gerektirir. Yine bu yöntem, araştırmanın söz konusu toplumsal birime ulaşmasının normal koşullarda engellendiği ya da araştırmacının varlığının gözlemlenen kişilerin davranışlarını etkilememesini sağlamak için kullanılabilir.

-A - 1992-İstanbul

Ülkemizde 1992’de İstanbul’da kurulmuş olan Antropoloji Derneği, bilimsel etkinlikler yürütmekte ve Türkiye’de antropolojinin gelişimine katkı yapmayı amaçlamaktadır. 1967 yılında kurulmuş olan Türk Sosyal Bilimler Derneği de Türkiye’de sosyal bilimlerin gelişmesi adına çalışmaktadır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “1922-İstanbul” seçeneğidir.

Morgan’ın sosyal yapı ve maddi kültür üzerine çalışmaları Engels’in diyalektik materyalizm üzerine sosyolojik teorisi (The Origin of the Family, Private Property, and the State, 1884) üzerine etkisi büyük oldu. Morgan, toplumların evrimsel gelişmelerini icatlar ve keşifler, yönetim, aile organizasyonu ve mülkiyet anlayışı gibi net ve ölçülebilen olgulara bağladı ve toplumlar arasındaki gelişme farklarını ortak bir kültürel evrim ilerlemesinin farklı aşamaları olarak değerlendirdi. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “İcatlar ve keşifler, yönetim, aile organizasyonu ve mülkiyet anlayışı gibi ölçülebilen olgulara bağlanması” seçeneğidir.

Pek çok araştırmacı, çalışma yapmak üzere alana girmeyi nasıl başardıklarının hikâyesini anlatmaktan hoşlanır: Aslında bu nokta araştırmayı anlamak açısından can alıcı önemdedir, çünkü araştırmacı ile araştırma konusu kişiler arasında kurulan ilişki elde edilen verilerin niteliğini etkileyebilir.

İktisadi Antropoloji: Toplumların üretim, dağıtım, yeniden dağıtım ve tüketim faaliyetlerini, aile, din, devlet gibi diğer kültür ögelerini de hesaba katarak, kültür bütünlüğü içinde inceleyen; diğer toplumlarla ilişkilerini de göz önüne alarak yorumlayan dal. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “C” seçeneğidir.

Katılımcı olmayan gözlem yaklaşımı bazen, tam da gözlemlendiklerini bilmenin insanları farklı şekilde davranmaya itebileceği ve buna bağlı olarak, toplanan verilerin geçerliliğini ortadan kaldıracağı (örneğin ünlü Hawthorne etkisi örneği gibi) durumlarda başvurulabilen bir yaklaşımdır.

Saha notları sadece kişinin gözlemlerini aktardığı gazetecilik türü notlar olmamalıdır, aynı zamanda araştırma sürecine dahil olurken ortaya çıkan anlık düşüncelerin, soruların veya somut süreçlerin analizini de içermelidir. Araştırmanın özetleri ve bununla ilgili düşünceler, zaman içinde genel bir günlük olarak hazırlanabilirse çok yararlı olabilir.