ANTROPOLOJİ - Deneme Sınavı - 8

Sanayileşme öncesi merkezileşmiş siyasal sistemlerden olan devlette Liderlik Türü açısından Aristokratik bir bürokrasi tarafından desteklenen egemen bir liderlik ve mülkiyet sahipliği açısından ortak mülkiyete karşı olarak özel mülkiyet ve devlet mülkiyeti artması söz konusudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Almanya doğumlu bir ABD vatandaşı olan Franz Boas (1858-1942) çağdaş “Amerikan kültürel antropolojisinin babası” sayılır. Uzun süreli karşılaştırmalı kültürel incelemelerin ve kültürel görelilik fikrinin mimarlarından biri olan Boas, coğrafya eğitiminin ardından kültürel yayılma süreçlerine odaklanarak antropolojiye yönelmiştir. Boas başta İnuitler ve Kwakiutl’lar olmak üzere Kuzey Amerika yerli halkları arasında alan araştırmaları gerçekleştirmiştir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Franz Boas” seçeneğidir.

Kültürün yapısal tanımları, birbiriyle ilişkili ve örüntülü fikirlere, simgelere ve davranışlara vurgu yapar. Bu ifadede de görüldüğü üzere sorunun doğru cevabı “yapısal” seçeneğidir.

Durkheim hukuku geliştirmiş onu mekanik dayanışma kavramı içinde ele almıştır. Mekanik dayanışma toplum üyeleri arasında benzerliğe dayanır ve toplumun basitliğine koşuttur. Bu benzerliği bozan fiillerin antisosyal sayılması ve toplumun kendiliğinden tepkisi ile karşılanması hukukun ilk biçimidir Böylece hukukun ilk biçimi ceza hukukudur. Mekanik dayanışmanın yaygın olduğu toplumlar temelde “baskıcı” yaptırımlar sergiler. Organik dayanışma geliştiği toplumlarda ise ceza hukukunun karşısında “telafi” edici hukukun ortaya çıkmıştır. Durkheim, bir toplumda baskın olan hukuk tipine bakılarak o toplumun temel doğasının çıkartılabileceğini ileri sürmüştür. Doğru yanıt E seçneğidir.

Kültürün normatif tanımları idealler, değerler, normlar ya da yaşam standartlarına ilişkindir. Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere sorunun doğru cevabı “idealler, değerler, normlar” seçeneğidir.

Evcilleştirmenin bir dizi olumlu sonucu olmuştur. Bunlar şöyle sıralanabilir: • Ekip biçme ve hayvan yetiştirme, tarıma ve hayvancılığa dayalı yeni bir yaşam biçiminin ortaya çıkmasına yol açmıştır. • Ekip biçme yapılan yerlerde yerleşik yaşam başlamıştır. İnsanlar süreç içinde giderek artan bir biçimde göçebe yaşamı terk edip yerleşik yaşama yönelmişlerdir. • Besin üretiminde süreklilik sağlanmıştır. • Açlık ve kıtlık riski azalmıştır. • Nüfus artışı yaşanmıştır. • İlk köyler, kasabalar ve şehirler ortaya çıkmıştır. • Dünyanın farklı yerlerinde antik uygarlıklar ortaya çıkmıştır. İlk devletlerle beraber yurttaşlık fikri ortaya çıkmıştır. • Yazı ortaya çıkmıştır. • Ticaret başlamıştır. • İlk pazar yerleri ortaya çıkmıştır. • Dokuma, çömlekçilik, tuğla ve metalurji gibi yeni bilimsel, teknolojik ve yaratıcı formlar ortaya çıkmıştır. • Nicelikleri ölçmek için matematik geliştirilmiştir. • Ekip biçmenin ve gelgitlerin zamanlarını ölçebilmek ve uzayın gizemlerini öğrenebilmek için astronomi ortaya çıkmıştır. • Semavi inanışlar, çok tanrılı dinler ve daha sonra da tek tanrılı dinlere inanış başlamıştır. • Anıtsal yapılar, duvarcılık ve heykeltıraşlık başlamıştır.

“Diş çürüklerinin artışı” seçeneği, evcilleşme ile beraber karbonhidrat temelli beslenmenin bir sonucudur ve yine evcilleşmenin olumsuz sonuçlarından biri sayıldığından sorunun doğru cevabıdır.

E. Adamson Hoebel, Hukukun dizinsel bir evrimi olmayışı; Durkheim İş bölümü kuramı ve Malinowski, Karşılıklığa dayanan hukuk kavramları ile alana katkı sağlamışlardır. Julien Stewart çok hatlı evrimcilik kavramı ile ön plana çıkarken Leopold Pospisil, hukuk seviyesi kavramını tanımlaması ile alana katkı sağlamıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Şeflik sisteminde akrabalık türü ve önemi açısından kek-taraflı ve bazen çift-taraflı akrabalık; kan bağı olan grupların yüksek statü kazanabilmesi ve sosyal tabakalaşma bağlamında ise bireye ve soya bağlı derecelendirme söz konusudur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

...Başka bir kültürel değişme mekanizması ise “kültürleşmedir” (acculturation). Toplumlar arasında doğrudan temas olduğunda ortaya çıkan değişmelere kültürleşme adı verilmektedir. Kültürleşme, kültürün, genellikle daha gelişmiş bir medeniyete sahip olan, farklı kültürlere sahip toplulukların sürekli ilk elden ve doğrudan teması yoluyla aktarıldığı süreçtir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “toplumlar arasında doğrudan temas olduğunda ortaya çıkan değişmeler” seçeneğidir.

Küreselleşme, kültürleri birbirine bağlarken, yerel kültürlere yönelik yıkıcı bir etki yapmaktadır. Küreselleşme dünyada kültürel, ekonomik ve siyasal hâkimiyetini kurarken yerel kültürler buna direnememekte ve kaybolmaya yüz tutmaktadırlar. Bu durumun sonuçlarından biri de “küyerelleşmedir” (glocalisation). Küreselleşme ve yerelleşme kavramlarının bir araya getirilmesiyle ortaya çıkan bu kavram, küresel, yerel ve bölgesel seviyelerin artan öneminin birlikte ortaya çıktığını ve iç içe geçtiğini göstermektedir. (Swyngedouw, 2010).  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Yerel ve bölgesel seviyelerin artan öneminin birlikte ortaya çıkması ve iç içe geçmesi” seçeneğidir.

Kültür üzerine tartışmalarda sıklıkla kullanılan bir kavram ise “kültür şokudur”. Bu kavram, bir kültürden başkasına giden bireylerin, yeni kültüre uyum sağlamada karşılaştıkları güçlükler, sıkıntılar, gerilimler ve bunalımlara işaret eder. Kültür şoku, sosyal bilimcilerin yanı sıra başka bir kültüre giden gezginler, göçmenler, iş insanları, öğrenciler, hatta turistlerin yaşadığı bir deneyimdir.  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “kültür şoku” seçeneğidir.

Kültüre ilişkin “yerel kültür” ve “alt kültür” kavramlarıyla sıklıkla karşılaşırız. Bu kavramlardan “yerel kültür” belirli yerlerdeki toplulukların ayırt edici kültürleri anlamına gelmektedir. Örneğin, Paskalya Adaları bölgesinde binlerce yıldır yaşayan Rapa Nui halkı bir yerel kültürdür. Diğer yandan “alt kültür” kavramı, bir hakim kültür içindeki bir grubun o kültürden farklılaşan kültürel örüntülerini vurgulamak için kullanılır. Bundan dolayı sorunun doğru cevabı “alt kültür” seçeneğidir.

“Etnosantrizm”, bir kimsenin kültürünün tüm diğer kültürlerden daha üstün olduğu yönündeki bakış açısıdır. Etnosantrizme küçük düşürücü karşılaştırmalar eşlik eder (Rhum, 2001). Etnosantrizm, kişinin diğer kültürlere kendi kültürünün ön yargılarıyla ve küçümseyerek bakma eğilimini barındırır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Etnosantrizm” seçeneğidir.

İşlevselcilik Kuramı: Bireyler arasındaki eylemler, toplumsal kurumların bireylere getirdiği sınırlamalar, bireylerin gereksi-nimleriyle bunların toplumsal ve kültürel çerçeveler aracılığıyla karşılanması arasın-daki ilişkiler üzerine odaklanır.

Yapısal İşlevselci Kuram: Toplumsal veya kültürel sistemi yapısal bir bütün hâlinde, ögelerinin birbiriyle ilişkisi bağlamında işleyen bir organizma olarak gören kuram (Emiroğlu ve Aydın, 2020:1128). İşlevselcilikten farklı olarak eylem ve gereksinimlerden çok, bireylerin toplumsal düzen içindeki yeri ve toplumsal düzenin inşası ile ilgilenir (Özbudun ve Şafak, 2005:112)

Sosyal Darwinizm, genel hatlarıyla toplumsal gelişmenin en üst basamağında yer almanın, geri kalmış hakları yönetme fikrine meşrutiyet kazandırmaktadır.

Çok-hatlı evrim: Evrimin yerel koşullara uyarlanmış birden fazla biçiminin mümkün olduğunu önvarsayar ve tikel çevrelerin, içlerinde yaşayan kültürler üzerindeki etkileri üzerine odaklanır.

Politik örgütlenme: Bir toplumda gücün dağıtımı ve toplumda bulunuş biçimi ile toplumsal düzeni oluşturma, sürdürme ve toplumsal düzensizliği azaltma aracıdır.

Paragrafta özetlenen görüş, homosantrik dünya görüşünü yansıtmaktadır.

Değişik topluluklar üzerine elde edilen bilgiyi kıyaslamalı olarak inceleyerek toplumları insanlık tarihi içinde ve günümüzde yeryüzündeki toplumları sınıflandırmaya yönelik analiz yapan bilim kolu etnolojidir.