ANTROPOLOJİ - Deneme Sınavı - 6

Örtük gözlem; İncelenmekte olan toplumsal birimin açıkça farkında olmadan  ve onu onaylayan bir tutuma sahip olmadan yerine getirilen (habersiz, bilgisi olmadan)bir  gözlem türüdür.

Örtük gözlemde, araştırmacının gerçek amacını gizlemek için araştırma ortamında geçerli bir rol bulunmasını gerektirir. Araştırmanın söz konusu toplumsal birime ulaşmasının normal koşullarda engellendiği ya da araştırmacının varlığının gözlemlenen kişilerin davranışlarını etkilememesini sağlamak için kullanılabilir.

fizik veya biyolojik antropolojinin beş temel alan üzerine kurulmuştur.
1. Fosil kalıntılara dayanarak insan evriminin
incelenmesi (paleoantropoloji)
2. İnsan genetiği
3. İnsanın büyümesi ve gelişimi
4. İnsanın biyolojik esnekliği, çevreye biyolojik
olarak uyum göstermesi. Örnek olarak bedenin ısı, soğukluk ve yükseklik gibi dış faktörler ile nasıl başa çıktığının incelenmesi
5. Maymunların, büyük maymunların ve insan olmayan primatların biyolojisi, evrimi
davranışı ve sosyal yaşamı (Gezon ve Kottak, 2016:10).

'Bir mülakatçının yanıtının araştırmaya katılan tüm katılımcılar için genellenebileceğinin farkında olma' ifadesi etnografyanın doğasına terstir. Katılımcıları etkileyen faktörlerin çeşitliliği nedeni ile araştırma yönteminde bu tür bir genelleme yapılamaz.

Fizik/Biyolojik antropoloji başka bilim alanlarıyla işbirliği içinde ilerlemiştir. Bu alanların en
belirgini arkeolojidir. Arkeolojik antropoloji, maddi kalıntılar üzerinden insan davranışı ve kültür
örüntülerini yeniden inşa eder, tasvir eder ve yorumlar. İnsanların bir zamanlar yaşamakta oldukları mekânlarda bulunan kalıntıları incelerler. Bu
maddi kültür arasında aletler, silah olarak kullanılan objeler, binalar, atıklar gibi malzemeler söz
konusudur. Bitki ve hayvan kalıntıları ve insanların
atmış olduğu çöpler de önemli ipuçları sağlar. Bütün bu kalıntıları inceleyerek arkeologlar geçmişte
o toplulukta hangi hayvanların evcilleştirilmiş olduğu, insanların tarım yapıp yapmadıkları konusunda fikir verir.

Neolitik dönemin ülkemiz için anlamı büyüktür. Bereketli Hilal olarak bilinen topraklarda ilk
defa geliştiği bilinen ilk kırsal yerleşimlerin örnekleri olan Konya’da Çatalhöyük ve Şanlıurfa’da
Göbeklitepe arkeolojik alanları Türkiye’de kıymetli
kültürel mirasımız arasında bulunmaktadır. İnsanların yazılı tarih dönemi günümüzden 4-5 bin yıl
önce başlamış olup insanlık tarihinin binde ikisinden az olmak üzere sadece çok küçük bir dönemini
kapsamaktadır.

Kemiklerin incelenmesi ve dişlerin incelenmesinin ayrı bir önemi vardır. Çünkü,
geçmişten kalan insan ve diğer canlı kalıntılarında yumuşak doku daha çabuk çürüyerek yok olurken, dişler ve kemikler zamana
karşı çok daha dayanıklılık göstermektedir.
Osteoloji, kemiklerin incelenmesi bilimidir

Saha notları sadece kişinin gözlemlerini aktardığı gazetecilik türü notlar olmamalıdır, aynı zamanda araştırma sürecine dahil olurken ortaya çıkan anlık düşüncelerin, soruların veya somut süreçlerin analizini de içermelidir.

Antropologlar tarafından geleneksel olarak incelenen grupların çoğu, en azından siyasi elit anlamında hükûmet olarak adlandırılabilecek çok az özelliklere sahiptir. Devlet dışı sistemlerin çoğunda güç, parçalı ve geçicidir; aileler, gruplar, soylar ve çeşitli topluluklar arasında dağılmıştır. Daha geniş siyasi gruplar; savaşan komşu topluluklar gibi bazı tehditlere karşı geçici olarak oluşabilirler ancak sorun çözüldüğünde bu gruplar parçalanacaktır.

Etnosentrizm: Kendi kültürünü merkeze alarak başka kültürü yargılamak, aşağılamak ve ötekileştirmek anlamına gelmektedir.

Merkezî siyasal sistemler kategorisi, burada güç ve otoritenin bir kişi veya küçük bir grupta olduğu toplumları kapsar. Bu toplumların gruplardan ve kabilelerden daha yoğun bir nüfusa sahip olma eğiliminde olacaklarını, rütbe veya sınıfa göre sınıflaşabileceklerini, uzmanlaşmış sosyal ve mesleki rollere sahip olacaklarını, daha üretken teknolojiyi kullanacaklarını, merkezî yeniden dağıtıma dayalı ekonomiler ve süregelen sosyopolitik gruplaşmalar açısından daha istikrarlı olacaklarını, tahmin etmek mümkün olacaktır.

Yorumlayıcı antropoloji, insan yaşamının ve kültürün toplumsal yaşamın maddi boyutlarından veya zihnin doğuştan getirdiği yapılardan ziyade, anlam sistemlerinin bir ürünü olduğunu kabul eder.

Şeflik: İki ya da daha fazla yerel grubun tek bir şef altında örgütlendiği ve onun altındakilerin sıradüzensel biçimde dizildiği bölgesel bir yönetim biçimidir.

Antropolojideki feminist yazarlar, kadınların etnografisine özel olarak odaklanarak kadınların sorunlarına dikkat çekmişlerdir.

Ekolojik antropoloji, insan nüfusunun nüfus dinamikleri, sosyal örgütlenmesi ve kültürü ile yaşadıkları ortamlar arasındaki ilişkilerin incelenmesidir.

Kültürün ikinci temel özelliği toplumsal oluşudur. Kültür tek tek bireyler değil, gruplar, topluluklar, toplumlar hâlinde bir araya gelmiş olan insanların oluşturduğu bir özelliktir. Kültürel özelliklerin
ortaya çıkması için en az iki kişi gerekir; aynı şeyi
toplumsal ilişkiler için de söyleyebiliriz. Toplumlar da kültüreldir. Toplumsal ilişkilerin bulunduğu
yerlerde kültürel ilişkiler de ortaya çıkmaktadır.

Etnisite: Belirli dinsel, dilsel, mekânsal ve/ veya kültürel özellikler bakımından hem kendisini diğerinden “ayrı” gören hem de diğerleri tarafından “başka” sayılan, bütünlüklü bir kimliği ve kendine özgü kültürleme sürecine sahip, içerden evlenmek suretiyle bu grup kimliğini koruyan ve grubun sürekliliğini sağlayan toplumsal/ kültürel bazen de siyasal oluşum (Emiroğlu ve Aydın, 2020:384).

Milliyetçilik, insanlığın bir ulus devletler dünyası içinde örgütlenmesi gereğini kabul eden bir doktorindir. Bütün çağdaş kuramlar, milliyetçilik ile modernleşme süreci arasındaki ilişkiyi kurmaktadır.

Kültür üretildiği, geliştirildiği ve yeniden üretildiği gibi, öğrenilen bir şeydir. Kültürün en önemli
özelliklerinden biri budur. Doğumdan ölüme değin kültürün özelliklerini öğrenerek içselleştiririz.
İçselleştirdiğimiz kültürel özellikler benliğimizin
aksi mümkün olmayan bir parçası hâline gelir.
Kültürün öğrenilerek içselleştirildiği bu sürece
“kültürlenme” (enculturation) adı verilmektedir.
Kültürlenme, doğumdan başlayarak yaşam boyu
devam eden doğrudan ve dolaylı yollarla gerçekleşen öğrenme süreçlerine işaret eder. Kültürün
aktarımı hem kuşaktan kuşağa, hem de akrandan
akrana farklı aktörlerin yer aldığı ilişkilerde gerçekleşmektedir. Bizler kültürel normları, değerleri,
tutumları ya da alışkanlıkları ebeveynlerimiz ya da
büyüklerimiz kadar akranlarımızdan da öğreniriz.
Bu süreçte simge sistemlerinin ve özellikle de dilin
çok önemli bir rolü bulunmaktadır.

Avcı-toplayıcılık besin üreticiliği yapılmayan
bir uyarlanma stratejisidir. İnsanlar bitki, meyve
ve yemişleri toplamak ve avlanmakla geçimlerini
sürdürdükleri için bu ismi almıştır. Geçimleri balıkçılığa dayanan topluluklar da avcı-toplayıcılar
arasında değerlendirilmektedir.

Besin üreticiliğine dayalı en basit uyarlanma
stratejisi bahçeciliktir (horticulture). Bahçecilik,
taş, sopa, değnek gibi basit aletlerle ekip-biçme yapılmasına dayanır. Bu topluluklar arasında sıklıkla
görülen bir örüntü şöyledir. Bir ormanlık alandaki
ağaçlar ekip biçme yapmak için kesilir. Arazi tarıma
açılır. Toprağın verimi azalıncaya kadar ekip biçme
yapılır. Sonra ekinlerden kalanlar yakılıp toprak
nadasa bırakılır. Ekip biçme yapmak için başka bir
yere gidilir. Bu döngü sürekli devam eder.