ANTROPOLOJİ - Deneme Sınavı - 10

Clifford Geertz (1926-2006) Yorumsamacı antropolojinin kurucularından kabul edilen Geertz, kültürü giderek bir metin olarak ele almıştır. Islam Observed adlı etnografisi “Gözlemlenen Islam: Fas ve Endonezya’da Dinî Gelişim” temel eserlerinden sayılmaktadır.

Bir sosyal bilim metodolojisi olarak etnografi ya da etnografya, antropoloji disiplininin altında 19. yüzyılın ortalarından itibaren gelişmeye başlamıştır. Antropologlar bir kültüre doğrudan katılarak veya kültürün içine gömülü olarak edinilen bilginin değerini giderek daha fazla fark ettiler. Antropologlar Franz Boaz ve Bronislaw Malinowski genellikle antropolojide temel yöntem olarak etnografik bir yaklaşımın veya katılımcı gözlemi ortaya çıkaran fikir insanları olarak bilinir. Etnografik yaklaşımlar farklı felsefi kökenlere, disiplin geleneklerine ve entelektüel yörüngelere sahiptir.

Amerikalı antropolog Napoleon Chagnon’un (1938-2019) Amazon Ormanları’nda Brezilya ile Venezuela sınırıyla kesişen bölgede yaşayan Yanomamö kabilesi üzerine yapmış olduğu araştırmadan dolayı uğradığı eleştiri ve yapılan yargılama
sonucu meslekten ihraç edilmiş olmasını örnek verebiliriz. Chagnon’un çalışmalarının etik kuralları ihlal edildiği iddia edilmiş ve ona karşı açılan davalar
sonucunda meslekten ihraç edilmiştir

İki tür Afrika siyasi sistemini birbirinden ayırmaktadır: Merkezî otoriteye ve yargı kurumlarına sahip olanlar (ilkel devletler) ve bu tür otorite ve kurumlara sahip olmayanlar (devletsiz toplumlar). Bu türler arasındaki en büyük fark, akrabalık rolüdür. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Etimolojik olarak “etnografi”, “insanlar hakkında yazmak” veya “belirli bir insanın/kültürün yaşam biçimi hakkında yazmak” anlamına gelir. Erken antropolojik çalışmaların amacı, belirli bir toplumun ayırt edici sosyal veya kültürel özelliklerinin açıklayıcı bir anlatımını yapmaktı. Bu anlamda, etnografi, kültürlerin sosyal bilimcilerce ilk elden araştırılması ve tanımlanması ile bunun ürettiği verilerin teorik olarak yorumlanmasının bir bileşimine atfen kullanılmıştır.

Dünyanın hareket hâlinde olduğunun geç keşfi, neredeyse yüzyılın başında evrimciliğin geçici olarak yok edilmesine benzer bir şekilde, yapısal-işlevselliğin coşkulu bir reddini tetikledi. Yeni evrimci teori ile yapı ve işlev modası geçmiş terimler hâline geldi, yerini süreç, çatışma, hizip, mücadele ve manipülatif strateji aldı.

Pierre Bourdieu’nun günlük hayatın senaryolarında gücün nasıl yazıldığını ortaya çıkaran habitus, doxa ve kültürel sermaye nosyonları; Michel Foucault’nun söylem analizi ve iktidarın toplumsal yaşamın tüm alanlarının oluşumunda yer aldığı çeşitli yollarla ilgilenmesi; Antonio Gramsci’nin hegemonya kavramı; ve Jürgen Habermas’ın kamusal alan kavramı ve siyaset ve kültürde toplumsal cinsiyet yönlerine vurgu çağdaş antropologların postmodernizme kapsamındaki entelektüel ilgileridir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Politik örgütlenme, ister bir aslan avını örgütlemek olsun, isterse sulanacak arazilerin yöntemi ya da ordu toplamak olsun, bir toplum gücünün dağıtımı ve toplumda bulunmuş biçimidir. Kısaca, toplumsal düzeni oluşturmak, sürdürmek ve toplumsal düzensizliği azaltma aracıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sanayileşme öncesi siyasal sistemler içinde yer alan merkezileşmemiş kabile sisteminde "geçim türü, Kapsamlı tarım (bahçecilik) ve hayvancılık; Liderlik Türü, karizmatik yönetici; Siyasi Veraset, formal bir siyasi halef aracı yoktur" şeklinde tanımlanmıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Diyalojik, bir olgunun ilişkiselliğini ve çok taraflılığını anlatmak için kullanılan bir terimdir.

Emik Bakış: Bir toplumun içeriden kendi bakış açılarıyla ve yerel kişilerin perspektifleriyle betimlenmeye çalışılmasıdır. Öte yandan, antropoloğun analitik ve dışarıdan bakış açısı etik düzey olarak adlandırılır.

Sosyal antropolog katılımcı gözlem adı verilen bir araştırma tekniği ile çalışmalarını sürdürür. Bu teknik, antropoloğun tanımaya ve anlamaya çalıştığı insan topluluğunun yaşamına mümkün olduğu ölçüde derinlemesine ve ayrıntılı biçimde dalmasını gerektirmekteydi. Bunun için araştırmacı- antropoloğun konuk olduğu topluluğun üyeleriyle mümkün olan en üst düzeyde empati (duygudaşlık) kurması ve çevresindeki bu farklı yaşamın özünü öğrenmeye çalışması beklenir.

Örtük gözlem, incelenmekte olan toplumsal birimin açıkça farkında olmadan ve onu onaylayan bir tutuma sahip olmadan yerine getirilen bir katılımcı gözlem türüdür

Katılımcı olmayan gözlem; araştırmacının, araştırması aracılığıyla incelemeye konu olanları izlediği, onlara ilişkin bilgiler edindiği, ama incelenen durumun içinde aktif olarak yer almadığı bir tekniktir.

Spradley, etnografik görüşmelerin “dostça sohbetlere” oldukça benzediğini vurgulamaktadır. Spradley’e göre, etnografik görüşmeleri, araştırmacının katılımcıların bilgi kaynağı olarak yanıt vermesine yardımcı olacak yeni unsurları yavaş yavaş tanıttığı bir dizi dostça sohbet olarak düşünmek en iyisidir.

Geleneksel olarak, sosyal antropolojinin temelinde saha çalışması vardır. Bu çalışmada araştırmacı, belirli bir toplumu ve onların yaşam biçimini, uzun bir dönem boyunca ve bireysel olarak gözlemler. Hatta eğer mümkünse, antropologlar yaşam biçimlerini merak ettikleri insanlarla birlikte yaşamaya çalışır ve gündelik yaşamın küçük detayları hakkında önemli bilgiler elde ederler. Kültürel antropologlar, insanı “veri kaynağı” olarak değil, birey olarak görürler.

İnsan Bilimi olarak da bilinen Antropoloji, insanı geçmişi ve bugün yeryüzündeki çeşitliliği ile incelemeyi hedefleyen bir bilim dalıdır. Antropoloji, tüm hâlleri ile insanlığı hem biyolojik ve fizik bilimleri hem de sosyal ve beşerî bilimlerin bilgi birikimini kullanarak anlamaya ve açıklamaya çalışan bir alandır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “insanın geçmişi ve bugün yeryüzündeki çeşitliliği ile incelenmesi” seçeneğidir.

Emik bakış: Bir toplumun içeriden kendi bakış açılarıyla ve yerel kişilerin perspektifleriyle betimlenmeye çalışılmasıdır. Öte yandan, antropoloğun analitik ve dışarıdan bakış açısı etik düzey olarak adlandırılır. Antropolog, hiçbir zaman için hakkında yazdığı insanlar ile özdeş hâle gelemez. Bu nedenle, antropolojideki olası tek gerçek emik betimleme, bizzat yerliler tarafından, kendi gündelik dillerinde yazılan alıntılardır (Eriksen, 2009: 69). Etnografik metodolojiyi benimseyen araştırmacı sahada deneyimlediklerinden sonra sistematik bir biçimde hazırladığı notlarını “bilgi”ye dönüştürür. Ancak bu bilgi diyalojik bir bilgidir; hem araştırdığı kişilerin anlam dünyasını ve bakış açısını yansıtır hem de araştırmacının kendi bakış açısını içerir.

Kültürlerin (toplumların) gerek fizik/biyolojik özelliklerini anlamak veya sosyal/kültürel özelliklerini anlamak için olsun antropoloji hem diyakronik (zaman boyutlu) hem de senkronik (eş zamanlı) yaklaşımlar ve araştırmalar üretmiştir. Toplumların hem geçmişi hem de bugünkü durumlarıyla ilgili olmuştur. Bu ifadeden hareketle sorunun doğru cevabı “diyakronik- senkronik” seçeneğidir.

Etnografik bir çalışmada veri toplama konusunda araştırmacının rolü oldukça önemlidir. Gerçekci bir ilişki içerisinde katılımcılarla etkileşime geçmek çeşitli zorluklar içerir; araştırmacı önce veri toplamaya ilişkin nasıl bir yaklaşım benimseyeceğine karar vermelidir; verilerin açıktan mı yoksa gizli bir gözlemle mi toplanacağı önemlidir. İkincisi araştırmacı, araştırmadaki konumunu içeriden (emik) bir yaklaşımla mı yoksa dışarıdan (etik) bir yaklaşımla mı sürdüreceğine karar vermelidir. Genel olarak emik yaklaşım, kültürün içine dahil olma ile mümkün olabilmektedir.