BEBEK BESLENMESİ

Anne ve babaların dikkat edecekleri önemli
konuların başında çocuklarının yeterli ve dengeli
beslenmelerine özen göstermeleri gelmektedir.

Anne sütünün en önemli özelliklerinden birisi,
her annenin çocuğunun durumuna, yaşına uygun bir
değişim göstermesidir. Bu nedenle annelerin ve babaların
bu konuda bilinçlendirilmeleri gerekir.

0-1 yaş aralığındaki çocuklara süt çocuğu denilir.
Yani doğumdan itibaren bir yaşına kadar olan dönemi
kapsar.

Sözcük anlamı kötü beslenmedir. Yetersiz ve
dengesiz beslenmenin görünür etkilerine verilen addır.
Çocuğun fiziksel büyümesinin yaşa göre boy uzunluğunda
ve vücut ağırlığında duraklamalar ve\veya azalmalarla
birlikte vitamin ve mineral yetersizliklerinin birlikte
görülmesidir.

Malnutrisyon, başlangıçta fiziksel büyümeyi,
daha ileri durumlarda ise zihinsel gelişimi etkiler.
Malnutrisyon olarak isimlendirilen yetersiz ve dengesiz
beslenmenin görünür etkileri; çocuğun fiziksel
büyümesinin yaşa göre boy uzunluğunda ve vücut
ağırlığında duraklamaları ve\veya azalmaları
engellemesidir.Malnutrisyon nedeniyle organizmada oluşan
değişikliklerin sonucunda besinlerin sindirim ve emilimi
bozulur, vücudun mikroorganizmalara direnci azalır.
Çocuklar çabuk hastalanır ve hastalıklar sıklıkla
tekrarlanır, iştahsızlık gelişir, bu durum besin tüketimini
azaltır böylece kötü beslenme ile hastalıklar arasında kısır
bir döngü gelişir çocuk ölümleri artar. Bu durum ülke
ekonomisini olumsuz etkiler.

Bebeğe 6 aydan sonra, tamamlayıcı (ek) besinler
verilmeye başlanır. Ancak, diyetin esas kaynağı yine anne
sütüdür. Anne sütünün iki yaşına kadar olan sürede uygun
kalite ve miktarda tamamlayıcı (ek) besinlerle birlikte
verilmesi en ideal beslenme şeklidir.
Ülkemizde anne sütü ile beslenme yaygın bir uygulama
ise de tek başına anne sütü ile beslenmenin süresi kısadır.
Aileler kısa sürede bebek doymuyor gibi benzeri
nedenlerle 6 aydan önce tamamlayıcı (ek) besinlere
başlamaktadır.

Süt çocuğunun beslenmesinde dikkat edilmesi
gereken belli ilkeler vardır. Bu ilkeler genel olarak şöyle
sıralanabilir:
• Doğumdan itibaren başlamak üzere çocuklar ilk 6
ay tek başına anne sütü ile beslenmelidir. Anne
sütü verilmesi 6 aydan sonra başlanan uygun
kalite ve miktarda tamamlayıcı (ek) besinlerle 2
yaşına kadar sürdürülmelidir.
• Çocuğa verilecek besinler onun sindirim sistemi
fonksiyonlarına (emme, yutma vb.) uygun
olmalıdır.
• Yeni doğanın sindirim sistemi enzimleri belirli
aylara kadar yeterli değildir. Bu nedenle
verilecek besinler çocuğun sindirim sistemine
uygun olmalıdır.
• Besinlerin mideyi terk etme hızı çocuktan çocuğa
farklılık gösterir.
• Günlük toplam verilen besin miktarı çocuğun
enerji ve besin öğeleri gereksinimini
sağlamalıdır.
• Çocuğa verilecek besinlerin, temizlik ve sağlık
koşullarına uygun olarak hazırlanması gereklidir

Süt çocuğunun beslenmesi yetişkinlerden
farklıdır. Bunlar;
• Enerji gereksinimdeki farklılıklar,
• Protein gereksinimdeki farklılıklar,
• Sindirim sistemindeki (enzimler) farklılıklar ve
• Çocuğa verilen besin türlerindeki farklılıklar
olarak sıralanabilir.

Hangi yaşta olursa olsun çocuklar devamlı bir
büyüme ve gelişme süreci içerisindedir. Süt çocuğu yaş
grubu, büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu dönemdir.
Bu nedenle büyüme için harcanan enerji de fazladır.
Yetişkin bir bireyin günlük enerji gereksinimi; harcadığı
kadardır. Harcanan enerji, bazal metabolizma hızı (BMH)
ve fiziksel aktivite için harcanan enerjidir. Süt çocuğunun
günlük enerji gereksinimi;
• Bazal metabolizma hızı için (%55-60),
• Fiziksel aktivite için (%15-25),
• Büyüme ve gelişme için (%30-35) kullanılır.

Fazla enerji alımının sakıncaları vardır. Bunlar
şöyle sıralanabilir:
• Vücut yağ dokusu artmasına neden olur.
• Vücut yağ dokusunun artışı vücut ağırlığını artırır
ve şişmanlığa neden olur.
• Bebeklikten itibaren şişmanlık ileriki yaşlarda
koroner kalp hastalıkları, diyabet oluşumuna, hipertansiyon gibi hastalıkların ortaya çıkmasına
sebep olur. Çok şekerli, unlu ve yağlı besinler
enerji alımını artırmaktadır.

Anne sütü proteini, sindirim kolaylığı ile amino
asit örüntüsü ve miktarı açısından vücut dokularına en
hızlı çevrilebilen protein kaynağı olması nedeniyle
önemlidir. Bu nedenlerle anne sütü proteini yeni doğanın
organizmasında tam (%100) olarak kullanılır.

Gereksinimin altında protein verildiğinde, kan
proteinlerinde azalma (hipoproteinemia) ve ödem
meydana gelir. Bu nedenle ilk yaş grubu çocukların
protein gereksinimi 1.6 g/kg’dan az, 4 g/kg’dan fazla
olmamalıdır. Böylece proteinle enerji arasındaki denge de
korunmuş olur.

Karbonhidratlar enerji verir. Bu nedenle
besinlerin emilme hızı, kasların çalışması ve su düzenini
sağlar. İlk 6 ayda günlük enerjinin %40-50’si, 6-12 ayda
%50-55’i ve bir yaşından sonra ise %50-60’ı
karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Anne sütünde bulunan
karbonhidrat laktozdur. Laktoz, süt şekeridir. Bu nedenle
hazır mama ve hayvan sütlerinde de bulunur. Hayvan
sütlerinin laktoz miktarı anne sütünden daha az
olduğundan inek sütüne %4-5 kadar şeker eklenmesi
gerekir. Böylece süt çocuğunun ilk tükettiği karbonhidrat
türleri laktoz ve sukrozdur.

Yağlar büyüme ve gelişmeyi sağlamada başlıca
enerji kaynağıdır. Yağda eriyen vitaminlerin (ADEK)
kullanımı için gereklidir. Ayrıca beyin ve merkezi sinir
sisteminin gelişimi için de önemlidir. Kolesterol,
fosfolipid ve elzem yağ asitleri içeriği nedeniyle anne sütü
çocuğun zihinsel gelişmesini sağlar. Günlük enerjinin
%30-40’ı yağlardan gelmelidir. Beyin ve merkezî sinir
sisteminin gelişmesinde elzem yağ asitlerinin etkisi
önemlidir. Elzem yağ asitlerinden omega- 3 yağ asitleri
anne sütünde yeterince bulunur.

Vitamin ve mineraller süt çocuğunun sağlıklı
büyüme ve gelişiminde doğrudan etkileri olduğu gibi
metabolik işlevlerin sağlanmasında da dolaylı olarak
görev alırlar.

Yeni doğanın vücut su yüzdesi (%) fazla olduğu
için vücut ağırlığı birimi başına olan sıvı gereksinimi de
yetişkinden fazladır. Vücut suyu;
• Hücre yapısının önemli bir bileşenidir.
• Vücutta kimyasal olayları hızlandırır.
• Metabolik atıkların taşınması ve atılmasında rol
oynar.
• İyonik dengeyi sağlar.
• Seçici emilimi kolaylaştırır.
• Vücut ısısını düzenler. Bu nedenlerle 0-1 yaş
grubu çocukların günlük sıvı gereksinimi ağırlık
birimi başına (150-175 mL/kg/gün) veya her bir
kkalori başına (1.5 mL/kkal/gün) olarak
hesaplanır.

Ağız; çiğneme ve tükürük içindeki enzimlerle
karışarak besinlerin sindiriminin başlangıç yeridir. Oysa
yeni doğanda ilk 4 ay ağızda sadece emme ve yutma işlevi
gelişmiştir. Ayrıca; tükürük içindeki amilaz enzimi de
yetişkinin 1/4’ü kadardır. Bu nedenlerle yeni doğanda ilk
4 ayda ağız sindiriminden söz edilemez.

Mide duvarının besinleri kavrama hareketi
zayıftır. Bu nedenle biberonla hızlı emme kusmaya neden
olur. Midenin peristaltik ve boşalma işlevleri de zayıftır.
Yeni doğanda protein sindirimi mide asidi (HCl) yerine
labferment enzimi ile gerçekleşir. Mide asidinin az olması
nedeniyle, midede bulunan pepsin enziminin protein
sindirimi üzerine etkisi çok azdır.

Yeni doğanlarda tripsin aktivitesi normaldir.
Ancak pankreastan salgılanan α-amilaz yetersiz olup 4.
aydan sonra artmaya başlar. Yağ sindirimi için gerekli
olan pankreatik lipaz ve safra asitleri de yeni doğanda
önceleri az olup sonra yeterli aktivite gösterir. Laktaz,
amilaz ve lipaz enzimlerini içermesi nedeniyle anne sütü
yeni doğanın sindirim sistemine uygun bir besindir.

1. ayda, 6-8 öğün, toplam 600 mL; 2. ayda, 6-7
öğün, toplam 750 mL; 3. ayda, 5-6 öğün, toplam 900 mL;
4. ayda, 4-5 öğün, toplam 900 mL; 5. ayda 4-5 öğün,
toplam 1020 mL; 6. ayda, 4-5 öğün, toplam 1150mL
olmak üzere beslenmelidir.

Anne sütü hakkında şunlar söylenebilir:
• Anne sütü yeni doğan bebek için en ideal
besindir.
• Anne sütü en doğal ve en taze besindir.
• Anne sütü her zaman temiz ve mikropsuzdur.
• Anne sütü daima hazırdır, ekonomiktir, özel
harcama gerektirmez.
• Anne sütü tamamen ve kolaylıkla sindirilir, vücut
proteinlerine dönüşür.
• Anne sütü yeni doğanı hastalıktan koruyan
bağışıklık maddelerini içerir.
• Anne sütü bebekle anne arasında özel sevgi bağı
kurulmasını sağlar.

 • Anne sütü bebeği şişmanlatmaz.
• Anne sütü ilk aylarda bebeği anemiden korur.
• Anne sütü zihinsel gelişimi sağlayan elzem yağ
asitlerini içerir.

Doğumdan sonra birkaç gün süre ile salgılanan
koyu süte ağız sütü (kolostrum) denir. İçindeki beta
karoten nedeni ile daha sarımsı renktedir. Kolostrum; yağ
ve karbonhidrattan fakir, protein, potasyum, magnezyum
ve kalsiyum gibi mineraller ile bebeği enfeksiyon
hastalıklarından koruyucu antikorlar yönünden zengindir.

Doğumu izleyen günlerde sütün bileşiminde
değişiklikler olur ve 10-15 gün içerisinde kolostrum yerini
geçiş sütüne, geçiş sütü de olgun süte bırakır.

Anne sütü kimyasal yapı olarak; ortalama
%87.187.6 su, %0.9-1.5 protein, %3.5-3.8 yağ, %6.5-7.0
laktoz ve %0.17-0.2 oranında minerallerden oluşmaktadır.
Bununla beraber anne sütünün bileşimi; emzirme
zamanına, bir memeden diğerine, bebeğin zamanında veya
erken doğmuş olma durumlarına göre değişim gösterir.

Emzirme ile ilgili önemli noktalar şöyle
sıralanabilir:
• Bebek doğumdan sonra ilk 1/2 saat içinde
emzirilmeli, Kolostrum verilmeli,
• Bebek her ağladığında emzirilmeli,
• Gece de emzirilmeli,
• 6 ay tek başına anne sütü verilmeli,
• 6 aydan sonra uygun tamamlayıcı besinlerle
emzirme 2 yaşına kadar sürdürülmeli,
• Büyüme ve gelişme izlenmeli
• Çocuk ishal olduğunda da emzirme sürdürülmeli
• Anne, gebelik döneminde emzirme konusunda
bilgilendirilmelidir.

Emzirmede dikkat edilecek ilkeler şöyle
sıralanabilir:
• Emzirmeden önce anne ellerini sabunlu su ile
yıkamalıdır. Meme uçlarını temiz su ile
temizlemelidir.
• Anne, sırtını rahat bir yere yaslayacak şekilde
oturmalı, bebeğini kolunun üzerine rahat bir
şekilde yatırmalıdır. Bebekler içgüdüsel olarak
meme emmeyi bilirler, ancak ilk günler meme
ucunu bulmakta güçlük çekebilirler. Bu nedenle
meme başını bebeğinin ağzına dokundurarak
yardımcı olunmalıdır.
• Bebeğin meme emmesi, süt üretimini harekete
geçirir. Emme ile meme başındaki reseptörler
(alıcılar) harekete geçer ve beyinde
hipotalamusun ön ve arka loblarını uyararak süt
salınımı ve üretimini sağlayan hormonların
salınımı sağlanır. Bunun için meme başı ve
etrafındaki koyu renkli bölgenin tümü bebeğin
ağzına yerleştirilmelidir. Böylece meme başının
acıması da önlenmiş olur.
• Yeni doğan bebekler ilk aylarda her ağladıkça
emzirilmelidir. Emme sıklığı, süt salınımını
artırır.
• Bebek, süt gereksinmesinin önemli bir miktarını
emzirmenin ilk birkaç dakikasında alır. Fakat
sütün devamlılığının sağlanabilmesi için her iki
memeyi de 10’ar dakika emmesi önemlidir. Bu
süreç içerisinde bebekle anne arasında psikolojik
sevgi bağları oluşur.

Tamamlayıcı (ek) besinlere 6 aydan sonra
başlanması önerilse de anne sütü verilmeye devam
edilmelidir. Tamamlayıcı (ek) besinlerle birlikte anne sütü
çocuk iki yaşına erişinceye kadar verilmelidir.

Bazı anneler emzirdikleri halde sütlerinin
yetmediğini, bebeklerinin aç kaldığını ve dayanamayıp
ticari mama (bebek formulaları), evde hazırlanmış mama
veya süt (hayvan sütü) verdiklerini belirtir. Oysa anne
sütünün yeterli olup olmadığı bebeğin büyümesinden,
ağırlık kazanmasından anlaşılır. Bu nedenle bebeğin
büyümesi belirli aralıklarla izlenmelidir.

Örneğin; bebek 20 günlük olduktan sonra tartılır.
Eğer bebek 500 gram civarında ağırlık kazanmışsa anne
sütü yeterlidir. Sonraki aylarda da her tartılışta ağırlığı
büyüme eğrisi üzerine işaretlenir. İki tartımda büyüme
eğrisi üzerine konulan noktalar birleştirildiğinde çizgi
yukarı doğru giderse bebek büyüyor demektir, anne sütü
yeterlidir.

Ağırlık kazanmada yavaşlama varsa annenin sütü az
denebilir. Ancak hemen tamamlayıcı besinlere
başlanmamalı, önce annenin bebeği emzirme tekniği
irdelenmeli ve anne emzirmeye yüreklendirilmeli, annenin
beslenmesi düzenlenerek sütünün salınımını arttırma
yolları denenmelidir

Gerek çocuğa gerekse anneye ilişkin sağlık
sorunları nedeniyle anne sütü bebeğe verilmediğinde ya da
büyümesini sağlayacak miktardan az olduğunda zorunlu
olarak hayvan sütleri ve/veya ticari çocuk mamaları
(bebek formulaları) bebeklere verilir.

Anne sütünün bebeğin yeterli büyümesini
sağlayamadığı (ağırlık kazanımı 500 g/aydan az) ya da
verilemediği durumlarda (hastalık, ölüm vb.) ticari çocuk
mamaları yeni doğana verilebilir. Bu tür mamalar ilk 4
aylık çocuklar için (bebek sütü/formula) ve 4. aydan daha
büyük çocuklar (devam sütü/formula) için ayrı
hazırlanmış olarak satılmaktadır. İlk 4 aylık çocuklar için
olan ticari mamaların içeriği kısmen anne sütüne
benzetilmektedir. Bu yaş grubunda kazanılan vücut
ağırlığı ilk yaşa göre daha azdır. Bu nedenle anneler ilk
yaştaki kadar hızlı ağırlık kazanmaları için çocuklarının
yemek yemeleri için zorlanmalıdır. İlk bir yıl içerisinde
kazanılan ağırlık 7-8 kg\yıl kazanımı iken, birinci yaştan
sonra ağırlık kazanımı 13 kg/yıldır.

Hazır mama/formula kullanılırken dikkat
edilmesi gereken hususlar şunlardır:
• Mama kutuları açıldıktan sonra ağzı, kapağı ile
kapatılarak buzdolabında saklanmalıdır.
• Çocukların yaşına (ayına) ve vücut ağırlığına
göre mama kutusu üzerindeki tarifeye uygun
hazırlanmalıdır.
• Tarifede belirtilen miktarda su eklenmelidir.
• Eklenen su önceden kaynatılmış, ılıtılmış
olmalıdır.
• Mama, su ilavesi yapıldıktan sonra ateşte
kesinlikle kaynatılmamalıdır.
• Ticari mamalar süt ile sulandırılmamalıdır.
• Şeker eklenmemelidir.

Kullanılan sütler genellikle inek sütü olduğundan
çoğu kez hayvan sütü karşılığı akla gelen süt, “inek sütü”
olmaktadır. Türü ne olursa olsun hayvan sütü koyudur.
Hayvan sütünü, anne sütü yerine kullanırken en pratik yol,
uygun şekilde sulandırmaktır.

İnek sütünün kullanılması ile bebekte kansızlık
oluştuğu ve bu nedenle bir yaşına kadar bebeğe inek
sütünün verilmemesinin gerektiği ileri sürülmektedir.
Daha öncede belirtildiği gibi inek sütünde demir bulunmaz
ve bebeğin sadece inek sütüne dayalı olarak beslenmesi
doğal olarak anemi oluşumuna neden olabilir. Ayrıca
ekonomik olmaması aileleri inek sütünü kullanmaya
zorunlu kılmaktadır. İnek sütünün bebeğin yaşına göre
hazırlanarak verilmesi gerekmektedir. Ayrıca, anne sütü
alamayan bebeğe 4. aydan itibaren uygun miktar ve
kalitede tamamlayıcı besinlerin verilmesi kansızlığın
önlenmesinde büyük önem taşımaktadır.

Hayvan sütleri sulandırılınca protein ve
mineraller bakımından anne sütüne yaklaşır. Ancak, zaten
hayvan sütünde, anne sütüne göre daha az olan şeker ve
hemen hemen aynı miktarda olan yağ, sulandırma ile daha
da azalır. Bu nedenle sulandırılmış süte şeker ve yağ (sıvı
yağ) ekleyerek bu eksiklik giderilir. Sulandırma bebek
büyüdükçe azaltılır

Sütün belirli sıcaklık derecesinde belirli süre
tutulduktan sonra soğutulma sürecidir. Böylece süt bazı
mikroorganizmalardan arındırılır; bazılarının da üremeleri
engellenir. Süt fabrikalarında pastörizasyonda sütler, 80-
85°C de 15-20 saniye tutulmaktadır. Pastörize edilen
sütler serin yerde (buzdolabı) 24 saat kadar bekletilebilir.
Pastörize edilen sütler buzdolabında 2-3 gün bozulmadan
saklanabilir.

Tüm mikroplardan arındırma işlemidir. Süt çok
yüksek sıcaklıkta (135-150°C) 3-5 saniye tutularak tüm
mikropları öldürülür. Tetrapak denilen kutularda hava
girmeyecek şekilde kapatılıp saklanır. Buna “uzun ömürlü
süt” denilmektedir ve 4 ay süre ile kapalı olarak (kutu
açılmadan) oda sıcaklığında saklanabilir.

süt kullanmadan önce şu işlemlerden
geçirilmelidir:
• Pastörizasyon,
• Sterilizasyon,
• Pastörize ve sterilize kullanma olanağı yoksa,
eldeki süt süzülmeli, süzülen süt kaynatılmalıdır.

Pastörize edilmiş ve kaynatılmış süt oda
sıcaklığında bekletilmemelidir. Süt ısıtıldığında,
topaklaşmanın (kesilmenin) olması, sütte
mikroorganizmaların ürediğini gösterir.
Mikroorganizmaların oluşturduğu asit, sütün kesilmesine
neden olur. Kesilmiş sütler kesinlikle kullanılmamalıdır.
Pastörizasyon ve ısıtma işlemi uygulanan sütte hastalık
yapmayan (saprofit) bazı bakteriler ölmez, ancak
üremeleri durmuştur. Ortam (ısı) elverişli olduğunda
üreme yeniden başlar. Bu nedenle kaynatılmış ve pastörize
edilmiş sütler birkaç gün içinde tüketilmektedir.

Süt bebek için şu yöntemlerle hazırlanabilir:
• Sulandırma,
• Yarı yarıya sulandırma,
• Eklenen suyun azaltılması,
• Sulandırılmamış (tam) süt.

Anne sütü ile beslenen bebeklere, büyümelerinde
duraklama veya gerileme yoksa ilk 6 ay tamamlayıcı besin
verilmez. Altıncı aydan sonra tamamlayıcı besinlere
başlanır. Tamamlayıcı besinlere başlama zamanları
bebeğin durumuna göre değişir. İlke olarak; 6. ayda çok az
miktar besinle başlanır ve miktar her gün arttırılır. Sık
emzirme sürdürülür. Ortalama anne sütü alımı olan bebekler için tamamlayıcı
besinlerden enerji gereksinmesi (ortalama) 6-8 aylarda
200 kkal/gün; 9-11 aylarda 300 kkal/gün; 12-23 aylarda
550 kkal/gün olarak verilir. Verilen besinin enerji
yoğunluğu: 0.8 kkal/g olmalıdır

Sebze pürelerinin verilmesine anne sütü yeterli
olduğunda 6. aydan sonra başlanabilir.

Karışık sebze çorbası, sebze, tahıl (pirinç vb.)
çorbaları, tarhana, yoğurtlu yayla çorbası ve kırmızı
mercimek çorbalarına dördüncü veya altıncı aydan sonra
başlanabilir.

Sütün saklama koşulları iyi olmadığında ve
gerektiğinde sütün yerine doğumdan itibaren
sulandırılarak verilir. Sulandırma önce yarı yarıya (1 ölçü
yoğurt, 1 ölçü su) daha sonra iki ölçü yoğurt, bir ölçü su
ile yapılır. Sulandırılmamış yoğurt üçüncü aydan itibaren
verilir.

Tahılların içindeki nişastayı sindiren salgılar
dördüncü aydan itibaren artar. Bu nedenle muhallebi (anne
sütü yetersiz olduğunda) 6. aydan sonra verilebilir. Günde
1 kez yeterlidir.

Et, kıyma ya da püre olarak beşinci aydan
itibaren çorbalara eklenerek verilir. Tavuk ve kılçıksız
balıketi çocuklar için tercih edilir. Karaciğer püre olarak 7
ve 8. aylarda verilirse de karaciğerde “kist”lerin
olabileceği düşünülürse verilmesi şart değildir. Çeşitli
hastalıkların etkeni olması; ayrıca, çok yağlı olması
nedeniyle beyin de bebekler için önerilmez.

Kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler 6.
aydan itibaren verilir. Kabuksuz kırmızı mercimek ise
anne sütü verilmeyen çocuklara dördüncü aydan itibaren
verilebilir.

Tamamlayıcı besinler hazırlanırken, iyi hijyen ve
uygun besin hazırlama yöntemleri uygulanmalıdır.
• Çocuğun ve bakım veren kişinin ellerinin besin
hazırlama öncesinde ve yemek yeme sırasında
yıkanması,
• Besinlerin güvenli olarak saklanması ve
hazırlandıktan sonra hemen servis edilmesi,
• Besin hazırlama ve servisi sırasında temiz araç
gereç kullanılması,
• Çocukları beslerken temiz kapların kullanılması
ve
• Biberon kullanılmaması gerekmektedir.

Önce meyve iyice yıkanır, kabukları soyulur,
cam rendede rendelenir, süzülerek suyu elde edilir veya
doğrudan katı meyve suyu sıkma makinesinden geçirilir.

Pastörize veya sterilize edilmiş süt ateşe konur,
parmak dayanır dayanmaz sıcaklığa gelince, 1 kilo süt için
1 yemek kaşığı ezilmiş yoğurt konup üzeri kapatılarak 6
saat kadar mayalandırılır. Yoğurt haline geldikten sonra
buzdolabında veya serin yerde bekletilir. Eğer sokak sütü
kullanılıyorsa süt süzülür ve kabarınca karıştırılarak, 5
dakika kadar kaynatılır. Yoğurt cam kavanozda
yapılmalıdır. Plastik kapta yoğurt yapılmaz. Hazır yoğurt
verilecekse yoğurdun yüzey kısmı ayrılır, iç kısımdan
verilir.

Mevsimine göre patates, havuç, kabak, ıspanak
uygun sebzelerdir. Sebzeler ayıklanır, yıkanır sonra
kabukları soyulur veya parçalanır. Ocakta tencerede
kaynayan az miktardaki suya atılır, kapağı kapatılarak
ezilme kıvamına gelinceye kadar pişirilir. Pişen sebzeler
suyu içinde tahta kaşıkla ezilir, 1 tatlı kaşığı sıvı yağ
eklenir. Sade sebze çorbasına bebek alıştıktan sonra
sebzelerle birlikte 1 tatlı kaşığı pirinç, mercimek eklenerek
çorba pişirilir

Kuru baklagiller önce ayıklanır, sonra yıkanır ve
(kırmızı mercimek dışında) ılık su ile 8-12 saat ıslatılır.
Islatma suyu dökülür. Bir tencereye üzerini örtecek kadar
su koyup, iyice haşlanır. Haşlama suyu dökülmez.
Kabukları soyulur ve haşlama suyu içinde tahta kaşıkla
ezilir, 1 tatlı kaşığı yağ eklenir

Yumurta, yıkanır ve 5-6 dakika haşlanır. Çocuğa
verilecek yumurta katı pişirilir. Pişirme süresi çok uzun
olmamalıdır. Uzun süre pişirme nedeniyle yumurta
sarısının çevresinde yeşil halka oluşmamalıdır. Yumurta
sarısı verilmeye 5. ayda başlanır. Akı ile birlikte tam
yumurta ise 7.-8. aylarda verilir.

Tamamlayıcı besinler hazırlanırken acılı,
baharatlı, salçalı olmamasına dikkat edilmeli, fazla yağ
eklenmemelidir. Tamamlayıcı besinlere bebek bir yaşına
gelinceye kadar tuz eklenmesi önerilmemektedir. Daha
sonra da yemeklere eklenen tuzun iyotlu tuz olmasına
dikkat edilmelidir.

Tamamlayıcı besinlerin çocuğun sindirim
sistemine uygun olup olmadığının kontrol edilmesi
gerekir. İshal, kusma veya alerjik belirtilere neden olan
besinleri belirleyebilmek için aşağıdaki kurallara
uyulmalıdır:
• Bir günde birden fazla yeni besin verilmemelidir.
• Her yeni denenecek besinin miktarı önce birkaç
tatlı kaşığı olmalıdır. Herhangi bir sorun
olmadığında besinin miktarı sonraki günlerde
arttırılmalıdır.
• Yeni verilen besin, çocuk açken verilmelidir.
Çocuk istemediğinde zorlanmamalıdır.
• Lezzeti beğenilmeyen, kusma ya da ishal gibi
durumlara neden olan besinler birkaç gün
bekletilip tekrar denenmelidir.
• Besinin kıvamı ve çeşitliliği bebeğin büyümesini,
gereksinmelerini ve yeteneklerini göz önüne
alarak yavaş yavaş arttırılmalıdır.
• Bebekler püre yapılmış, ezilmiş ve yarı katı
besinleri 6. aydan başlayarak yiyebilirler.
Bebeklerin çoğunluğu 8. ayda “parmak besinleri”
(çocuklar tarafından yalnız başına yenilebilen
atıştırmalık besinler) yiyebilir.
• Boğulma, tıkanmaya neden olabilecek besinler
(bunlar; şekil ve/veya kıvam açısından boğaza
kaçabilecek, örneğin; fındık, üzüm, çiğ havuç
benzeri) verilmemelidir.
• Yemek suyu ve et suyu tek başına tamamlayıcı
besin değildir. Bu nedenle gerek yemek suyuna
gerekse et suyuna ekmek doğrayıp vermek yerine
yemek, suyu içinde ezilmeli; et suyu lezzeti
arttırdığı için çeşitli çorbaların yapımında
kullanılabilir.
• Çay, kolalı içecekler, hazır çorbalar bu yaş grubu
çocuklara verilmemelidir.

T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile
Planlaması Genel Müdürlüğü tarafından anne ve çocuk
ölümlerini önlemek, anne ve çocuk sağlığını iyileştirmek
ve geliştirmek amacıyla çeşitli programlar
yürütülmektedir. Konu ile ilgili olanlar şöyle sıralanabilir:
• Anne ve Çocuk Beslenmesi Programı,
• Emzirmenin Desteklenmesi, Korunması ve
Bebek Dostu Hastaneler,
• Çocukluk Çağı Hastalıklarına Bütüncül Yaklaşım
(IMCI),
• Perinatal/Neonatal Ölümlerin Önlenmesi,
• Büyümenin İzlenmesi ve Erken Çocukluk
Gelişiminin Desteklenmesi Programı,
• Bağışıklama Programı,

• Aile Planlaması Hizmetleri.

Başarı emzirmenin 10 adımlık yolu şöyle
sıralanabilir:
1. Emzirmeye ilişkin yazılı bir politika hazırlanmalı
ve bu, düzenli aralıklarla tüm sağlık personelinin
bilgisine sunulmalıdır.
2. Tüm sağlık personeli bu politika doğrultusunda
eğitilmelidir.
3. Gebe kadınlar, emzirmenin yararları ve
yöntemleri konusunda bilgilendirilmelidir.
4. Doğumu izleyen yarım saat içinde emzirmeye
başlamaları için annelere yardımcı olunmalıdır.
5. Annelere emzirmenin nasıl olacağı ve bebeklerin
ayrı kaldıkları durumlarda sütün salgılanmasını
nasıl sürdürebilecekleri gösterilmelidir.
6. Tıbben gerekli görülmedikçe, yeni doğanlara
anne sütünden başka hiçbir besin ya da içecek
verilmemelidir.
7. Anne ile bebeğin 24 saat bir arada kalmalarını
sağlayacak bir uygulama benimsenmelidir.
8. Bebeğin her isteyişinde emzirilmesi teşvik
edilmelidir.
9. Emzirilen bebeklere yalancı meme veya emzik
türünden herhangi bir şey verilmemelidir.
10. Anneler taburcu olduktan sonra da emzirmeye
devam edebilmeleri, karşılaşabilecekleri sorunları
çözebilmeleri, bebeklerinin ve kendilerinin
kontrollerini yaptırabilmeleri açısından
başvurabilecekleri sağlık kuruluşları hakkında
bilgilendirilmelidirler.