ANNE BABA EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 9

Aile dinamikleri hakkında ilk dikkati çeken kişi Sigmund Freud olmuştur.

Ackerman’a göre, ailedeki kişiler arası çatışmalar çocuktaki sabit ruhsal çatışmaların ortaya çıkmasına öncülük eder.

Yapısal aile danışmasının güçlü yönlerini şöyle sıralayabiliriz:
• Yap›sal aile danışması aileler için tasarlanmış bir kuramdır. Aile danışmanlığı gibi bir alanın varlığını kabul ettirmede etkili olmuştur.
• Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki aileler için geliştirilmiş bir kuramdır ve oldukça pragmatiktir.
• Teknikleri açıkça belirlenmiştir.
• Madde bağımlılığı, yeme bozukluğu ve intihar eğilimli üyesi olan ailelerde oldukça etkili sonuçlar alınmıştır.
• Danışma süreci oldukça sistemlidir, probleme odaklanılmıştır ve kısa sürelidir.
• Kuramın etkililiği pek çok araştırma ile desteklenmiştir.

Yapısal aile danışmasının sınırlı yönlerini şöyle sıralayabiliriz:
• Geçmişi üzerinde değil, şimdi üzerinde durduğu için oldukça yalındır.
• Feministler tarafından cinsiyet basmakalıp rollerini vurgulamakla eleştirilmektedir.
• Ailenin dinamiklerini açıklamakta sıkıntı çeker.
• Aile sistemi üzerinde fazla odaklandığından, tek tek bireylere çok az dikkat eder.
• Bazı teknikleri samimi olarak algılanmayabilir.

Whitaker ve Bumberry insancıl/varoluşçu danışma kuramını, aile danışmanlığı alanına uyarlamışlardır.

Rogers, ebeveynlerin kendilerinin koşulsuz saygıyı yaşadıkları ölçüde, çocuklarına karşı koşulsuz olumlu saygı hissedebileceklerini ve kendilerine sağlıklı benlik kavramı geliştirdiklerini gözlemlemiştir.

Sağlıklı bir aile üyelerine beş alanda özgürlük verir. Bunlar: 1.Olanları görme ve söyleme,

2. Hissettiklerini ve düşündüklerini söyleme,

3. İstediğini hissetme,

4. İstediklerini söyleme,

5. Risk alma.

Stratejik aile danışmanlığın güçlü yönleri aşağıda verilmiştir:
• Çok çeşitli hasta aile ile olumlu sonuç alınması, kuramın en güçlü yönlerindendir. Yeme bozukluğu, madde bağımlılığı gibi problemlerde başarılı sonuçlar alınmaktadır.
• Stratejik aile danışmasının yenilik ve yaratıcılığa açık olması, açıkça belirlenmiş hedeflerinin olması, aile üyelerinin müdahaleleri anlayabilmeleri ve tekrar edebilmeleri güçlü yönleri arasındadır.
• Stratejik aile danışmanlarının aile ile sıcak iletişim kurmaya çaba göstermesi, istenen değişimin oluşmasını kolaylaştırmaktadır.

Bilişsel-davranışçı aile danışmasının sınırlı yönleri aşağıda verilmiştir.
• Diğer aile kuramlarına oranla daha az sistem anlayışını benimser. Bütün aile üyelerinden ziyade, birkaç aile üyesi danışma sürecinden yarar sağlar.
• Danışma sürecinde somut davranışlar üzerinde odaklanılır. Aile üyelerinin duygu ve düşünceleri ikinci planda kalır.
• Danışmanlar tekniklere çok bağlı kaldıkları için, spontan olmakta ve aile üyeleri ile ilişki kurmakta güçlük çekerler.
• Ailenin geçmiş hikayesinin alınmaması, aile dinamiklerinin ve aile kalıplarının anlaşılmasını engeller.
• Danışma süreci çok yönlendiricidir.
• Kullanılan teknikler çok fazladır ve birbirlerinden kopuktur.

Fonksiyonel olmayan beş tip aile yapısı belirlenmiştir.
Bunlar:

Ailelere profesyonel olarak hizmet vermek için aile danışmanlığı bilim alanı geliştirilmiştir. 1950’li yıllarda aile danışmanlığının ortaya çıkmasında etken olan bir çok faktör vardır. Bunlardan bazıları şunlardır (Fenell & Weinhold, 1989; Gladding, 1998; Nichols & Shwartz, 1998): Ailelerle ilgilenen profesyonel merkezlerin açılma başlaması; şizofreni hastası olan ailelerle yapılan araştırmalarda, şizofreni hastalığında ciddi hasar görmüş aile iletişimin önemli rol oynadığının anlaşılması; İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra aile içinde yaşanan sıkıntılar ailelerle ilgilenilmesi gerekli kılması; eşlerin her ikisinin de çalışmasının getirdiği problemler (ev işlerinin paylaşımı, çocuk bakımı, evin bütçesini düzenleme vb. gibi); boşanma oranlarında artış yaşanması; tek ebeveynli ailelerin yaşadıkları problemler; ilaç ve alkol bağımlılığının tüm aile bireylerini etkilemesi; çocukların eğitimi ve yönlendirmesinde desteğe ihtiyaç duyulması; yaşlı anne babanın bakımıyla ilgili yaşanan stresler.

Freud 0-6 yaşlarını çok önemser ve bireylerin bu yaşlarda geçirdiği yaşantıların kişiliklerinin temellerini oluşturduğunu savunur. Bu yaşları oral dönem (0-1 yaş), anal dönem (1-3 yaş), fallik dönem (3-6 yaş) diye üçe ayıran Freud, çocukların ebeveynleri ile birlikte geçirdiği yaşantılarını kalitesine dikkat çeker.

Freud 0-6 yaşlarını çok önemser ve bireylerin bu yaşlarda geçirdiği yaşantıların kişiliklerinin temellerini oluşturduğunu savunur. Bu yaşları oral dönem (0-1 yaş), anal dönem (1-3 yaş), fallik dönem (3-6 yaş) diye üçe ayıran Freud, çocukların ebeveynleri ile birlikte geçirdiği yaşantılarını kalitesine dikkat çeker.

Psikoanalitik kuramın temel kavramlarını aile danışmanlığı alanına aktaran Ackerman’a (1967) göre, ailedeki kişiler arası çatışmalar çocuktaki sabit ruhsal çatışmaların ortaya çıkmasına öncülük eder. Ailedeki çatışma ile çocuktaki çatışma birbirine benzediğinden, çocuğun çatışması aileye döndürülerek ailenin daha az hastalıklı çözüm yolları bulmasına yardım edilebilir. Diğer bir ifade ile, çocukların problemlerinin kaynağı ailede olduğu için, ailedeki problemlerin ortadan kalkması ile beraber çocuklarında problemleri çözüme kavuşur.

Salvador Minuchin tarafından 1970’li yıllarda geliştirilen yapısal aile danışması, en çok sözü edilen kurumlardan biri hâline gelmiştir. Minuchin’e (1981) göre aile bir sosyal sistemdir. Aileler, sosyalleşme sürecinin başlarında yetiştirdikleri çocuklarının kimlik duygularını şekillendirirler. Aile birimi toplumun isteklerini, değerlerini çocuklarına kazandırarak toplumun devamlılığını sağlar.

Yapısal aile danışmasının güçlü yönlerini şöyle sıralayabiliriz (Fenell & Weinhold, 1989; Gladding, 1998): • Yapısal aile danışması aileler için tasarlanmış bir kuramdır. Aile danışmanlığı gibi bir alanın varlığını kabul ettirmede etkili olmuştur. • Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki aileler için geliştirilmiş bir kuramdır ve oldukça pragmatiktir. • Teknikleri açıkça belirlenmiştir. • Madde bağımlılığı, yeme bozukluğu ve intihar eğilimli üyesi olan ailelerde oldukça etkili sonuçlar alınmıştır. • Danışma süreci oldukça sistemlidir, probleme odaklanılmıştır ve kısa sürelidir. • Kuramın etkililiği pek çok araştırma ile desteklenmiştir.

Yapısal aile danışmasının sınırlı yönlerini şöyle sıralayabiliriz (Fenell & Weinhold, 1989; Gladding, 1998): • Geçmiş üzerinde değil, şimdi üzerinde durduğu için oldukça yalındır. • Feministler tarafından cinsiyet basmakalıp rollerini vurgulamakla eleştirilmektedir. • Ailenin dinamiklerini açıklamakta sıkıntı çeker. • Aile sistemi üzerinde fazla odaklandığından, tek tek bireylere çok az dikkat eder. • Bazı teknikleri samimi olarak algılanmayabilir.

Yaşantısal/insancıl aile danışmasının sınırlı yönleri aşağıda verilmiştir (Fenell & Weinhold, 1989; Gladding, 1998; Nichols & Schwartz, 1998): • Yaşantısal/insancıl aile kuramı aile sistemi üzerinde odaklanmaz. Duyguları çok fazla önemsediği için, bireyler üzerinde tek tek durur. • Kuram kendi tekniklerini geliştirmek yerine, diğer kuramların tekniklerinden faydalanmaktadır. • Aile danışmanları bu kuramın dilini ve kavramlarını anlamakta zorlanmaktadır. • Bu kuram krizdeki ailelerle çalışırken etkili olmamıştır. Yaşantısal/insancıl aile danışmasının güçlü yönleri aşağıda verilmiştir (Fenell & Weinhold, 1989; Gladding, 1998): • Aile üyelerinin kendi davranışlarının sorumluluklarını almaya çalışması, bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardımcı olması, ailelerin birçok problemini kendilerinin çözebilmesi gücüne kavuşmasını sağlar. • Tekniğe çok fazla önem vermemesi, tekniklerin kötüye kullanılmasını önler. • Ailede şimdi ve buradaya odaklanılması, geçmiş üzerinde duran yaklaşımlara nazaran danışma sürecinin kısalmasına neden olur.

Yaşantısal/insancıl aile danışmasına göre, aile üyelerinin kendilerini gerçekleştirme eğilimlerinde özgürlük varsa aile etkili ve tam olarak işlev yapabilir (Nystul, 1993). Aile danışmanları bireylerin seçme hakkı ve özellikle de bireylerin kapasitelerine önem verirler. Duygusal sıkıntılar ya da davranışlardaki fonksiyonelsizlik, gelişim sürecindeki bir aksaklıktan kaynaklanır. Her bireyin yegane, biricik olduğuna inanılır (Goldenberg & Goldenberg, 1996). Stratejik aile danışması, sağlıklı ailenin özellikleri üzerinde durmayı tercih eder. Bu kurama göre, sağlıklı aileler aile yaşam döngüsünün çeşitli evrelerinden geçebilirken sağlıksız aileler problemlerle karşılaşır. Bu nedenle stratejik aile danışmanları, ailenin yaşam döngüsü evrelerine uyum sağlamasına yardım ederler (Stanton, 1981). Aile yaşam döngüsü, ailenin zaman içinde gelişimini betimlemek için kullanılan bir kavramdır. Genel olarak dört evresi vardır: Evli çiftler, küçük çocuklu aileler, ergenlik döneminde çocuğu olan aileler ve yetişkin çocuklu aileler (Glick, 1989).

Yaşantısal/insancıl aile danışmasına göre, aile üyelerinin kendilerini gerçekleştirme eğilimlerinde özgürlük varsa aile etkili ve tam olarak işlev yapabilir (Nystul, 1993). Aile danışmanları bireylerin seçme hakkı ve özellikle de bireylerin kapasitelerine önem verirler. Duygusal sıkıntılar ya da davranışlardaki fonksiyonelsizlik, gelişim sürecindeki bir aksaklıktan kaynaklanır. Her bireyin yegane, biricik olduğuna inanılır (Goldenberg & Goldenberg, 1996). Stratejik aile danışması, sağlıklı ailenin özellikleri üzerinde durmayı tercih eder. Bu kurama göre, sağlıklı aileler aile yaşam döngüsünün çeşitli evrelerinden geçebilirken sağlıksız aileler problemlerle karşılaşır. Bu nedenle stratejik aile danışmanları, ailenin yaşam döngüsü evrelerine uyum sağlamasına yardım ederler (Stanton, 1981). Aile yaşam döngüsü, ailenin zaman içinde gelişimini betimlemek için kullanılan bir kavramdır. Genel olarak dört evresi vardır: Evli çiftler, küçük çocuklu aileler, ergenlik döneminde çocuğu olan aileler ve yetişkin çocuklu aileler (Glick, 1989).