ANAYASA II

Polis emirleri, yıkılmak üzere olan yol kenarındaki duvarın yıkılması ve sağlığa zararlı bulunan konakların tahliyesi gibi özel, geçici ve ancak kişisel olarak belirtilen kimselere yönelik olmak üzere yapılan subjektif işlemler de yine yürütme fonksiyonu içerisindedir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

Anayasa’nın 6771 sayılı Kanun’la değişik 101. maddesine göre, beş yıllığına ve doğrudan halk tarafından seçilir. Kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip bütün Türk vatandaşlarının Cumhurbaşkanı seçimlerinde aday olabilmesi mümkündür. Ancak bir kimse, iki kereden fazla Cumhurbaşkanı seçilemez. Cumhurbaşkanlığına kimlerin aday gösterilebileceği de yine Anayasa’da belirlenmiştir. Buna göre, siyasi parti grupları ve en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmenin Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi mümkündür. Milletvekilleri de Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilir. Bununla birlikte aday gösterilen milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda artık milletvekilliği sona erecektir.

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez.

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Cumhurbaşkanının, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde yürütme yetkisini kullanırken iki tür yürütme işlemi yapabilmesi mümkündür: Birinci tür Cumhurbaşkanı işlemleriyle, idari karar niteliğinde olmak üzere Cumhurbaşkanının belli bir kişi veya olay özelinde tesis ettiği bireysel ve tek taraflı yürütme işlemleri kastedilir. Bu kapsamda Cumhurbaşkanının tesis edebileceği işlemlere örnek olarak atamaya, kamulaştırmaya, belli bir yerin özel çevre koruma bölgesi sınırlarının değiştirilmesine, belli bir köyün tüzel kişiliğinin kaldırılarak bir belediyeye bağlanmasına, bir yerin yaban hayatı geliştirme sahası olarak belirlenmesine ilişkin olarak almış olduğu kararlar gösterilebilir

Doğru cevap a) şıkkıdır.

2017 değişikliği ile getirilen düzenlemeye göre ise “Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir.” Madde metninde kullanılan “bir suç işlediği” ibaresi dikkat çekicidir. Şu hâlde eski metinden farklı olarak yeni 105. madde Cumhurbaşkanının sadece görev suçları bakımından değil aynı zamanda kişisel suçları bakımından da sorumlu olduğunu belirterek sorumluluk alanının kapsamını anayasal düzlemde genişletmiştir. Üstelik Cumhurbaşkanının işlediği bütün suçların soruşturulmasını aynı hukuki rejime tabi tutmuştur.

Doğru cevap a) şıkkıdır.

703 sayılı KHK ile 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 24. maddesinde yapılan değişiklikle, “Cumhurbaşkanı kararlarına, Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere ve bakanlıklar ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere” karşı açılacak davaların ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da karara bağlanacağı düzenlenmiştir. Dolayısıyla Cumhurbaşkanının ve bakanlıkların çıkardığı yönetmelikler ile yönerge, genelge, tamim, tebliğ, sirküler vs. adı altında çıkaracakları diğer idari düzenleyici işlemlere karşı açılacak davalar da Danıştay'da görülecektir.

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Cumhurbaşkanının yardımcısının görevi nedeniyle bir suç işlediği iddiasıyla, TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunca, önce konuya ilişkin bir önerge verilmelidir. Bu önergenin görüşülmesi sonucunda soruşturma açılmasına karar verilebilmesi için TBMM üye tam sayısının beşte üçünün gizli oyu gerekir. Soruşturma açılması için gerekli karar yeter sayısına ulaşılması durumunda, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında oluşturacakları on beş kişilik komisyon hazırladığı raporu Meclis Başkanlığına verir. Genel Kurulda görüşülen rapor sonrasında, TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla, ilgili Cumhurbaşkanı yardımcısının Yüce Divana sevkine karar verebilir. Cumhurbaşkanı yardımcısının görevinin sona ermesi için Yüce Divana sevk edilmesi yeterli değildir. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilmesi de gerekir. (m. 106/9). Cumhurbaşkanı yardımcısının görev süresince işlediği iddia edilen suçlar için bu kapsamdaki hükümlerin uygulanmasına, görevi bittikten sonra da devam edilecektir (m. 106/8)

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Bazı bakanların görevleri gereği Anayasa’mızda belirtilmeleri nedeniyle Milli Güvenlik Kuruluna katılma görev ve yetkileri de vardır. Anayasa’mıza göre, “Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından kurulur.” (m. 118/1).

Bu sayılan bakanlıklar için Anayasa değişikliği gerekir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

Daha önce de değinildiği üzere siyasal sorumluluk seçmenlere ve özellikle de parlamentoya karşı sorumluluktur. Yani TBMM’nin, bakanları, izledikleri siyaset sebebiyle sorumluluğa sevk edebilmesi, siyasal sorumluluğu meydana getirir. 2017 Anayasa değişikliği ile bakanların siyasal bakımdan görevine TBMM tarafından son verilmesine ilişkin herhangi bir denetim yolu getirilmemiştir. Gensoru yolu kaldırılmıştır. Sadece milletvekillerinin, Anayasa’nın 98. maddesinin beşinci fıkrası gereği, en geç on beş gün içerisinde cevaplamaları için bakanlara yazılı soru sorabilmeleri mümkündür. Ancak yazılı soru yolunun işletilmesiyle bakanların siyasi sorumluluğu ortaya çıkmaz. Meclis, bakanların görevini bu yolun kullanılması üzerinden sonlandıramaz. Ancak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bakanlar, egemenliğin sahibi bulunan halkın yürütmedeki tek temsilcisi olan Cumhurbaşkanına karşı siyasal açıdan sorumluluk taşırlar. Dolayısıyla seçmen çoğunluğunun oyuyla seçilen Cumhurbaşkanı, izlediği politikalarını beğenmediği veya yeterli görmediği bakanları, dilediği zaman, siyasi nedenlerle görevden alabilir.

Doğru cevap e) şıkkıdır.