ANAYASA I

Pedagojik yönünden

18.yüzyıl

Anayasa kurallarının diğer hukuk kuralları karşısında hukuksal bir üstünlüğü yoktur.

Amerika

Düzenleyici anayasa

Ferman Yöntemi

Kurucu referandum

Konvansiyon Yöntemi

Egemenliğin belirlediği bir yetkidir.

Anayasa Yargısı

Belirli bir yapımcısı ve yapılış tarihi vardır.  İçeriği bellidir. Neyin anayasa kuralı olup olmadığı herkes tarafından bilinebilir. Kodifiye edilmiştir (Anayasaya aktarılmıştır). Sürekli bir oluşum içinde değildir. Yapıldığı vakit oluşumunu tamamlamıştır. Ancak zaman içerisinde elbette değişiklik geçirebilir. Kanunlardan farklı esaslara göre yapılır ve değiştirilir. Yapılış ve değiştirilmesi olağan kanunlarla aynı esaslara tabidir. Dar (şekli) anlamda anayasadır.

Yazılı anayasalar 18. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkmıştır. Zaten ilk yazılı Anayasa da 1787 ABD Anayasası’dır. Zamanla devletler işleyiş esaslarını, hak ve özgürlükleri anayasa adı verilen yazılı metne aktarmıştır. Öyle ki artık anayasa denilince de yazılı metin akla gelmektedir.

Değiştirilmeleri yönünden anayasalar katı (sert) ve esnek (yumuşak) anayasalar olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır.

Bu ayrımda kullanılan ölçüt hukuk kurallarının yapım ve yazımında kullanılan yöntemdir. Bilindiği üzere herhangi bir kural ya soyut ya da somut yazılım yöntemiyle yazılır. Bu anlamda, devletin kuruluş ve işleyiş esasları ile bireylerin hak ve özgürlüklerinin en ince detaylarına ve tüm ayrıntısıyla yazılmasına “düzenleyici anayasa” ya da kazuistik anayasa denilir. Tersine, ayrıntıya inmeksizin temel çerçevesi belirlenmiş ve fazla ayrıntıya inilmeksizin yazılmışsa “çerçeve anayasa” adı verilir.

Düzenleyici anayasalar, anayasanın mümkün mertebe herhangi bir boşluğu ya da yoruma açık yanı olmaması esasına dayanır. Bu durum bir yandan anayasa kurallarının donmasını sağlar ve zaman içerisinde sık anayasa değişikliklerini tetikler; diğer yandan da anayasanın içtihadi yoldan gelişimini ve anayasa geleneklerinin ortaya çıkmasını büyük ölçüde engeller (Hauriou-Gicquel-Gélard, 332).

İşlevleri (Felsefeleri) ya da Anayasacılık Yönünden Anayasaların Ayrımı Anayasacılık düşüncesinde anayasanın temel işlevi özgürlüğün güvence belgesi ve garantörü olmaktır.

Yeni Bir Devletin Kurulması: Kurucu iktidar denildiğinde ilk olarak akla gelen ihtimal yeni bir devletin kurulmasıdır. Nitekim anayasanın batı dillerinde karşılığı olan sözcüğün (constitution) kurmak, meydana getirmek, teşkil etmek, dikmek anlamlarına gelen fiilden doğmuş olması da bir tesadüf değildir. Bu bağlamda; bir topluluğun bağımsız bir devlet kimliğini kazanması, var olan devletin yıkılması ya da parçalanmasının ardından yeni devletlerin kurulması, bir başka devletle birleşilmesi gibi durumlar yeni bir anayasanın yapımını ortaya çıkartır. Yeni bir anayasa denildiğinde en sık karşılaşılan ihtimal budur.

“Kurulu iktidar” kurucu iktidarın anayasada yetkili kıldığı iktidarı ifade eder. Bu anlamda yürütme iktidarı, yasama iktidarı, yargı iktidarı gibi herhangi bir iktidardır. Bu iktidarın asli bir yanı bulunmamaktadır. Çünkü yetkisini anayasadan almaktadır ve anayasaya bağımlı bir iktidardır. Anayasada değişiklik yetkisi, kaynağını ve çerçevesini anayasadan aldığından sınırlı ve anayasal bir yetkidir. O hâlde kurulu iktidarı, kurucu iktidarın belirlediği usul ve esas kurallarına dayalı olarak anayasada değişiklikler yapabilmek iktidarı olarak tanımlayabiliriz.

Esasa Aykırı Anayasa Değişiklikleri Anayasa değişikliklerinde diğer bir aykırılık da anayasanın esasına ilişkin kurallarına uyulmamasıyla ortaya çıkar. Bununla kastedilen aslında yukarıda açıklamaya çalıştığımız anayasa değişikliklerinde getirilen yasaklamalar ya da sınırlamalara uyulmaksızın bir anayasa değişikliğine gidilmiş olmasıdır.

Türkiye’de anayasa değişikliği sadece belirli sayıda milletvekillerine tanınmıştır. Anayasa’ya göre bir anayasa değişikliği için TBMM üye tamsayısının (600) en az üçte birinin (en az 200 milletvekili) yazılı teklifi gerekmektedir (AY, m. 175). Bu milletvekillerinin hangi partiden olduğunun önemi yoktur. Milletvekilleri dışında herhangi bir organ ya da makamın veya halkın anayasa değişikliği teklifi sunma yetkisi yoktur.