ANAYASA I

Anayasa terimi 18. yy.da mutlak krallıklara karşı hak ve özgürlüklerin korunması ve hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması olarak karşımıza çıkmıştır

Anayasacılık fikri 1300'lerde ilk ortaya atılmış ve Fransız ve Amerikan özgürlük bildirileriyle 19. yy.da zirveye çıkmıştır. Bu da Aydınlanma Çağı'na denk gelmektedir.

Sınırlı yönetin kavramı, devletin halk üzerindeki yetkilerini sınırlandirmak amacıyla B. D. Secondat Montesquieu tarafından bulunmuş bir kavramdır.

Savaş zamanında halkı cesaretlendirerek savaşa teşvik etme anayasanın görevleri arasında yer almaz.

Anayasanın en temel araçlarından biri olan "Kuvvetler Ayrılığı İlkesi" Montesquieu tarafından sistemleştirilmiş ve tüm dünyada kısa sürede etkisini göstermiştir.

Fransa'da ilk yazılı anayasa 1791 yılında yazılmıştır.

Bu terim İngiliz ve İskoçların hukuk terminolojisine ait bir kavram olup Anglosakson bir kavramlaştırmadır.

İlk yazılı anayasa ABD tarafından 1787 yılında gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’de başlangıç düzenlemesine ilk olarak 1961 Anayasası’nda (m. 156) yer verilmiştir. Halen yürürlükte olan 1982 Anayasası da başlangıç kısmı içermektedir.

İfadecilik(ekspresyonizm) sanat alanında 20. yy.da çıkmış bir terimdir. Anayasa hukuku ile bir ilgisi yoktur.

Anayasacılığın amacı sınırlı, hukuka bağlı devlet düzenini inşa etmek olup anayasacılık düşüncesi; yazılı ve üstün niteliklere sahip bir anayasa dışında çeşitli kavram ve kurumlarla beslenerek gelişmiştir. Güçler ayrılığı, hukuk devleti ve insan hakları geçmişte olduğu gibi günümüzde de anayasacılığın temel kaynaklarını oluşturan kavram ve kurumlar arasında yer almaktadır.

Anayasa kavramını karşılamak üzere Osmanlı’dan günümüze çeşitli terimler kullanılmıştır. Ulusal Kurtuluş Mücadelesi sürecinde anayasa terimini karşılamak üzere Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kullanılmıştır.

18. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan siyasal düşünceler ve hareketler, batı dünyası ile ilişki içerisinde bulunan Osmanlı Devleti'ni de etkilemiştir. Ancak Osmanlı-Türk anayasacılık hareketleri batıdan farklı bir süreç izlemiştir. "Devletin merkezî gücünü kaybettiği ve ayanların güçlendiği süreçte ortaya çıkması" şıkkı Osmanlı-Türk anayasacılık hareketlerine özgü açıklamaya işaret etmektedir.

Anayasacılığın en temel araçlarından biri olan güçler ayrılığı düşüncesini, özgürlüğün güvence altına alınmasının aracı olarak sistemleştirmiş düşünür Baron De Secondat'dır.

Geniş bir içeriğe sahip olsa da her kural anayasa kuralı olarak nitelendirilemez. Bir kuralın geniş anlamda anayasa kuralı olup olmadığının tespitinde aranan tek şart, içeriğinin anayasal konu niteliği taşımasıdır.

Hukuk düzeni kaynak ve güç açısından birbirinden farklı hukuk kurallarından oluşmaktadır. Ancak hangi isim ve güce sahip olursa olsun hukuk kuralları geçerliliğini ve kimliğini anayasadan alır. Doğal olarak da anayasaya aykırı bir içerik de taşıyamaz. Örneğin anayasaya uygun olmayan bir kanun hukuk kuralı olarak değerlendirilemez. Bu durum, "Anayasa, Hukuk Düzeninin Geçerlilik Temelidir" işlevi altında değerlendirilebilmektedir.

Anayasa, devletin siyasal ve hukuksal kimliği kabul edildiği için her şeyden önce kimlik unsurlarına dair kurallar içermelidir. Bu çerçevede; devletin, şekli, yapısı, siyasal rejimii ve temel nitelikler gibi esasları göstermelidir. Anayasa, devletin temel ya da yüksek organlarının oluşumu ve işleyiş esasları ile bu organların birbirleriyle olan ilişkilerinin dair tüm kuralları içermek zorunda değil, ancak devletin statüsünü belirlediği için, bunların bir grubunu oluşturmalıdır.  Anayasanın başlıca varlık nedeni, siyasal iktidarı, bireylerin muhalefetine karşı korumak değil, tam tersine bireylerin özgürlüklerini siyasal güce karşı korumaktır. Son olarak bir anayasa, siyasal iktidarın yetki kaynağı ve çerçevesini oluşturduğu için devlet adına kimin ne gibi yetkilere sahip olduğunun yanıtını vermelidir.

Anayasalara bir başlangıç kısmı koymak ya da bir önsözle başlamak artık neredeyse gelenek hâlini aldığı için, günümüzde pek çok anayasa kısa ya da uzun bir başlangıç içermektedir. Buna göre tarihsel süreçte başlangıç hükmüne ilk kez yer veren ilk yazılı anayasa metni 1787 ABD Anayasası kabul edilmektedir.

Anayasa hukuku terimi üç farklı anlamda kullanılmaktadır: Anayasal haklar, anayasal düzen ve hukuk dalı.

Kara Avrupası hukuk sistemlerinde geleneksel varlığını halen sürdüren "kamu hukuku" ve "özel hukuk" şeklindeki ayrım, ilk kez Roma'da ortaya çıkmıştır.