ANAYASA I - Deneme Sınavı - 2

Monark

Düzenli seçim

Salt yasalara bağlı olmak

Siyasal demokrasi

Referandum

Halk girişimi

Kısıtlı olmama

Seçim sistemi

Tek isimli tek türlü çoğunluk sistemi

Popüler partiler

Kurucu Meclis olarak 23 Nisan 1920’de açılan BMM, bir yandan askeri alanda Kurtuluş Savaşı’nı yürütürken, öte yandan da kurulacak yeni Türk Devleti’nin hukuki statüsünü hazırlamak için çalışmalara başlamıştır. Erken Cumhuriyet dönemi olarak adlandırabileceğimiz bu dönemde BMM,20 Ocak 1921’de resmi adı “Teşkilât-ı Esasiye Kanunu” olan 1921 Anayasası’nı kabul etmiştir.

1921 Anayasası, anayasacılık tarihimizde kabul edilmiş olan diğer anayasalar ile mukayese edildiğinde, hazırlanış ve kabul ediliş özellikleri bağlamında Osmanlı-Türk Anayasacılık tarihinin en demokratik anayasasıdır. Zira 1876 Anayasası gibi atanmış bir komisyonca hazırlanıp padişah tarafından tek yanlı irade beyanı ile kabul edilen ya da 1924 Anayasası’nda olduğu gibi güçlü siyasi liderlik etkisi altında ya da 1961 ve 1982 Anayasalarında olduğu gibi askeri darbeler neticesinde oluşmamıştır.

1921 Anayasası, 1876 Anayasası’nı resmen ilga etmiş değildir. Bu durumda ikili bir anayasa düzeninin bulunduğu söylenebilir. Bunun bir sonucu olarak da 1876 Anayasası’nın 1921 Anayasası ile çatışmayan hükümlerinin yürürlükte olduğu kabul ediliyordu.

1921 Anayasası’nın en önemli yeniliği ve devrimci ilkesi, milli egemenlik ilkesidir Anayasanın 1. maddesine göre, “Hâkimiyet bilâ kaydü şart milletindir.” Böylelikle 1921 Anayasası, egemenlik hakkını hükümdardan
alıp kayıtsız şartsız bir şekilde millete vermiştir.

Meclis hükümeti sisteminde kural olarak devlet başkanlığı makamı yoktur. 1921 Anayasası’nda devlet başkanlığı makamının bulunmaması da meclis hükümeti sistemine uygun düşmektedir. Ancak devlet başkanlığı makamının bulunmaması, teorik nedenlerden çok pratik düşüncelerin sonucudur. Meclis üyelerinden önemli bir kısmının saltanatın devamına taraftar olmaları karşısında, milli mücadelenin zaafa uğramaması, temel hedeflerin tehlikeye düşmemesi ve saltanatçıların gocundurulmaması için devlet başkanlığı makamı oluşturulmamıştır

Osmanlı’da başlıca iki sınıf bulunmaktaydı. Buna göre toplum, yönetenler ve yönetilenlerden oluşmaktaydı. Bu sınıflar da kendi içerisinde bir ayrıma tabi kılınmaktaydı. Bunlar:
• Yöneticiler Sınıfı; I. Maaşlı Askerler, II. Zaimler ve tımarlı sipahiler, III. Ulema
• Yönetilenler Sınıfı; I. Kentliler (Esnaf, Tüccar ve Sarraflar), II. Köylüler, III. Göçebeler

Senedi İttifak merkezi yönetim ile ayanlar arasında 1808 yılında yapılan bir anlaşmadır.

Osmanlı anayasacılık hareketlerinin başarısızlığı merkeziyetçilik, seçkincilik ve militarist zihniyete bağlanmaktadır. Bu zihniyet, toplum- devlet ilişkisinde devleti önceleyen ve siyasetin odağına devleti yerleştiren bir anlayışa ve uygulamaya yol açmıştır.

Türkiye’nin yakın tarihinde ilk yazılı anayasanın 1876 Kanun-u Esasi olduğunu görmekteyiz. Batılı ülkeler düşünülecek olursa, 1787 Amerikan Anayasası ve 1791 Fransız Anayasası’na göre Kanun-u Esasi oldukça geç bir dönemde hazırlanmıştır. Bununla birlikte 1808 Senedi İttifak, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı ve diğer ıslahat belgeleri anayasacılık açısından dönüm noktaları olmakla birlikte bu belgeler anayasa değildirler.

Yeni Osmanlılar ile Jön Türkleri birbirine karıştırmamak gerekir. Yeni Osmanlılar, 1860’lı yıllarda Tanzimat devri sorunlarına karşı fikir yürüten reformcu bir grup iken Jön Türkler 1880’li yıllardan sonra II. Abdülhamit’e karşı oluşan muhalif gruptur.