ANAYASA HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 2

Devlet Planlama Teşkilatı

1921 Anayasası'nda yargı ile ilgili düzenleme bulunmamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Coğrafî teminat, bir hâkim ve savcının isteği dışında, terfi suretiyle de olsa görev yaptığı yerden başka bir yere nakledilememesini ifade etmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

2010 Anayasa değişikliği ile 22’ye çıkarılan üye sayısı 2017 yılında 13’e indirilmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Uyuşmazlık Mahkemesine başkanlık edecek üyeyi kendi üyeleri arasından seçmek Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri arasındadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sayıştay, Anayasada Yargı başlığı altında düzenlenmekle birlikte Yüksek Mahkemeler başlığı altında düzenlenmemiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Hakimlerin kararlarını verirken çevreye karşı bağımsız olması, objektif yargı bağımsızlığı hallerinden biridir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Siyasi partilerin mali denetimlerini yapmak görevi Anayasa Mahkemesi  tarafından yerine getirilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adına denetlemek, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak Sayıştayın görevleri arasındadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tam sayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı Vekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından dört yıl için seçilirler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Doğru yanıt A şıkkı, "diktatöre"dir. Roma’da ülke bir tehdit ile karşılaştığında, hantal devlet yapısının bu tehdide karşı koyamayacağı düşünüldüğünde, yetkiler bir diktatöre devredilmekteydi. Bu diktatör, hakları ve adli süreçleri durdurmaya, orduyu komuta etmeye, ve işgal ve ayaklanma gibi tehditleri giderebilmek adına diğer güçleri kontrol etmeye yetkili idi. Fakat diktatör işini bitirdiğinde, verdiği emirler geçersiz, çıkardığı kararnameler hükümsüz olmakta ve tekrar eski statüko hayat bulmaktaydı. Olağanüstü hâl döneminde diktatör, anayasayı değiştirememekte ve kanun çıkartamamaktaydı. Bu yönleri ile ABD Anayasası ve 1958 Fransız Anayasası ile Weimar Anayasası’nın benzerlik gösterdiği ifade edilmektedir (Ferejohn, Pasquino, 2004: 212).

Doru yanıt A şıkkı- Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu'dur. Şıklarda bulunan TBMM zaten yasama kurumudur. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hâl, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan bakanlar kurulunun olağanüstü hâl ilanı kararı ile yürürlüğe girmekteydi (md.119,120). Böylece 1961 Anayasası’ndan farklı olarak, olağanüstü hâl ilan etme yetkisi bakanlar kuruluna değil, ‘Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna’ verilmiştir. Burada Cumhurbaşkanı’nın Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmesi, Anayasa’nın 104. maddesi uyarınca gerekli gördüğünde yapacağı sembolik
başkanlık değil, yetkili ve etkili konumdaki gerçek bir başkanlıktır.

Doğru yanıt A şıkkı- 6 aydır. Anayasa’ya göre, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, “yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde” ve “süresi altı ayı geçmemek üzere” olağanüstü hâl ilan edebilirdi. Böylece Anayasa’da Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nun olağanüstü hâl ilanı
yetkisi “yer” ve “süre” ile sınırlanmış olmaktadır.

1982 Anayasası’nda 2017 yılında 6771 Sayılı Kanun’la yapılan değişiklik neticesinde,120. maddede düzenlenen "Milli Güvenlik Kurulu"ndan görüş alma şartı ortadan kaldırılmıştır.

1982 Anayasası’nın 15. maddesine göre ise “Savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek
 ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe
yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.”

1982 Anayasası'na göre olağanüstü dönemde alınacak tedbirlerin ırk, renk, cinsiyet, dil, din, toplumsal köken gibi sebeplerle ayrımcılık içermemesi gerekir. Bu nedenle belirtilen hak ve özgürlükler Anayasa’nın 15. maddesinde sayılan çekirdek haklar arasında yer almasa da anılan hak ve özgürlükleri sınırlayan tedbirler, milletlerarası hukuktan
kaynaklanan yükümlülüklerle bağdaşmayacağından meşru görülemez. Dolayısıyla bu haklara ilişkin düzenlemelerde sözü edilen sözleşme hükümlerinin gözetileceği tabiidir.

1982 Anayasası, anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü başlığını taşıyan 11. maddesinde önce “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.” diyerek Anayasa’nın bağlayıcılığını, daha sonra “Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz.” diyerek de Anayasa’nın üstünlüğünü belirtmiştir. Anayasa bu hükmüyle bütün hukuk kuralları gibi bağlayıcı olan Anayasa’nın bağlayıcılığını özellikle vurgulama ihtiyacı hissetmiştir. Ayrıca Anayasa’nın normlar hiyerarşisindeki üstün olan yeri de Anayasa’da açıkça belirtilerek pozitif dayanağa kavuşturulmuştur.

Doğru yanıt a şıkkı- "erken seçim"dir. Kitabınızın 218. sayfasında hangi durumlarda "asli kurucu iktidarın" yeni anayasa yapabileceği ve niteliği şöyle tanımlanmaktadır:

Anayasaların Yapılması: Asli Kurucu İktidar

Asli kurucu iktidar, genellikle bir ülkenin siyasal rejiminde ihtilal, hükûmet darbesi, ülkenin parçalanması veya ülkede yabancı işgale son verilerek bağımsızlığın yeniden kazanılması gibi kesintiler nedeniyle bir hukuk boşluğunun doğması durumlarında
ortaya çıkmaktadır (Özbudun, 2017: 167). Bu durumlarda, fiilî iktidarı elinde bulunduran sosyal güçler, yeni devletin veya yeni rejimin Anayasa’sını meydana getirirken, anayasayı yapanları bağlayan hiçbir pozitif hukuk normu bulunmamaktadır.
Bu anlamda asli kurucu iktidar sınırsızdır ve hukuk dışı bir olaydır (Gözler, 1998).

Tali kurucu iktidar , bir ülkenin Anayasa’sının, o Anayasa’da belirlenmiş usullere uyulmak suretiyle değiştirilmesidir. Bu değişiklikler, mevcut Anayasa’nın anayasa değişiklikleri için öngördüğü usullere uygun olarak yapılmakta ve hukuki geçerliliğini bu uygunluktan almaktadır. Bu anlamda, asli kurucu iktidarın hukuk dışı bir olay olmasına karşılık, tali kuruculuk tamamen hukuki bir fonksiyondur.