ANAYASA HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 2

Tek bir ülke üzerinde, tek bir milletin, tek bir egemenliğe tabi olması ve devleti oluşturan bu unsurların bir bütün oluşturması, üniter devleti ifade eder.

Atatürk’ün milliyetçilik anlayışını; akılcı, çağdaş, medeni, ileriye dönük, toplayıcı, birleştirici insani ve barışçıdır. Irkçılığa, şovenizme ve saldırganlığa da karşıdır.

Demokrasi kavramı, etkin siyasal makamların, serbest ve düzenli aralıklarla tekrarlanan seçimler, birden fazla siyasi partinin bulunduğu, muhalefetteki partilerin iktidar gelme şansının olduğu, yönetimin serbest ve adil seçimlerle belirlendiği ve temel hak ve özgürlüklerin yazılı ve sert anayasalarla tanınmış ve güvence altına alınması unsurlarını içerir.

Her seçmen yurttaşın bir tek oya sahip olması eşit oy ilkesi gereğidir.

Siyasi partilerin örgütlenme ve çalışmalarındaki yasaklara ilişkin "Hâkimler ve savcılar, Sayıştay dâhil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, Silahlı Kuvvetler Smensupları ile yükseköğretim öncesi öğrencileri siyasi partilere üye olamazlar" ifadesi Anayasanın 68. maddesinin 5. fıkrasında yer almaktadır.

Dar anlamda cumhuriyet tanımı; cumhuriyeti monarşinin eş anlamlısı değil; tersi olarak ele almaktadır.

İdari faaliyetlerin gizliliği ilkesi, hukuk devletinin asgari unsurlarından biri değildir. Tersine, idari faaliyetlerin belirliliği ilkesi, hukuk devletinin asgari unsurlarından biridir.

Bir uyuşmazlığı yargılayacak olan mahkemenin, söz konusu uyuşmazlık doğmadan önce kanunen belli olması, kanuni hakim güvencesidir.

Şekli hukuki eşitlik, kanunların genel ve soyut nitelikli olması, yani uygulama alanında olan her bireye eşit olarak uygulanmasını içermektedir

Başlangıç bölümünde, millet iradesinin mutlak üstünlüğü, egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine ait olduğu belirtilmiş ve bunu millet adına kullanmaya yetkili kılınan hiçbir kişi ve kuruluşun, bu Anayasada gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı öngörülmüştür.

1982 Anayasasının benimsediği milliyetçilik anlayışı; ırk, dil ve din gibi objektif benzerliklere değil, kader, kıvanç ve
tasa ortaklığına ve barış içerisinde bir arada yaşama arzusuna dayanan sübjektif milliyetçilik anlayışıdır.

Üniter devlet kavramı; tek bir ülke üzerinde, tek bir milletin, tek bir egemenliğe tabi olması ve devleti oluşturan bu unsurların bir bütün oluşturmasıdır.

Demokrasi kavramı; etkin siyasal makamların, serbest ve düzenli aralıklarla tekrarlanan seçimler, birden fazla siyasi partinin bulunduğu, muhalefetteki partilerin iktidar gelme şansının olduğu, yönetimin serbest ve adil seçimlerle belirlendiği ve temel hak ve özgürlüklerin yazılı ve sert anayasalarla tanınmış ve güvence altına alınması unsurlarını içermektedir.

Egemenlik, devlet içindeki en üstün buyruk veya emretme kudretidir.

Türk Anayasa hukukunda, siyasi partilerin serbestçe faaliyette bulunması kural olsa da, Anayasa partilerin faaliyetlerine ilişkin birtakım yasaklar ve sınırlamalar getirmiştir. Bu anlamda Anayasanın 68. maddesinin 4. fıkrası: “Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, Devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve laik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz; sınıf veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz; suç işlenmesini teşvik edemez.” şeklindedir. 1982 Anayasası, siyasi parti faaliyetlerine ilişkin olarak Alman Anayasasına benzer şekilde, “militan (mücadeleci) demokrasi” anlayışını benimsemiştir. Militan (mücadeleci) demokrasi anlayışı; özgürlükçü demokratik düzeni ortadan kaldırmayı amaçlayan akımların
meşru siyasi faaliyet alanını yasaklamayı öngörmektedir.

Hükümet şekli yönüyle cumhuriyet, başta devletin başı olmak üzere devletin temel organlarının seçim yoluyla göreve geldiği, özellikle bunların oluşumunda veraset ilkesinin herhangi bir şekilde etkili olmadığı bir hükümet şeklini ifade etmektedir.

Hukuk devletinin asgari unsurları; yargı organlarının tarafsızlığı ve bağımsızlığı, yasama, yürütme ve yargı organlarının işlemlerinin hukuki denetimi, kanuni hâkim ilkesi, hâkimlik teminatı, ceza sorumluluğunun ilkeleri, hukukun
genel ilkeleri, idari faaliyetlerin belirliliği ilkesi, hukuki güvenlik ilkesi, temel hak ve özgürlüklerin tanınması ve korunmasıdır. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaması, yargı organlarının tarafsızlığı ve bağımsızlığı ile ilgilidir.

Laiklik ilkesinin temel anlamda; din özgürlüğü ile din ve devlet işlerinin ayrılığı şeklinde iki boyutu bulunmaktadır. Din özgürlüğü; vicdan ve ibadet hürriyetlerini içermektedir. "Kimse, ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz." düzenlemesi laiklik ilkesi le doğrudan ilgilidir.

Devlet, kamulaştırma, devletleştirme ve toprak reformu uygulamaları ile kamu yararının gerektirdiği önemli toplumsal ihtiyaçları tatmin etmek ve kamu hizmeti sunmak yoluyla sosyal devlet ilkesini hayata geçirmeyi amaçlamaktadır.

12