ANAYASA HUKUKU

2017 Anayasa değişikliğiyle Kanun Hükmünde Kararnameler kaldırılmış, onun yerine cumhurbaşkanlığı kararnamesi adında yeni bir işlem tipi oluşturulmuştur.

Tüzükler yürütme organı tarafından yapılan düzenleyici işlemlerdir.

Yasama organının bir konuyu doğrudan doğruya, yani araya herhangi bir işlem girmeksizin düzenleyebilmesi yasama yetkisinin asliliği (ilkelliği) ile açıklanmaktadır.

Yasama yetkisinin ilkelliği (asliliği) yasama organının bir konuyu doğrudan doğruya, yani araya herhangi bir işlem girmeksizin düzenleyebilmesidir. Türkiye’de yasama ve yürütme fonksiyonları arasındaki en önemli fark da burada görülür. Yürütme organı, bazı istisnalarla, doğrudan doğruya hukuki işlemler yapmak yetkisine sahip değildir.

Sadece yasama organı, bir konuyu ilkel, yani özerk ve serbest olarak düzenleyebilir. İdareci, kendisini yetkilendiren bir kanun hükmüne dayanmaksızın, bireysel olsun düzenleyici olsun hiçbir işlem yapamayacağı hâlde, kanun yasama organının kendine özgü iktidarına, teşebbüs kudretine dayanır. Şu anlamda ki, yasama
organı, belli bir tedbiri kanunlaştırabilmek için hiçbir metnin ön iznine tâbi değildir. Anayasadan aldığı genel yetki ile her konuyu doğrudan doğruya düzenleyebilir. Nitekim Anayasa Mahkemesi’nin çeşitli kararlarında da kanunun nitelikleri arasında bir konuyu doğrudan doğruya düzenleme özelliğine değinilmiştir.

Kuvvetler ayrılığı fikri siyasi düşünce tarihinde sıklıkla Montesquieu ile özdeşleştirilmektedir.

Üç anayasamızda da yer alan kanun ya da kanun adı taşımasa da kanun niteliğinde hukuk işlemleri düzenleme yetkisinin yasama organından başka organa devredilemeyeceği yönündeki bu ilke yasama yetkisinin devredilmezliğidir.

Şekli açıdan kanun anlayışı yasama organı tarafından uygun usullerle ve kanun adı altında çıkan her işlemi kanun olarak kabul etmektedir. Kanun hükmünden kararnameler şekli bakımdan kanun olmasa bile maddi açıdan kanundur.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, KHK’lerin aksine, yetki kanununa ihtiyaç göstermez ve TBMM'nin onayına sunulmazlar. 

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanun gücünde değildir; kanunun altında yer alan düzenleyici işlemlerdir. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanun hükümlerinin aykırılığı halinde kanun hükümleri uygulanır. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. 

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, “yürütme yetkisine ilişkin” bütün konularda çıkarılabilir. Bu ibarenin, sınırları belirsiz, çok geniş bir alanı kapsadığı açıktır.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri; temel hakları, kişi haklarını ve siyasi hakları düzenleyemezler.

Devlet fonksiyonlarını ve bu fonksiyonları ifa aracı olan hukuki işlemleri yapan organa ve yapılış şekillerine göre tasnif etmeyi konu edinen bu görüşün en güçlü savunucusu Fransız hukukçu Carre de Malberg'tir.

Hüküm, davanın sonunda mahkemenin vardığı yargıyı ifade eden, yargı fonksiyonuna ait bir yargı işlemidir. Diğerleri yasama işlemidir.

1921 Anayasası, Osmanlı - Türk anayasa tarihinin tek yumuşak anayasasıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Anayasanın 175. maddesine göre anayasa değişiklikleri en az TBMM'nin üye tamsayısının üçte biri tarafından teklif edilebilir. Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Anayasa değişikliklerine dair ihtiyarî ve zorunlu halkoylaması ilk kez 1982 Anayasası'nda öngörülmüştür. Doğru cevap E şıkkıdır.

Anayasa değişikliklerinin yalnızca esas yönünden denetlenebileceği ilk kez 1971 yılında yaşanan anayasa değişikliğinde ifade olunmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

1982 Anayasası, anayasa değişikliklerinin yalnızca şekil bakımından denetiminin mümkün olduğunu ifade eder. Buna ek olarak şekil bakımından denetlenirken hangi hususların denetleneceğini de hüküm altına alır. Buna göre anayasa değişikliğinin teklif ve kabul yeter sayısı ile ivedilikle görüşülüp görüşülmediği denetlenir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Montesquieu, kuvvetler ayrılığı prensibini temellendirirken İngiltere'yi örnek olarak göstermiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Duguit, devlet fonksiyonlarını maddî kritere göre tasnif eder. Ona göre genel, soyut, sürekli, kişilik dışı kurallar koyan hükümler yasama işlemiyken bu özelliğe sahip olmayan işlemler yürütme işlemleridir. Bu anlayışa göre şıklarda verilen yönetmelik, idarî makamlarca yapılsa dahi genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı hükümler koyduğu için bir yasama işlemidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Carré de Malberg'in savunuculuğunu yaptığı şeklî kriter uyarınca devlet fonksiyonlarının tezahür ettiği işlemler, o işlemleri yapan organlara göre belirlenir. İşlemin maddî niteliği önem arz etmez. Bu anlayışın bir uzantısı olarak yasama organı, yasama işlemlerinden kanun yaparken Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla tamamen serbesttir; ancak yürütme organı kanunlara uygun hareket etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük de yasama ve yürütme organı işlemleri arasında bir hiyerarşi meydana getirir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Seçenekler verilen ifadelerden hepsi doğrudur. Doğru cevap E şıkkıdır.

1982 Anayasası'na göre yasama yetkisi genel, aslî ve devredilmezdir. Bununla birlikte yasama yetkisinin genelliğinin sınırını Anayasa çizer. Yasama yetkisinin devredilmezliği ile kastedilen ise genel düzenleyici işlem yapma yetkisi değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.