ANAYASA HUKUKU

1982 Anayasası ile devlet yapısı içinde yürütme organı güçlendirilmiş; devlet otoritesi artmış ve vesayetçilik anlayışı güçlenmiştir. 1982 Anayasası, 1961 Anayasası'na göre daha katı niteliktedir ve bu Anayasa geçici hükümleri ile siyasal hayatın normalleşmesi açısından bir geçiş dönemi öngörmüştür.

Genel ilkeleri düzenleyen ve bunların uygulanma biçimlerini kanunlara bırakan anayasa tipi çerçeve anayasa olarak adlandırılmaktadır.

Milli Güvenlik Konseyi rejiminin devlet hayatının pek çok yönünü ayrıntılı kanunlarla düzenlemiş olması ve Anayasa’nın geçici 15. maddesi gereğince bunların anayasaya aykırılığının iddia edilememesi, böylece sözü geçen kanunların diğer kanunlar karşısında daha ayrıcalıklı bir statüye kavuşturulması devlet hayatında esnekliği azaltan faktörlerden birisi olmuştur. Bu denetim yasağı, 2001 Anayasa değişiklikleriyle kaldırılmıştır.

Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir. En az üçer gün ara ile yapılacak oylamaların ilk ikisinde üye tamsayısının üçte iki çoğunluk oyu sağlanamazsa üçüncü oylamaya geçilir üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğunu sağlayan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Bu oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu sağlanamadığı takdirde üçüncü oylamada en çok oy almış bulunan iki aday arasında dördüncü oylama yapılır, bu oylamada da üye tamsayısının salt çoğunluğu ile Cumhurbaşkanı seçilemediği takdirde derhal Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri yenilenir.

1982 Anayasası, 1961 Anayasası’nda izlerini gördüğümüz vesayetçilik anlayışını çok daha güçlendirmiştir. 1960 müdahalesinde ana muhalefet partisi CHP ve onun lideri İsmet İnönü’nün silahlı kuvvetler gözünde büyük prestij sahibi olmasına karşılık, 1982 Anayasası’nın yapımında hâkim rol oynayan Millî Güvenlik Konseyi, tüm siyasetçilere ve sivil siyaset kurumlarına karşı büyük güvensizlik duyuyor ve bunu açıkça dile getiriyordu. Kurucu Meclisin sivil kanadı olan Danışma Meclisinin, selefi Temsilciler Meclisi’ne oranla çok daha dar yetkili kılınmış olması ve Danışma Meclisi’ne üye olabilmek için 11 Eylül 1980 tarihinde hiçbir siyasi partiye üye olmamak şartının aranması, bu zihniyetin göstergeleridir.

1982 Halkoylaması’nda Anayasanın kabulü, Cumhurbaşkanı’nın seçimiyle birleştirilmiştir. Anayasanın geçici birinci maddesine göre, “Anayasanın, halkoylaması sonucu, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası olarak kabul edildiğinin usulünce ilanı ile birlikte halkoylaması tarihindeki Milli Güvenlik Konseyi Başkanı ve Devlet Başkanı, Cumhurbaşkanı sıfatını kazanarak, yedi yıllık bir dönem için, Anayasa ile Cumhurbaşkanı’na tanınan görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır. 18 Eylül 1980 tarihinde Devlet Başkanı olarak içtiği and yürürlükte kalır”.

Kooptasyon, kuruluşların kendi temsilcilerini kendilerinin belirlemesi yoludur. Kooptasyon 1961 Anayasası ile kurulmuş Temsilciler Meclisi'nde başvurulan bir yöntem olmasına karşılık, 1981 Anayasası ile kurulan Danışma Meclisi'nde bu yöntem kullanılmamıştır.

Danışma Meclisi üyelerinin tümü Milli Güvenlik Konseyi tarafından atanmıştır.

B, C, D ve E seçeneklerinde ifade edilenler Kurucu Meclisinin görev ve yetkilerini belirtirken, A seçeneğindeki, TBMM'ye, Millet Meclisi’ne ve Cumhuriyet Senatosu’na ait görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak Milli Güvenlik Konseyi'ne aittir. Doğru cevap A'dır.

1961 halkoylaması’nın aksine, 1982 halkoylaması’nda Anayasanın kabulü, Cumhurbaşkan'ın seçimiyle birleştirilmiştir.Doğru cevap C'dir.

Çerçeve Anayasa, genel ilkeleri düzenleyen ve bunların uygulanma biçimlerini kanunlara bırakan anayasa tipidir. Katı Anayasa, değiştirilmesi olağan kanunlardan daha güç koşullara bağlanan anayasa tipidir. Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm, parlamenter sisteme daha işlerlik kazandırmak, gereksiz tıkanma ve bunalımları aşmak amacıyla bazı kurum ve kuralların öngörüldüğü bir modeldir. Saf Millî İrade, halk tarafından seçilen yasama organının ve onun içinden çıkan hükümetin, genel oyla seçilmeyen bazı kurum ve kuruluşlarca sınırlandırılamaması kuramıdır.

A, B, C ve D seçenekleri 1982 Anayasası'nın özelliklerini ifade etmektedir. Ancak, 1982 Anayasası 1961 Anayasası’na oranla daha kazüistik yani aşırı düzenleyici bir yöntemle hazırlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Kurucu Meclisin sivil kanadını oluşturan Danışma Meclisi’ne seçilebilmek için, 11 Eylül 1980 tarihinde herhangi bir siyasi partinin üyesi olmamak şarttır. Doğru cevap D'dir.

Anayasa’nın geçici 2/3. maddesine göre “Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanıp göreve başladıktan sonra, Millî Güvenlik Konseyi, altı yıllık bir süre için Cumhurbaşkanlığı Konseyi haline dönüşür ve Millî Güvenlik Konseyi üyeleri, Cumhurbaşkanlığı Konseyi Üyesi sıfatını alırlar. Doğru cevap B'dir.

1982 Anayasası'na göre siyasal parti grupları en az yirmi üyeden oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Cumhurbaşkanlığı makamı, 1961 Anayasası’ndaki ile kıyaslanamayacak derecede güçlendirilmiş ve gerçek bir vesayet makamı hâline getirilmiştir. 1982 Anayasası’na ilişkin halkoylamasının, Millî Güvenlik Konseyi başkanı General Evren’in tek aday olarak katıldığı Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle birleştirilmesi sonucu, General Evren, sivil yönetime geçilmesinden sonra da hayli uzun bir süre bu vesayet yetkilerini kullanma imkânına kavuşmuştur. Doğru cevap A'dır.

1982 Anayasası, 1987 yılından günümüze kadar, 5 Haziran 2008 tarihinde Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen değişiklik haricinde, 20 değişikliğe uğramıştır. Doğru cevap D'dir.

1982 Anayasası, belli ölçüde bir depolitizasyonu, yani siyasetten uzaklaştırmayı amaçlamıştır. Siyasal faaliyetin sadece siyasal partiler ve seçilmiş devlet organları eliyle yürütülmesi suretiyle, ülke düzeyinde belli ölçüde bir depolitizasyon sağlanması isteği, Anayasa’nın çeşitli hükümlerine yansımıştır. Ancak, sivil toplum kuruluşlarının siyasi partilerle işbirliğinde bulunmalarını ve siyasi faaliyetlere girişmelerini yasaklayan bu hükümlerin hemen tümü, 23.7.1995 tarihli Anayasa değişikliğiyle kaldırılmıştır. Doğru cevap B'dir.