ANAYASA HUKUKU

Millî Güvenlik Konseyi’nin 29 Haziran 1981 tarihinde kabul ettiği 2485 sayılı “Kurucu Meclis Hakkında Kanun” la, yeni anayasanın yapılması süreci bafllamıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kurucu Meclis’in sivil kanadını oluşturan Danışma Meclisi sözü geçen Kanun’da “belirtilen usul ve esaslara göre her ilin tesbit ve teklif ettiği adaylar arasında Millî Güvenlik Konseyi’nce seçilen 120 üye ile Millî Güvenlik Konseyi’nce doğrudan doğruya seçilen 40 üye olmak üzere 160 üyeden oluşur” (m.3). Doğru yanıt C seçeneğidir.

Benzerlikler
a. Her iki Anayasa, askeri müdahaleler sonucu oluşmuştur.
b. Her iki Anayasa, bir kanadı askeri harekatın liderliğini yapan kuruldan (MBK ve Millî Güvenlik Konseyi) diğer kanadı ise sivillerden (Temsilciler Meclisi ve Danışma Meclisi) oluşan Kurucu Meclis’ler tarafından hazırlanmıştır.
c. Her iki durumda da Kurucu Meclis, daha doğrusu bu Meclis’in sivil kanadı seçimle oluşmamıştır.
d. Her iki durumda da Kurucu Meclisçe hazırlanan Anayasa, halkoyuna sunulmak suretiyle kesinleşmiştir.
e. Her iki durumda da sivil kanadın, Bakanlar Kurulu’nun kurulması ve düşürülmesine ilişkin yetkileri yoktur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Farklar
a. Gerek Temsilciler Meclisi gerek Danışma Meclisi, genel seçim sonucunda oluşmamakla beraber, 1961 Temsilciler Meclisi’nin daha temsilî nitelik taşıdığı görülmektedir.

b. Temsilciler Meclisi’nde, günün diğer iki partisi olan CHP ve CKMP gerek doğrudan doğruya kendilerine ayrılan kontenjanlar, gerek iller ve meslek kuruluşları temsilcileri arasındaki parti üyeleri kanalıyla, Anayasa’nın hazırlanmasında büyük ölçüde etkili oldukları hâlde, Danışma Meclisi tümüyle partisiz bir meclistir.

c. Bu iki fark, Danışma Meclisi’nin Temsilciler Meclisi’ne oranla, sosyal kompozisyon bakımından çok daha fazla bürokrasi ağırlıklı bir kuruluş olması sonucunu doğurmuştur.

d. Temsilciler Meclisi MBK karşısında, Danışma Meclisi’nin Millî Güvenlik Konseyi karşısındaki durumuna oranla daha geniş yetkili bir kuruluştur.

e. 1961 sisteminde, halkoyuna sunulan anayasa tasarısının kabul edilmemesi halinde ne yapılacağı açıkça belirtilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

1982 Halkoylaması’nda Anayasanın kabulü, Cumhurbaşkanı’nın seçimiyle birleştirilmiştir. Anayasanın geçici birinci maddesine göre, “Anayasanın, halkoylaması sonucu, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası olarak kabul edildiğinin usulünce ilanı ile birlikte halkoylaması tarihindeki Milli Güvenlik Konseyi Başkanı ve Devlet Başkanı, Cumhurbaşkanı sıfatını kazanarak, yedi yıllık bir dönem için, Anayasa ile Cumhurbaşkanı’na tanınan görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Anayasa’nın yürürlüğe girmesine ilişkin 177. madde gereğince, 6 Kasım 1983 tarihinde milletvekili genel seçimlerinin yapılmasını
takiben, TBMM Başkanlık Divanı’nın 6 Aralık 1983’te oluşmasıyla, yani yeni seçilen meclisin göreve başlamasıyla, Millî Güvenlik Konseyi’nin ve Danışma Meclisi’nin hukuki varlıkları sona ermiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

1982 Anayasası’nın ne bakımlardan 1961 Anayasası’ndan
daha katı olduğuna burada kısaca değinmek istiyoruz: (a) 1982 Anayasası’nda, hiç bir şekilde değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek hükümlerin kapsamı genişletilmiştir; (b) Anayasa değişikliği sürecine, 1961 Anayasası’nda mevcut olmayan bir onay safhası eklenmiştir. Cumhurbaşkanı, onaylamadığı Anayasa değişikliğini halkoyuna sunma yetkisine sahip kılınmıştır; (c) Geçici 9.madde gereğince, Cumhurbaşkanı’nca geri gönderilen Anayasa değişikliği hakkındaki kanunun TBMM ce tekrar aynen kabul edilebilmesi, altı yıllık bir süre için, üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğunun oyu şartına bağlanmıştır; (d) Doğrudan doğruya anayasanın katılığı sorunuyla ilgili olmamakla beraber, Millî Güvenlik Konseyi rejiminin devlet hayatının pek çok yönünü ayrıntılı kanunlarla düzenlemiş olması ve Anayasa’nın geçici 15. maddesi gereğince bunların anayasaya aykırılığının iddia edilememesi, böylece sözü geçen kanunların diğer kanunlar karşısında daha ayrıcalıklı bir statüye kavuşturulması da devlet hayatında esnekliği azaltan faktörlerden biridir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bu hükümlerin belki en önemlisi, Cumhurbaşkanı’na Anayasa’da
belirtilen durumlarda TBMM seçimlerini yenileme yetkisinin verilmesidir (m.116). 1961 Anayasası da Cumhurbaşkanı’na Millet Meclisi seçimlerini yenileme yetkisini tanımış (m.108) olmakla beraber, bu yetkiyi pratikte gerçekleşmesi imkansız denilecek kadar güç şartlara bağlamıştı. Benzer şekilde, 1961 Anayasası döneminde sık sık tıkanmalara yol açmış olan Meclis Başkanlığı seçimlerinde üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu şartından (m.84/2) vazgeçilmiştir. Gene 1961 Anayasası’na göre (m.145) Anayasa Mahkemesi’ne Millet Meclisi’nce üç, Cumhuriyet Senatosu’nca iki üyenin seçilmesi gerektiği, bu seçimlerde aranan üye tamsayısının salt çoğunluğu şartı da her zaman gerçekleşmediği için, zaman
zaman bu üyelerin seçilmeleri mümkün olmamış veya uzun süre gecikmiştir. 1982 Anayasası, Anayasa Mahkemesi’ne yasama organı tarafından üye seçilmesi usulüne son vermek suretiyle bu sorunu çözmüştür. 1982 Anayasası’nda siyasal partilerin Meclis grubu kurmalarının güçleştirilmiş olması da gruplara Anayasa ve içtüzük tarafından tanınmış yetkiler dolayısıyla, Meclis çalışmalarında engellemeleri azaltıcı niteliktedir.  1982 Anayasası, 1961 Anayasası döneminde yararları kamuoyunda çok tartışma konusu olan, en azından yasama sürecini uzatıcıve kanunların yapılmasını güçleştirici nitelik taşıyaniki meclis sisteminden vazgeçerek, Cumhuriyet Senatosu’nu kaldırmış, böylece yasama sürecine sürat ve basitlik getirmiştir. Doğru yanıt  B seçeneğidir.

MGK’nin konumu, 1961 Anayasası’ndaki ile kıyaslanamayacak derecede güçlendirilmiş, Kurul kararlarının Bakanlar Kurulu’nca “öncelikle dikkate alınacağı” hükme bağlanmıştır. Kurulda sivil ve asker üyelerin sayıca eşitliği (eğer Cumhurbaşkanı asker kökenli ise, asker üyelerin çoğunluğu) öngörülmüştür (m. 118). Bu hükümlerde nisbî bir iyileştirme 2001 Anayasa değişikliği ile sağlanmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Millî Güvelik Konseyi, yönetime el koyarak kendisini 1961 Anayasası ile bağlı hissetmeksizin yeni bir anayasa çalışmalarına başlamıştır. Bu durum Millî Güvenlik Konseyi'nin aslî kurucu iktidar olarak hareket ettiğinin göstergesidir. Yeni anayasa hazırlanana dek Millî Güvenlik Konseyi, öncesinde Cumhuriyet Senatosu ile Millet Meclisi'ne ait yasama yetkisinin sahibi olduğunu da ifade etmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Verilen şıklardan yalnızca C şıkkındaki ibare her iki anayasa için de doğrudur. İki anayasa da halkoyuna sunularak kabul edilmiştir. Doğru cevap C şıkkıdır.

1961 Anayasasını hazırlayan Temsilciler Meclisi'nin temsil kabiliyeti 1982 Anayasasını hazırlayan Danışma Meclisi'ne göre daha yüksektir. Doğru cevap A şıkkıdır.

1982 Anayasası, Millî Güvenlik Konseyi ve Danışma Meclisi tarafından 1961 Anayasasına göre daha kazuistik bir yöntemle hazırlanmıştır. 1982 Anayasası, yürütme organını güçlendirmiştir. Ayrıca 1961 Anayasasından farklı olarak zorunlu ve ihtiyarî halk oylamasını öngörmüştür. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kurucu Meclis ile ilgili ifadelerden hepsi doğrudur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Hükûmet sistemi değişikliğini içeren 2017 anayasası değişiklikleri Cumhuriyet tarihimizin en radikal değişikliği olarak adlandırılır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Çerçeve anayasa ile kastedilen genel çerçeveyi çizip uygulamaya ilişkin düzenlemeleri kanunlara bırakan anayasadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Cumhurbaşkanına bir anayasa değişikliği kanununu halkoyuna sunma yetkisi 1982 Anayasası ile verilmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

1982 Anayasası, yürütme organını güçlendiren hükümlere yer vermiştir. Bunu yaparken Bakanlar Kurulu'ndan ziyade Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini artırmayı tercih etmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kurucu Meclis Milli Güvenlik Konseyiile kuruluş, görev ve yetkileri bu kanunda belirtilen Danışma Meclisi’nden oluşur.

1961 ve 1982 Anayasalarının benzerlikleri şu şekildedir;

Diğer yandan 1961 Hakoylaması'nda Anayasanın kabulü Cumhurbaşkanı seçimi ile birleşmemiştir. 1982 Halkoylaması'nda siyasi partilerin halkın oyuna etkide bulunamayacağı kararı verilmiştir. 1961 Temsilciler Meclisi, 1982 Danışma Meclisi'nden daha temsili niteliktedir. Danışma Meclisi, Temsilciler Meclisi'ne oranla daha bürokratik bir yapıdadır.