ANAYASA HUKUKU

Kurucu Meclis; Milli Güvenlik Konseyi ile kuruluş, görev ve yetkileri bu kanunda belirtilen Danışma Meclisinden oluşur.

Danışma Meclisine seçilebilmek için, 11 Eylül 1980 tarihinde herhangi bir siyasi partinin üyesi olmamak şarttır.

Kanunun 2. maddesine göre Kurucu Meclis’in görevleri:
a. “Yeni Anayasayı ve Anayasanın Halkoyuna Sunuluş Kanununu hazırlamak;
b. Halkoyuna sunulan ve milletçe kabul edilince kesinleşerek, geçici hükümlerine
göre yürürlüğe girecek olan Anayasanın ilkelerine uygun Siyasi Partiler
Kanununu hazırlamak;
c. Yeni Anayasanın ve Siyasi Partiler Kanununun hükümlerini göz önünde tutarak
Seçim Kanununu hazırlamak;
d. Millî Güvenlik Konseyince kararlaştırılacak tarihte yapılacak genel seçimlerle
Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulup fiilen göreve başlayıncaya kadar,
kanun koyma, değiştirme ve kaldırma suretiyle yasama görevlerini yerine
getirmektir”.

1982 Anayasasının hazırlanma süreci 1961 Anayasasınınki ile karşılaştırıldığında,
aralarındaki başlıca şu benzerlikler göze çarpmaktadır:

a. Her iki Anayasa, askeri müdahaleler sonucu oluşmuştur.
b. Her iki Anayasa, bir kanadı askeri harekatın liderliğini yapan kuruldan diğer kanadı ise sivillerden oluşan Kurucu Meclisler tarafından hazırlanmıştır.
c. Her iki durumda da Kurucu Meclis, daha doğrusu bu Meclis’in sivil kanadı
seçimle oluşmamıştır.
d. Her iki durumda da Kurucu Meclisçe hazırlanan Anayasa, halkoyuna sunulmak
suretiyle kesinleşmiştir.
e. Her iki durumda da sivil kanadın, Bakanlar Kurulunun kurulması ve düşürülmesine
ilişkin yetkileri yoktur.

1981-83 sisteminde ise, Anayasa tasarısının halkoylamasında reddi durumunda ne yapılacağı
konusunda bir açıklık yoktur. Bu durum, tasarı reddedildiği takdirde askerî
idarenin belirsiz bir süre daha devam edebileceği düşüncesini akla getirebilecek
niteliktedir.

Çerçeve Anayasa: Genel ilkeleri düzenleyen ve bunların uygulanma biçimlerini kanunlara bırakan anayasa tipidir.

Katı Anayasa: Değiştirilmesi olağan kanunlardan daha güç koşullara bağlanan
anayasa tipidir.

1982 Anayasası devlet yapısı içinde yürütme organını güçlendirmiştir

Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm: Parlamenter sisteme daha işlerlik kazandırmak, gereksiz tıkanma ve bunalımları aşmak amacıyla bazı kurum ve kuralların öngörüldüğü bir modeldir.

Yükseköğretim Kurulu’nun başkan ve üyeleri ile üniversite rektörlerinin seçiminde Cumhurbaşkanı’na belirleyici bir rol tanınması (m.130,131) suretiyle, Konsey rejiminin hassas telakki ettiği bu alanın Cumhurbaşkanı’nın vesayeti altında olmasına çalışılmıştır.

“Kurucu Meclis; Millî Güvenlik Konseyi ile kuruluş, görev ve yetkileri bu kanunda belirtilen Danışma Meclisi’nden oluşur.

Kanunun 2. maddesine göre Kurucu Meclis’in görevleri:
- Yeni Anayasa’yı ve Anayasa’nın Halkoyuna Sunuluş Kanunu’nu hazırlamak,
- Halkoyuna sunulan ve milletçe kabul edilince kesinleşerek, geçici hükümlerine göre yürürlüğe girecek olan Anayasa’nın ilkelerine uygun Siyasi Partiler Kanunu’nu hazırlamak;
- Yeni Anayasa’nın ve Siyasi Partiler Kanunu’nun hükümlerini göz önünde tutarak Seçim Kanunu’nu hazırlamak;
- Millî Güvenlik Konseyi’nce kararlaştırılacak tarihte yapılacak genel seçimlerle Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulup fiilen göreve başlayıncaya kadar, kanun koyma, değiştirme ve kaldırma suretiyle yasama görevlerini yerine getirmektir.

Dolayısıyla soruda verilen tüm maddeler doğrudur. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

- Her iki Anayasa, askeri müdahaleler sonucu oluşmuştur.
- Her iki Anayasa, bir kanadı askeri harekatın liderliğini yapan kuruldan (MBK ve Millî Güvenlik Konseyi) diğer kanadı ise sivillerden (Temsilciler Meclisi ve Danışma Meclisi) oluşan Kurucu Meclis’ler tarafından hazırlanmıştır.
- Her iki durumda da Kurucu Meclis, daha doğrusu bu Meclis’in sivil kanadı seçimle oluşmamıştır.
- Her iki durumda da Kurucu Meclisçe hazırlanan Anayasa, halkoyuna sunulmak suretiyle kesinleşmiştir.

Ancak;

Temsilciler Meclisi MBK karşısında, Danışma Meclisi’nin Millî Güvenlik Konseyi karşısındaki durumuna oranla daha geniş yetkili bir kuruluştur. 1961 sisteminde Temsilciler Meclisi tarafından kabul edilen metin MBK tarafından aynen kabul edilmediği, Temsilciler Meclisi de MBK tarafından yapılan değişliklikleri benimsemediği takdirde, iki meclisin üyelerinden oluşan bir Karma Komisyon kurulması ve Karma Komisyon metninin Kurucu Meclis birleşik toplantısında oylanması öngörülmüştü. Bu durum, sayıca daha kalabalık olan Temsilciler Meclisi’ne bir üstünlük sağlıyordu. 1981-83 sisteminde ise Millî Güvenlik Konseyi, Danışma Meclisi’nce kabul edilen metinde dilediği değişikliği yapma veya bunu tümüyle reddetme yetkisini kendisinde saklı tutmuştur. Millî Güvenlik Konseyi’nce değiştirilerek kabul edilen metnin tekrar Danışma Meclisi’ne gönderilmesi gibi bir yöntem öngörülmemiştir. Bu anlamda Anayasa’nın yapımında nihai söz, Millî Güvenlik Konseyi’ndedir. Danışma Meclisi, nihayet bir danışma veya ön çalışma organıdır.

Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Çerçeve Anayasa; genel ilkeleri düzenleyen ve bunların uygulanma biçimlerini kanunlara bırakan anayasa tipidir.

1982 anayasası;

- 1961 Anayasası’na oranla daha kazüistik bir yöntemle hazırlanmıştır.

- 1961 Anayasası’ndan daha katı niteliktedir.

- Otorite - hürriyet dengesinde otoritenin ağırlığını arttırmıştır.

- Vesayetçilik anlayışını güçlendirmiştir.

- Devlet yapısı içinde yürütme organını güçlendirmiştir. 

Dolayısıyla soruda verilen II ve V numaralı maddeler yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I, III ve IV numaralı maddeleri içeren D seçeneğidir.

Müdahaleyi gerçekleştiren ve Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in başkanlığında dört kuvvet komutanından oluşan Millî Güvenlik Konseyi’nin kabul ettiği Anayasa Düzeni Hakkında Kanun’un 2. maddesine göre, “Anayasa’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, Millet Meclisi’ne ve Cumhuriyet Senatosu’na ait olduğu belirtilmiş bulunan görev ve yetkiler 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren geçici olarak Millî Güvenlik Konseyi’nce ve Cumhurbaşkanı’na ait olduğu belirtilmiş bulunan görev ve yetkiler de Millî Güvenlik Konseyi Başkanı ve Devlet Başkanı’nca yerine getirilir ve kullanılır.

Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Danışma Meclisi;

- Kurucu Meclis'in sivil kanadını oluşturur.

- Toplamda 160 üyeden oluşur.

- Danışma Meclisi’ne seçilebilmek için, 11 Eylül 1980 tarihinde herhangi bir siyasi partinin üyesi olmamak şarttır.

Ancak;

Danışma Meclisi sözü geçen Kanun’da “belirtilen usul ve esaslara göre her ilin tesbit ve teklif ettiği adaylar arasında Millî Güvenlik Konseyi’nce seçilen 120 üye ile Millî Güvenlik Konseyi’nce doğrudan doğruya seçilen 40 üye olmak üzere 160 üyeden oluşur”.

Dolayısıyla III. maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap, I, II ve IV numaralı maddeleri kapsayan C seçeneğidir.

1982 Anayasası'nda sadece genel ilkeleri ortaya koyup, bunların uygulanma biçimlerini kanunlara bırakma amacını güden çerçeve anayasa anlayışının benimsenmeyip, birçok muhtemel durumları düzenlemek isteyen kazüistik bir yönteme yer verildiği gözlemlenmektedir.

Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Katı anayasa; değiştirilmesi olağan kanunlardan daha güç koşullara bağlanan anayasa tipidir. 

1982 anayasasında;

- Hiçbir şekilde değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek hükümlerin kapsamı genişletilmiştir

-Anayasa değişikliği sürecine, 1961 Anayasası’nda mevcut olmayan bir onay safhası eklenmiştir.

- Cumhurbaşkanı, onaylamadığı Anayasa değişikliğini halkoyuna sunma yetkisine sahip kılınmıştır.

Tüm bunlar 1982 Anayasası'nın katı bir anayasa olduğunu göstermektedir.

Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Saf Millî İrade; halk tarafından seçilen yasama organının ve onun içinden çıkan hükümetin, genel oyla seçilmeyen bazı kurum ve kuruluşlarca sınırlandırılamaması kuramıdır.

1982 Anayasası’nın bir bölüm hükümleri, bu sakıncaları giderme ve böylece siyasal bunalım olasılıklarını azaltma amacı gütmektedir. Bu hükümlerin belki en önemlisi, Cumhurbaşkanı’na Anayasa’da belirtilen durumlarda TBMM seçimlerini yenileme yetkisinin verilmesidir. 

Aynı nitelikte başka bir hüküm, Cumhurbaşkanı seçimindeki uzamaları ve tıkanıklıkları ortadan kaldırıcı nitelikteki 102. maddedir. 

Benzer şekilde, 1961 Anayasası döneminde sık sık tıkanmalara yol açmış olan Meclis Başkanlığı seçimlerinde üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu şartından (m.84/2) vazgeçilmiştir.

1982 Anayasası, Anayasa Mahkemesi’ne yasama organı tarafından üye seçilmesi usulüne son vermek suretiyle üyelerin seçimine engel olan durumları ve gecikmeleri engellemiştir.

Ancak E seçeneğinde belirtilen durum söz konusu değildir. Bu nedenle de doğru yanıt E seçeneğidir.

Kanunun 2. maddesine göre Kurucu Meclis’in görevleri:
a. Yeni Anayasa’yı ve Anayasa’nın Halkoyuna Sunuluş Kanunu’nu hazırlamak;
b. Halkoyuna sunulan ve milletçe kabul edilince kesinleşerek, geçici hükümlerine göre yürürlüğe girecek olan Anayasa’nın ilkelerine uygun Siyasi Partiler Kanunu’nu hazırlamak;
c. Yeni Anayasa’nın ve Siyasi Partiler Kanunu’nun hükümlerini göz önünde tutarak Seçim Kanunu’nu hazırlamak;
d. Millî Güvenlik Konseyi’nce kararlaştırılacak tarihte yapılacak genel seçimlerle Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulup fiilen göreve başlayıncaya kadar, kanun koyma, değiştirme ve kaldırma suretiyle yasama görevlerini yerine getirmektir.