ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 5

Genel korunma davası, Cumhurbaşkanı, iktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları ile TBMM üye tam sayısının en az beşte biri tutarındaki üyeler tarafından açılabilir.

1961 Anayasası'nda iptali istenen normun Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak doksan gün olan dava açma süresi 1982 Anayasası ile altmış güne indirilmiştir.

Bireysel başvuru, Anayasa'nın 148. maddeye eklenen fıkralarla şöyle düzenlenmiştir:
“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış hak ve özgürlüklerinden, Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. Maddede zikredilen “kamu gücü” deyiminin, hem idari makamları, hem yargı organlarını kapsadığı açıktır. İhlali kamu hukuk tüzel kişileri yaptığı için başvuru yapamayacaktır.

Şekil bozukluğuna dayanan iptal davası, iptali istenen kanunun (veya anayasa değişikliğinin) yayınlandığı tarihten itibaren ancak on gün içinde açılabilir (m. 148/2). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve TBMM İçtüzüğü, bu kısıtlayıcı özel hükme tâbi değildir. Bunlar hakkında, genel kural (m. 151) uyarınca, altmış gün içinde iptal davası açılabilir.

2017 Anayasa değişikliği ile, “iktidar ve anamuhalefet partileri Meclis grupları” ifadesinin yerine, “TBMM’de en çok üyeye sahip iki partinin Meclis grupları” ibaresi kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanı, iptal davası açabilmek için, Başbakan ve ilgili bakanların karşı-imzasına muhtaç değildir; bu, niteliği gereği olarak, Cumhurbaşkanı’nın tek başına kullanabileceği bir yetkidir.

1982 Anayasası’na göre m.153/1; aynı mahiyette 1961 Anayasası, m.152/1) “Anayasa Mahkemesi’nin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz”. “Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazete’de hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar 1961 (m.152/3) ve 1982 (m.153/5) Anayasası, iptal kararının geriye yürümezliği ilkesini kabul etmişlerdir. Ancak mecliste onaylanması söz konusu değildir.

Anayasa’ya göre (m. 148/1) Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler." 2017 değişikliği ile bu hükümden “kanun hükmünde kararnameler” ibaresi çıkarılmış, “Cumhurbaşkanlığı kararnameleri” eklenmiştir.

Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Kurul hâlinde çalışır. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır.

1

1961

5

En az İlkokul mezunu olmak yeterli.

90

83

5

Vekiller.

2017

105

1924 Anayasası döneminde sözü geçen ilkenin gereklerinin yerine getirilmiş
olduğu söylenemez. Anayasa’nın 55. maddesi “Yargıçlar kanunda gösterilen
usuller ve hâller dışında görevlerinden çıkarılamaz.” demek suretiyle, yargı bağımsızlığının temel unsurunu oluşturan hâkimlerin azlolunamazlığı ilkesine kanunla
istisnalar getirilebilmesini kabul etmiş ve bu istisnaların kapsamının belirlenmesini
de tamamen yasama organının takdirine bırakmıştır.

Hâkimlik teminatının, amaçlarına uygun şekilde gerçekleştirilmesi açısından en
önemli pratik sorun, hâkimlerin tayin, terfi, nakil, denetim ve disiplin gibi özlük işlerinin, ne tür bir organ veya kurul tarafından yapılacağıdır.