ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 17

Kollejyal Yürütme: Yürütme yetkisinin bir kurul tarafından kullanıldığı tekçi yürütme modelidir.

Düalist yürütme içinde de Cumhurbaşkanı’nın üstünlük taşıdığı sistemlerle (mesela, V. Fransız Cumhuriyeti), Bakanlar Kurulu’nun üstünlük gösterdiği sistemler (İngiltere, Almanya, İtalya, İskandinav ülkeleri) arasında bir ayrım yapılabilir.

Türkiye’de 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları düalist yürütme sistemini benimsemişler, 2017 Anayasa değişikliği ile ise monist yürütme sistemi kabul edilmiştir.

1961 ve 1982 Anayasası döneminde görev gören sekiz Cumhurbaşkanı’ndan beşinin siyaset kökenli olmaması (Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk ve Kenan Evren asker, Ahmet Necdet Sezer ise yargı kökenli) şaşırtıcı değildir.

Bu durum, Cumhurbaşkanlığı için öngörülen vesayetçi denetim makamı anlayışına uygun düşmektedir.

Cumhurbaşkanının vatana ihanetle suçlanması halinde onu yargılayacak olan makam, Yüce Divan sıfatiyle Anayasa Mahkemesidir

Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından kurulur.

1961 ve 1982 Anayasası döneminde görev gören sekiz Cumhurbaşkanı’ndan beşinin siyaset kökenli olmaması (Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk ve Kenan Evren asker, Ahmet Necdet Sezer ise yargı kökenli) şaşırtıcı değildir.

Bu durum, Cumhurbaşkanlığı için öngörülen vesayetçi denetim makamı anlayışına uygun düşmektedir.

Düalist yürütme içinde de Cumhurbaşkanı’nın üstünlük taşıdığı sistemlerle (mesela, V. Fransız Cumhuriyeti), Bakanlar Kurulu’nun üstünlük gösterdiği sistemler (İngiltere, Almanya, İtalya, İskandinav ülkeleri) arasında bir ayrım yapılabilir.

Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından kurulur.

Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırkbeş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır.

Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

Yasama ve yürütme kuvvetlerinin yürütme organında birleşmesi, mutlak monarşilerde ve diktatörlüklerde söz konusu olur

Hâkimlik Teminatı: Hâkimlerin görevlerini, herhangi bir baskı ya da tehditle karşılaşmaksızın tam bir serbestlik, tarafsızlık ve huzur ortamı içinde gerçekleştirebilmeleri için öngörülen önlemlerin bütünüdür.

1921 Anayasası Yargı fonksiyonundan hiç söz etmemiştir.

1961 Anayasası, “hâkimlerin bütün özlük işleri hakkında karar” vermek üzere bir Yüksek Hâkimler Kurulu (YHK) kurmuştur.

Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun, üç üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından, bir üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca; üç üyesi Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir.

2017 Anayasa değişikliği ile askerî mahkemeler ve bu arada iki yüksek askerî mahkeme olan Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılmıştır.

Önleyici denetim, normun yürürlüğe girmesinden önce yapılan denetimdir ki, bu, kural olarak siyasal organlar tarafından gerçekleştirilir.

2010 Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesi’nin yapısına ve işleyişine ilişkin olarak getirilen önemli bir yenilik de üyelik süresinin on iki yılla sınırlandırılmış olmasıdır.

Anayasa Mahkemesi’ne üye seçilebilmek için, kırkbeş yaşın doldurulmuş olması gerekir.

Siyasi partilerin malî denetimini yapmak Anayasa Mahkemesinin görevidir.