ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 1

Anayasa değişikliğinin yapılabilmesi için belli aşamaların uygulanması gerekmektedir. Anayasa'da 17.05.1987 tarihli 3361 sayılı kanunla yapılan değişiklik Anayasa'nın değiştirilmesi usülünü büyük çapta tadil etmiş bulunmaktadır. 3361 sayılı kanunla yapılan bu değişiklikle oldukça karmaşık hale gelmiş bulunan Anayasa'nın değiştirilmesi usülünü, teklif, görüşme, karar ve onay safhalarına ayırmak mümkündür. Doğru cevap B' dir.

Anayasa değişikliklerinin Anayasa uygunluğunun denetimi, şekil ve esas olmak üzere 2 düzeyde söz konusu olabilir. Anayasa değişikliklerinin şekil yönünden Anayasaya uygunluğunun denetimi, bu değişikliklerin Anayasa'da öngörülen usül ve şekil kurallarına uygun olarak yapılıp yapılmadıklarının incelenmesini içerir. Anayasa değişikliklerinin esas yönünden Anayasa'ya uygunluğunun denetimi ise tamamen farklı bir sorundur. Anayasa'da belirtilen usül ve esaslara göre gerçekleştirilmiş bir Anayasa değişikliği geçerli bir Anayasa normudur. Bu açıdan usülüne uygun olarak meydana getirilmiş bir Anayasa normunun kendisiyle eşdeğerli olan başka bir Anayasa normuna uygun olup olmadığını denetlemek mantıken mümkün görülmemektedir.Doğru cevap A'dır.

Asli kurucu iktidar kendisini bağlayan hiç bir pozitif hukuk kuralı olmaksızın bir devletin Anayasa'sının tümden yapılması veya yeniden yapılması sürecidir. Bu durum çoğu zaman bir ülkenin bağımsızlığına yeni kavuşması ya da Anayasal düzenin ihtilal, hükümet darbesi, iç savaş, bölünme, yabancı işgal gibi nedenlerle kesintiye uğraması nedenleriyle bir hukuk boşluğunun oluşması halinde söz konusu olur. Bu durumlarda Anayasayı yapacak kurulmuş bir organ ve Anayasa yapımında izlenecek belirli yöntemler mevcut olmadığından, fiili iktidarı elinde bulunduran sosyal gücün bir asli kurucu organ yaratması zorunludur. Doğru cevap D'dir.

Devletin hukuki fonksiyonları düşünüldüğünde maddi kritercilere göre yasama fonksiyonu, kural koymak yani genel, sürekli, objektif ve kişisel olmayan ( gayri şahsi ) işlemler yapmaktadır. Buna karşılık yürütme ve idare fonksiyonuyla devlet bir sübjektif hukuki durum doğurarak veya bir objektif hukuki durumun şartını meydana getirecek bir irade açıklamasında bulunur. Doğru cevap B'dir.

Yasama yetkisinin genelliğini kanunların genelliği ile karıştırmamak gerekir. Yasama yetkisinin genelliği, kanunla düzenleme alanının konu itibariyle sınırlandırılmamış olduğunu, Anayasa'ya aykırı olmamak şartıyla her konunun kanunla düzenlenebileceğini ifade eder. Doğru cevap E' dir.

1971 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile KHK'ların hukukumuza girmiş olması, KHK'nin hukuki güç yönünden kanuna eşit niteliği, onun fonksiyonel bakımdan bir yasama işlemi sayılması görüşünü tartışmaya açmıştır. 1982 Anayasası döneminde konuya ilişkin tereddütler olsa da 1982 yılında Anayasa Mahkemesi Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi vermiştir. Doğru cevap D'dir.

2017 Anayasa değişikliğinde KHK'ların kaldırılmış olmasına karşılık ' Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 'adıyla yeni bir düzenleyici işlem türü yaratılmıştır. Anayasa'nın 6771 sayılı kanunla değiştirilen 104. maddesinde ilgili fıkrasına göre ' Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir ' denilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı olağan halin gerekli kıldığı konularda 104'üncü madde 17. fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabilir. Bu kararnameler Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hali hariç olmak üzere OHAL sırasında çıkarılan kararnameler üç ay içinde TBMM'de görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde OHAL'de çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkar. Doğru cevap E'dir.

Kanunla milletlerarası andlaşmanın çatışması durumunda 22.05.2004 tarihli ve 5170 sayılı kanunla Anayasa'nın 90. maddesine eklenen fıkra ile çözülmüştür.Bu fıkraya göre ' usülüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalar kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır '. Doğru cevap C'dir.

Günümüzün hürriyetçi demokrasilerinde görevleri ve devlet içindeki ağırlığı git gide artan yürütme organı, yapısı bakımından iki ana tipe ayrılabilir. Yürütme yetkisinin tümünü kişi ya da kurul olarak tek bir organ ait olması monist yürütme. Monist yürütmenin bir devlet başkanı makamı olmadan yürütme yetkisinin bir kurul tarafından kullanıldığı tekçi yürütme modeline de kollejyal yürütme sistemi denilmektedir.Yürütme organının kuruluşunda ikinci ana tip ise düalist yürütmedir. Bu tip yürütme şeklinde yürütme yetkisinin bir kişi ile bir kurul arasında bölüştürülmesi söz konusudur. Türkiye'de 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları düalist yürütme sistemini benimsemişler, 2017 Anayasa değişikliği ile ise monist yürütme sistemi kabul edilmiştir. Doğru cevap A' dır.

21.01.2017 tarihli ve 6771 sayılı Anayasa değişikliği kanunu da, Cumhurbaşkanının statüsünde radikal değişikliklere yol açmıştır. Cumhurbaşkanının seçimine ilişkin 101. inci madde de, değişiklikle şu şekli almıştır: 1. Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından,doğrudan halk tarafından seçilir. 2. Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Doğru cevap D'dir.

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri 6771 sayılı kanunla değiştirilen 104. maddeyle düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Türkiye Cumhuriyetini ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Gerekli gördüğünde TBMM açılış konuşmasını yasa yılının il günü yapar. Kanunlar yayımlar. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında meclise mesaj verir. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. TBMM adına TSK'nın Başkonutanlığını temsil eder. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır. Doğru cevap C'dir.

2017 Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu çok farklı şekilde düzenlenmiştir. Değişiklikten önce bu durum vatana ihanet durumuyla sınırlı olduğu halde; yeni 105'inci madde Cumhurbaşkanının bütün suçlarından dolayı sorumlu olacağı anlamını taşımaktadır. Madde, Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği hakkında meclis soruşturması açılabileceğini, dolayısıyla Cumhurbaşkanı vatana ihanetle suçlanması halinde onu yargılayacak olan Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi iken göreviyle ilgili olmayan şahsi suçlar bakımından da Yüce Divan'da yargılanacak olması karara bağlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

2017 değişikliğinden önce mevcut olmayan Cumhurbaşkanı yardımcılığı makamı, bu değişiklikle yaratılmıştır. Bu değişiklik yürütme yetkisinin tümüyle Cumhurbaşkanına verilmiş olmasının sonucu olarak görülebilir. Yeni 106'ıncı maddeye göre ' Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.' Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanlar, 81'inci maddede yazılı şekilde TBMM önünde and içerler. Doğru cevap E'dir.

Anayasa'nın 2017 değişikliğinden önce Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanının boşalması halinde de yenisi seçilene kadar, TBMM Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve onun yetkilerini kullanır. Doğru cevap D' dir.

Türkiye'de Anayasa değişikliği ile Milli Güvenlik Kurulu şu şekli almıştır. Milli Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Milli Savunma, İç işleri ve Dış işleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarından kurulur. Doğru cevap C'dir.

Olağanüstü yönetim usülleri, devletin, normal hukuk düzeninin kuralları ile karşılanmasına imkan olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu özel yönetim usülleridir. Bütün OHAL rejimlerinde, bu rejimlerin mahiyeti gereği olarak görülen özellik, idarenin yetkilerinin ve özellikle takdiri yetkilerinin normal zamanlara göre genişlemesi, kişilerin temel hak ve hürriyetlerinde de gene normal zamanlara oranla daha ileri ölçüde sınırlamalar yapılabilmesidir. Doğru cevap A' dır.

Olağanüstü hal rejimlerinde yargısal denetim sorunu iki açıdan ele alınabilir. Biri, olağanüstü hal  rejiminin ilanı işlemi üzerindeki yargısal denetim, diğeri ise olağanüstü hal yetkilerini kullanan idari makamların yaptıkları idari işlemler üzerindeki yargısal denetimdir. Doğru cevap E' dir.

Yasama ve yürütme kuvvetlerinin yumuşak ve dengeli ayrılığı olarak tanımlanan parlamenter rejimin temel ayırıcı özelliği, Bakanlar Kurulunun  yasama organı önünde siyasal sorumluluğudur. Diğer bir deyimle yasama organı, hükümeti denetleyebiliyor ve güvensizlik oyu vermek suretiyle onun görevini sona erdirebiliyorsa, parlamenter rejimin temel şartı gerçekleşmiş olur. Bu nokta, parlamenter rejimi başkanlık sisteminden ayıran başlıca özelliktir. Doğru cevap B'dir.